ترس نوظهور/گفت‌‌وگو با جرمي ريفكين

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[01 Sep 2015]   [ جرمي ريفكين]

چكيده: در حالي كه ابراز نگراني و انتقادهاي صاحب‌نظران و منتقدين بيوتكنولوژي و مهندسي ژنتيك در دو دهه پيش با بي‌توجهي و حتي اتهامات حاميان اين علم و تكنولوژي همراه بود، اما تحقق بسياري از پيش‌بيني‌هاي نگران‌كننده و ترس‌آور، از سويي حاميان اين علم و از سوي ديگر افكار عمومي را روز به روز نگران‌تر از گذشته مي‌نمايد. آقاي ريفكين، شما بيش از بيست سال است كه با پديده محصولات دستكاري شده ژنتيكي مبارزه مي‌كنيد. اما نكته مهم آن است كه در گذشته، همواره مورد بي‌توجهي قرار مي‌گرفتيد و از شما با عناويني چون ضدتكنولوژي، فن هراس و .... نام مي‌بردند. آيا هم اكنون به اين مسأله پي برده‌ايد كه بسياري از متفكرين، نگراني‌هايي مشابه شما پيدا كرده‌اند؟ بله، شكي نيست كه موضوعاتي كه من سال‌ها در پي طرح و هشدار نسبت به آن‌ها بودم، هم‌اينك به بخشي از مسايل اجتماعي در كشورهاي مختلف جهان تبديل شده است. واقعيت آن است كه تكنولوژي جديد يعني تكنولوژي زيستي - كشاورزي با موضوعاتي بنيادين و عميق و نيز پيامدهاي گسترده زيست محيطي همراه مي‌باشد و امروزه تصور مي‌كنم كه جامعه جهاني از اين واقعيت آگاهي يافته است. در صورت امكان، به برخي از اين مسايل كه حوزه‌اي گسترده و تنوعي قابل توجه يافته است، بپردازيم. فكر مي‌كنم كه در وهله نخست بايد درك كنيم كه اين نوع كشاورزي كه بشر در طي ده هزار سال حيات خود تجربه كرده، كاملاً متفاوت با كشاورزي مدرن است. اصولاً در كشت و پرورش سنتي، بشر تنها مي‌تواند گونه‌هاي نزديك با يكديگر را پيوند زند؛ مثلاً در مورد حيوانات، تنها مي‌توان با آميزش خر و اسب به توليد قاطر اقدام نمود. در چنين روش‌هاي سنتي‌اي نمي‌توان به آميزش يك خر و مثلاً يك درخت سيب و يا مواردي از اين دست، اقدام نمود. توجه كنيد كه نمي‌خواهم در اين باره شوخي كنم. ما هم اكنون صاحب تكنولوژي‌اي شده‌ايم كه به دانشمندان و شركت‌هاي فعال در حوزه علوم زيستي اين امكان را مي‌دهد تا ژن‌هايي از گونه‌هاي كاملاً نامرتبط را با يكديگر تركيب و در رمز ژنتيكي گياهان پايه وارد سازند و اين در حالي است كه ما هيچ اطلاعي از پيامدهاي زيست‌محيطي بلند مدت آن نداريم. مسلم است كه امروزه ترس و رعب مردم به واسطه ظهور چنين مسايلي برانگيخته شده است و استدلالات و نگراني‌هاي شركت‌هاي غذايي فعال در اين حوزه، شاهدي بر اين مدعاست. آيا به راستي دليلي براي آلوده بودن محصولات اين شركت‌ها وجود دارد؟ بله، شواهدي علمي و بسيار روشني در اين باره وجود دارد. البته، واقعيت ديگر آن است كه هيچ روش مناسبي براي بررسي مخاطرات اين مسأله وجود ندارد. ما در اين حوزه، از علم بوم‌شناختي پيش­بينانه­اي كه بتوان در اين باره از آن سود جست، برخوردار نيستيم. اما آيا تخريب زمين­هاي زراعي آزمايشي كشت شده با اين گونه محصولات، توسط مخالفين غذاهاي اصلاح شده ژنتيكي، ديگر جايي براي هر گونه تحقيق و پيشرفتي باز مي­گذارد؟ نخست آن كه اين كشت­هاي آزمايشي، نيرنگي بيش نمي­باشد. هدف اصلي آن­ها هم ظاهراً آن است كه ژن­ها در روند آزمايش از اين مزارع خارج نشوند و از اين رو در پي آن هستند تا شيوه­هايي ظريف و دقيق براي حفظ و محدود شدن آن­ها در فضاي مورد نظر به كار برند. حال به راستي، در صورتي كه اين ژن­ها از فضاي مزارع خارج نشود، چگونه مي­توان به درك مخاطرات و تأثيرات آن بر محيط زيست پي برد؟! اما شما به دلايلي مي­پردازيد كه آن­ها نمي­توانند انجام دهند. آيا منصفانه­تر نيست تا در اين مسأله به آن­ها اين فرصت را دهيم تا اين آزمايش­ها را در مقياسي گسترده انجام دهند؟ نه! باور من بر آن است كه شركت­هاي فعال در حوزه علوم زيستي در پي اثبات سلامت اين مسأله تا آنجا پيش خواهند رفت كه گستره محيط زيست به خوكچه آزمايشگاهي­شان تبديل شود! سؤال ديگر آن كه، چرا مثلاً كشوري چون انگلستان نسبت به اين موضوع نگراني بيشتري ابراز مي­دارد و چرا جوامع اروپايي نسبت به آمريكا در اين­باره نگران­تر و هوشيارتر هستند؟ البته جامعه آمريكا هم در حال آگاهي يافتن نسبت به اين موضوع است. همين چند وقت پيش بود كه شركت­هاي توليد غذاي كودك «گربر» و «هنيز» يعني بزرگ­ترين توليد كنندگان غذاي كودك اعلام نمودند كه در توليدات خود از محصولات دستكاري شده ژنتيكي استفاده نمي­كنند ودليل آن هم چيزي جز نگراني جامعه آمريكا از اين محصولات نيست. اگر امروزه به وضعيت شركت­هاي مختلف بپردازيم، درمي­يابيم كه آن­ها در مسير خواست جامعه گام برمي­دارند و خواست جامعه هم عدم استفاده از اين محصولات است. اما كشاورزان زيادي هستند كه از شكل­گيري چنين شرايطي، يعني عرضه محصولات غذايي جديد، خوشحالند. آن­ها از برداشت محصول بيشتر صحبت مي­كنند و واقعاً معتقدند كه اين محصولات مي­تواند دنيا را سير كند و ماهيت كشاورزي را كاملاً در اين جهت هدايت كند؟ اولاً بايد بگويم كه نمي­دانم شما از كدام كشاورزها سخن مي­گوييد و دوم هم اين كه از طرح اين موضوع توسط شما خنده­ام مي­گيرد؛ چرا كه در سراسر ايالات متحده، امروزه كشاورزان نسبت به شركت­هاي توليد كننده محصولات دستكاري شده­اي چون مونسانتو و نواريتس بدبين هستند و تغيير عقيده داده­اند. امروزه مشكلات بسياري در عرصه كشاورزي به وجود آمده است. كشاورزان درباره كنترل شركت­ها بر اين حوزه نگران مي­باشند. نمي­دانم كه آيا تاكنون متن قرارداد شركت مونسانتو با كشاورزان را ديده­ايد؟ متني واقعاً جالب! زماني كه يك كشاورز بذري از اين شركت تهيه مي­كند، عمل خريدن را انجام نداده است. نه فروشنده دارد و نه خريدار و نه تبادل كالايي صورت مي­پذيرد. قرارداد به كشاورزان مي­گويد كه شما با تهيه اين بذر، حق دسترسي و استفاده از DNA موجود در اين بذر را فقط براي يك فصل كاشت داريد. اين بدين معناست كه شما بذري خريداري نكرده­ايد و بذرهاي جديد پس از برداشت هم متعلق به كشاورز نيست و نمي­تواند از آن­ها استفاده كند و هر گونه استفاده از آن به معناي نقض قرارداد است. در چنين شرايطي است كه بذرها به دست سه يا چهار شركت فراملي مي­افتد؛ شركت­هايي كه گويي بر بذرها قفل زده­اند و مالكيت معنوي آن را در اختيار دارند. اين مسأله را مي­توان اولين و اساسي­ترين تغيير در عرصه كشاورزي برشمرد. اين مسأله به معناي پايان استقلال و حاكميت كشاورزان در سراسر جهان است و همين موضوع سبب بيداري و مخالفت كشاورزان با اين گونه بذرهاي دستكاري شده، شده است. آقاي ريفكين، چندي پيش از عرضه نوعي ژن گياهي جديد كه گياه داراي آن هيچ­گاه به بلوغ نمي­رسد مگر آن كه با محصول شركت خاصي يا دارنده انحصار آن سم­پاشي شود، مطلبي شنيديم، آيا اين حقيقت دارد؟ درست است و البته مسايل مهم­تر از اين هم وجود دارد. اما رفتار رياكارانه­تر از اين موضوع، به ادعاهاي شركت­هايي چون مونسانتو و نواريتس مبني بر نجات زيمن با توليد اين گونه محصولات از يك سو و كمك به طرح دست­يابي به منظور گسترش نوعي تكنولوژي كه در آن بذرهاي جديد پس از باردهي، عقيم و ديگر سبز نمي­شوند، برمي­گردد. اگر واقعاً آن­ها بخواهند جهانيان را با توسل به اين بذرها سير كنند، پس چرا كشاورزان را از استفاده مجدد اين بذرها باز مي‌دارند؟ اين تكنولوژي واقعاً شرم­آور است. تكنولوژي­اي شيطاني كه از ديدگاه من بايد غير قانوني اعلام شود. همه مي­دانيم، وقتي شيميدان­ها عناصر شيميايي جدول تناوبي را كشف كردند، حق انحصار آن عناصر را نداشتند و حتي صحبت درباره آن هم مضحك به نظر مي­رسيد. اما امروزه به شركت­هاي فعال در اين حوزه، اجازه داديم تا ژن­هايي را كه متعلق به طبيعت هستند، به انحصار خود درآوردند. موضع دولت آمريكا در اين­باره چيست و ديدگاه آن­ها نسبت به خالقين اين گونه بذرهاي دستكاري شده چيست؟ براي پاسخ به اين مفهوم بهتر است قضيه­اي برايتان تعريف كنم. فردي كه دولت ايالات متحده وي را مسئول وضع قوانين در عرصه صنعت غذا و دارو نمود، آقاي مايكل تيلور بود. اما شغل وي پيش از اعطاي اين مسئوليت چه بوده است؟ تعجب نكنيد وي وكيل اصلي شركت مونسانتو بود و حالا مسئوليت وي چيست؟ او هم اينك مسئول وضع قوانين و مقرارت در حوزه بيوتكنولوژي شركت مونسانتو و معاون طرح­هاي استراتژيك و بلند مدت اين شركت است. واقعاً كه غير قابل تصور است. به عنوان سؤال آخر، آيا بر اين باوريد كه دولت ايالات متحده هم­اكنون اسير شركت­هاي فعال در حوزه علوم زيستي است؟ يقيناً. امروزه شاهد نوعي ارتباط منسجم بين كاخ سفيد، دولت و شركت مونسانتو و ديگر شركت­هاي فعال در حوزه علوم زيستي هستيم. همين ارتباط بين آن­هاست كه سبب شده، امروزه شاهد فشار دولت بر كشورهاي شمال همچون كشورهاي اروپايي، استراليا و ..... هستيم تا سياست­هاي خود را در قبال محصولات ژنتيكي تغيير دهند. منبع: www.aba.net.au پي­نوشت: 1- Jeremy Rifkin : نويسنده و اقتصاددان برجسته آمريكايي و نويسنده كتاب «قرن بيو تكنولوژي».

---

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:

+ ترس نوظهور/گفت‌‌وگو با جرمي ريفكين 

+ هراسهای دنیای شکوهمند جدید 

+ آغاز سومين انقلاب صنعتي 

+ قرن بيوتكنولوژي و گزينه‌هاي پيش‌رو  

منبع:

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

[نظر دهید]    [تعداد نظرهای ثبت شده در پیوند با این مطلب: 0] 

.

---