ارزیابی آموزش عالی کشور در فرآیند جهانی شدن
اگر عضو یکی از شبکههای زیر هستید میتوانید این مطلب را به شبکهی خود ارسال کنید:
چکیده
جهانی شدن یکی از مفاهیمی است که در قرن بیست و یکم وارد حوزه های علوم اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی شده و به صورت جدی چارچوب های حکومتی ، مرزهای جغرافیایی کشورها ، هنجارهای فرهنگی و غیره را تحت تأثیر خود قرار داده است . اما با وجود تمام باورها و اعتقادات حاکم در زمینه جهانی شدن و آنچه که جهانی شدن را نتیجه ورود به هزاره سوم برمی شمارد به صورت قطع یقین این فرآیند نه در قرن بیست و یکم بلکه از قرن هجدهم پیدایش و گسترش یافته است . اما در قرن بیست و یکم به ویژه در یک دهه اخیر مفاهیم جدیدی به مفهوم جهانی شدن اضافه شده است ، مفاهیم و واژگانی از قبیل جهانی شدن آموزش ، آموزش عالی جهانی ، نیروی کار جهانی و غیره ....
این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه متخصصان و خبرگان حوزه آموزش عالی می باشند که با توجه به مشخص نبودن حجم جامعه تعداد 63 نفر از طریق روش نمونه گیری در دسترس بعنوان نمونه مورد تحقیق انتخاب شدند.در ضمن برای جمع آوری اطلاعات در این پژوهش از دو روش کتابخانه ای و میدانی(پرسشنامه 24 گویه ای) استفاده شده است.
نتایج حاصل از اجرای آزمون t نشان می دهد در سطح اطمینان 99% و درجه آزادی (df:62)وضعیت مولفه چندزبانه بودن دانشگاهها،ساختارهای انعطاف پذیر و ارتباط با دیگر دانشگاههای معتبر جهان در حد ضعیفی قرار دارد.ولی وضعیت مولفه های هیات علمی توانمند ،وجود فناوریهای نوین و برنامه های درسی نوین در حد مطلوبی قرار دارد.
کلیدواژگان
جهانی شدن؛ بین المللی شدن؛ آموزش عالی؛ ارزیابی عملکرد
اصل مقاله
ارزیابی آموزش عالی کشور در فرآیند جهانی شدن
هادی رزقی شیرسوار[1] ، پانته آ پیراینده[2]
چکیده:
جهانی شدن یکی از مفاهیمی است که در قرن بیست و یکم وارد حوزه های علوم اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی شده و به صورت جدی چارچوب های حکومتی ، مرزهای جغرافیایی کشورها ، هنجارهای فرهنگی و غیره را تحت تأثیر خود قرار داده است . اما با وجود تمام باورها و اعتقادات حاکم در زمینه جهانی شدن و آنچه که جهانی شدن را نتیجه ورود به هزاره سوم برمی شمارد به صورت قطع یقین این فرآیند نه در قرن بیست و یکم بلکه از قرن هجدهم پیدایش و گسترش یافته است . اما در قرن بیست و یکم به ویژه در یک دهه اخیر مفاهیم جدیدی به مفهوم جهانی شدن اضافه شده است ، مفاهیم و واژگانی از قبیل جهانی شدن آموزش ، آموزش عالی جهانی ، نیروی کار جهانی و غیره ....
این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه متخصصان و خبرگان حوزه آموزش عالی می باشند که با توجه به مشخص نبودن حجم جامعه تعداد 63 نفر از طریق روش نمونه گیری در دسترس بعنوان نمونه مورد تحقیق انتخاب شدند.در ضمن برای جمع آوری اطلاعات در این پژوهش از دو روش کتابخانه ای و میدانی(پرسشنامه 24 گویه ای) استفاده شده است.
نتایج حاصل از اجرای آزمون t نشان می دهد در سطح اطمینان 99% و درجه آزادی (df:62)وضعیت مولفه چندزبانه بودن دانشگاهها،ساختارهای انعطاف پذیر و ارتباط با دیگر دانشگاههای معتبر جهان در حد ضعیفی قرار دارد.ولی وضعیت مولفه های هیات علمی توانمند ،وجود فناوریهای نوین و برنامه های درسی نوین در حد مطلوبی قرار دارد.
لغات کلیدی: جهانی شدن،بین المللی شدن،آموزش عالی،ارزیابی عملکرد
مقدمه
برخلاف بحث گسترده در مورد جهانی شدن[3] و اثر آن بر روش زندگی، چند مطالعه در مورد چارچوب چند بعدی جهانی سازی انجام شده است. اکثر آنها در مورد انتقاد و بهبود کار اولیه در مورد این بحث و عمدتاً شاخص مجله سیاست خارجی آ. ت کیرنی[4] بود. این شاخص، ارزیابی جهانی سازی در نتیجه ترکیب عوامل آموزشی ،اقتصادی، فنی و سیاسی است. به هر حال بسیاری از سازمان های جهانی از شاخص ترکیبی برای نظارت بر پدیده جهانی استفاده می کنند که تفسیر متفاوتی از ادغام می دهد مثل توسعه آموزش عالی،آموزش انسانی، رقابت جهانی، حقوق بشر و حفظ محیط زیست(Castagna,2010).
تاریخچه جهانی شدن
واژه جهانیشدن به عنوان یک واژه مهم تا اوایل یا حتی اواسط دهه ١٩٨٠ در محافل دانشگاهی چندان به رسمیت شناخته نمیشد، لغتنامه آکسفورد واژه جهانی را در زمره کلمات جدید معرفی میکند ، لغتنامه آکسفورد خاطر نشان میکند که کاربرد مذکور از جهانیشدن متأثر از نظریه مارشال مک لوهان درباره «دهکده جهانی» است که در کتاب اکتشافات در ارتباطات (١٩٦٠) مطرح شده است.البته بر سر،منشاء پیدایش این مفهوم توافق چندانی وجود ندارد.اما چنانکه پیشتر بیان شد، فرایند پرشتاب و گسترده جهانیشدن در دهههای اخیر زمینهای مناسب و انگیزهای نیرومند برای بررسی و تحلیل این فرایند پدید آورده و امروز اقتصاددانان، جامعهشناسان و عالمان سیاسی پرشماری درباره جنبههای گوناگون جهانیشدن میاندیشند که حاصل کار آنها نظریههایی در رابطه با پیدایش، گسترش و تشدید فرایند جهانیشدن و تأثیرها و پیامدهای آن در زندگی اجتماعی در جهان معاصر است. چشمانداز جهانیشدن نیز از موضوعهای مورد بحث در این دسته نظریههاست(استروم کوئیست،2007).
البته نظریههای جهانیشدن به نظریههایی که در چندین سال اخیر عرضه شده محدود نمیشود. در تعدادی از نظریههای عرضه شده در دهههای پس از جنگ جهانی دوم هم از فرایند جهانیشدن و عوامل جهانیساز و همگونیآفرین سخن بهمیان آمده و حتی جامعهشناسان کلاسیکی مانند دورکیم، مارکس و وبر نیز کموبیش در این باره اندیشیدهاند.
نویسندگان و نظریهپردازان مختلف کموبیش تحت عناوین گوناگون از چنین فرایندها و نیروهایی صحبت کرده، در صدد توصیف و تبین آنها برآمدهاند، ولی در این میان، جامعهشناسان و اقتصاددانان برجسته سده نوزدهم و اوایل سده بیستم جایگاهی ویژه دارند. که در این میان سن سیمون، جامعهشناس فرانسوی یکی از نخستین متفکران این حوزه بود. او عقیده داشت؛ بهواسطه عملکرد نیروهای جهانیساز و همگونیآفرین، حد و مرزهای سیاسی- فرهنگی بیش از پیش تضعیف شده و جامعهای جهانی شکل خواهد گرفت. دو نیرو یا عاملی که از دیدگاه سنسیمون در فرایند جهانیشدن مؤثرند، صنعتیشدن و علمالاجتماع است.
آگوست کنت، شاگرد سنسیمون، که به فرایند پیشرفت بشر علاقهمند بود، همگونی و همبستگی فزاینده و سرانجام شکلگیری یک جامعه جهانی را در گرو پشت سر گذاشتن «مراحل سهگانه» میدانست. درحالیکه سنسیمون و اگوست کنت ریشه فرایند جهانیشدن و شکلگیری جامعه جهانی را در علم و صنعت و تحول ذهنی بشر جستجو میکردند، دورکیم پدیدهای اجتماعی را زمینهساز و تسهیلکننده فروپاشی مرزهای فرهنگی- سیاسی و همگونی جهان میدانست.
وبر هم با آنکه برای جوامع اروپایی و تمدن غربی ویژگیهایی استثنایی قائل بود ، نوسازی و تجدد را عواملی بسیار مؤثر در فرایند جهانیشدن میدانست. از دیدگاه وبر، فرایند عقلانیت همچون کاتالیزور جهانیساز است که با گسترش آن همه فرهنگها کموبیش ویژگیهای مشترک پیدا میکنند. این ویژگیهای مشترک عبارتند از غیر شخصیشدن روابط، پیشرفت فنآوری، اهمیتیابی تخصص و گسترش کنترل فنی عقلانی بر فرایندهای طبیعی و اجتماعی(وانگنگ،2008).
دانیل بل نظریهپرداز دیگری است که به فرایند یکپارچه و همبسته شدن جوامع میپردازد. از دهه شصت به بعد تعدادی از نظریهپردزان بهاین نتیجه رسیده بودند که دورهای نوین در زندگی بشر آغاز شده و نظم اجتماعی متفاوتی شکل میگیرد. جامعه نوپدیدی که بل شکلگیری آن را بشارت میداد، «جامعه اطلاعات محور» بود. او با معیار قراردادن فنآوری، جوامع را به سه نوع جامعه کشاورزی، جامعه صنعتی و جامعه اطلاعات محور تقسیم میکند(رابرتسون و راث،2008).
اما در ادامه والرشتین مفهوم نظام اجتماعی درباره جهانیشدن، را مطرح نمود.از نظر وی آنچه که به یک نظام اجتماعی شکل و ماهیت میبخشد، وجود یک تقسیمکار در درون آن است.از این دیدگاه، والرشتین سه نوع نظام جهانی را در تاریخ زندگی اجتماعی بشر شناسایی میکند: نظامهای کوچک، امپراطوریهای جهانی و اقتصادهای جهانی: نظامهای کوچک در واقع اقتصادهای ساده مبتنی بر کشاورزی یا شکار هستند که دیگر وجود ندارند و امپراطورهای جهانی نظامهایی هستند در بر گیرنده چند فرهنگ، ولی دارای نظام سیاسی واحد و تقسیمکار واحد که نخستین نوع از سه نوع ممکن نظام جهانی هستند.اقتصادهای جهانی نوع دیگری از نظامهای اجتماعی هستند که در چارچوب آنها چندین دولت سیاسی دارای فرهنگهای متمایز(دولت-ملتها)، بهواسطه یک نظام اقتصادی مشترک ادغام میشوند. نظام جهانی مدرن یا نظام سرمایهداری در رده چنین اقتصادهایی میگنجد. سوسیالیسم جهانی هم که با نابودی دولت-ملت و نظام سرمایهداری و شکلگیری یک نظام اقتصادی-سیاسی واحد ادغام کننده فرهنگهای مختلف ویژگی مییابد و نمونه عینی ندارد، اقتصاد جهانی دیگری بهشمار میآید(وانگنگ،2008).
اما در این میان مکلوهان از جمله نظریهپردازانی است که نگاهی فرهنگی به جهانیشدن دارد. او از دیدگاه جامعهشناسی ارتباطات به واسطههای انتقال عناصر فرهنگی بیشتر از محتوای فرهنگ اهمیت میدهد و تاریخ زندگی اجتماعی بشر را بر پایه فنآوریهای ارتباطی بازسازی میکند. بنابراین در نظریه مکلوهان شناسایی و درک فرایند جهانیشدن هم جز با شناخت جایگاه رسانههای در برگیرنده فنآوریهای حملونقل و ارتباطات میسر نمیشود.گیدنز هم مانند برخی از نظریه پردازان نوین، فرایند جهانیشدن را محصول برهم خوردن نظم سنتی فضا و زمان میداند. بهنظر گیدنز جهانیشدن را بههیچوجه نمیتوان پدیدهای صرفاً اقتصادی دانست، هر چند که شکلگیری یک اقتصاد جهانی از مهمترین عناصر ویژگیبخش پدیده موردنظر بهشمار میآید. بر این اساس جهانی شدن پدیدهای فراتر از همبستگی متقابل است.در واقع گیدنز از جمله نظریهپردازانی است که در واکنش به رهیافت تقلیلگرا و اقتصادمحور نظریهپردازان نظام جهانی، بهویژه والرشتین، بر جنبههای فرهنگی و اجتماعی فرایند جهانیشدن تأکید میکنند و آن را فراتر از شکلگیری نظامجهانی میدانند(موک،2007).
آموزش عالی در فرآیند جهانی شدن
آرنوف و تورس[5] (2007) در تحقیقات خود چنین شرح می دهند که در مجموع فرآیند جهانی شدن با تمام مخالفت ها و موافقت ها در حال وقوع و فراگیرتر شدن است . اما آنچه که در حال حاضر ضروری است به آن توجه شود برطرف نمودن یک تضاد است!؟ چگونه می توان بین تفکر جهانی و عملکرد منطقه ای ارتباط برقرار کرد؟ ایندو در جهت درک بهتر این موضوع نظریه ملت – دولت را مطرح کردند . نظریه ای که قابلیت درک بهتر مفاهیم جهانی شدن را فراهم می سازد(آرنوف و تورس ، 2007).
لوپز وکامبوتو[6] (2011)در پژوهشی به بررسی آموزش چند فرهنگی در شرایط جهانی شدن و بین المللی شدن پرداختند . از نظر این دو با توجه به تحولات ایجاد شده در شرایط کنونی و با توجه به بین المللی شدن و جهانی شدن تحولات آموزش، چند فرهنگی شدن آموزش عالی نیز بصورت عینی نمود یافته است.به بیان دیگر بروز چند فرهنگی شدن آموزش عالی در ادامه روند جهانی شدن آموزش پدید آمده است.این دو پیش نیازهای آموزش عالی در عصر جهانی شدن را به شرح عوامل زیر بر می شمرند:
پداگوژی فرهنگی جدید .
سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های جدید در عرصه آموزش های چند فرهنگی[7] .
آنچه که دانشگاه های عصر جهانی شدن می بایست آموزش دهند .
برنامه درسی مبتنی بر ویژگی های جهانی شدن .
تفکر و اندیشه مدیریتی مبتنی بر جهانی شدن .
ترویج فرهنگ نوع دوستی و احترام به عقاید مختلف و متفاوت به عنوان نقطه اشتراک فرهنگ های متفاوت .
بکارگیری تکنولوژی های نوین در دانشگاه های عصر جهانی شدن .
حاکم شدن هم صدایی و تفکر گروهی بر دانشگاه ها در دهکده جهانی .
برنامه ریزی در زمینه مهاجرت دانشگاهیان در عصر جهانی شدن .
توجه به سنت ها ، قومیت ها ، فرهنگ ها ، ادیان و تحرکات اجتماعی در عصر جهانی شدن در دانشگاهها .
ضرورت شناخت نظامی گری[8] ، سلطه جهانی و کشمکش میان زشت و زیبا و امپریالیسم جهانی به عنوان یکی از وظایف دانشگاه های عصر جهانی شدن .
گسترش آموزش های غیر رسمی و رسمی به عنوان یکی از وظایف دانشگاه های عصر جهانی شدن(لوپز و کامبوتو ، 2011 ) .
بابسیل و کاراباجال[9] ( 2011 ) گسترش آموزش عالی مجازی و آموزش از راه دور را یکی از ره آوردهای جهانی شدن برشمرده اند. از نظر این دو به دلایلی چند گسترش آموزش از راه دور در عصر جهانی شدن بیش از پیش گسترش خواهد یافت :
در حال حاضر بیش از 771 میلیون نفر از جمعیت جهان بی سواد و یا کم سواد هستند که نیازمند به دسترسی به آموزش اجباری و رایگان می باشند .
بیش از یک سوم جمعیت بزرگسالان جهان(تقریبا دو میلیارد نفر)امکان دسترسی به منابع اطلاعاتی چاپی از قبیل کتاب ، مجله ، روزنامه و غیره را ندارند .
بیش از 250 میلیون نفر از کودکان جهان توانایی اتمام تحصیلات پایه را ندارند و بیش از 100 میلیون نفر از کودکان جهان هرگز امکان دسترسی به آموزش اجباری را پیدا نمی کنند .
به دلایل ذکر شده، در یکی دو دهه آینده عمده فعالیت آموزش عالی در جهان معطوف به آموزش از راه دور خواهد شد(بابسیل و کارباجال ، 2011 ) .
از نظر این دو آموزش عالی در هزاره سوم دارای ویژگی های زیر است :
چند زبانه بودن دانشگاه .
نوآوری در شیوه های آموزش .
توجه به فرهنگ محلی در آموزش های آن لاین .
تغییر در برنامه ریزی درسی با توجهبه پیش نیازهای آموزش های مجازی ( همان ).
ویلیس و دیگران[10]( 2008 ) مهمترین مشکلات دانشگاه های ژاپن در عرضه خدمات در شرایطی جهانی شدن را شامل موارد زیر برمی شمرند :
وجود ساختار بوروکراتیک در دانشگاه ها و جامعه .
ضعف همکاری با دانشگاه های بین المللی .
ضعف در برنامه های درسی در دانشگاه .
کمبود اعضاء هیأت علمی توانمند.
دانش پایین زبان انگلیسی در دانشگاه های ژاپن .
6. تنش های سیاسی با کره و چین(ویلیس و دیگران،2008).
چارچوب ادراکی و مراحل اجرای چارجوب :
با توجه به مروری بر ادبیات تحقیق و جمع آوری نقطه نظرات اساتید و خبرگان چارچوب ادراکی و مراحل اجرای مدل به شرح نمودار زیر آورده شده است.همانگونه که مشاهده می شود
اهداف پژوهش
هدف کلی
بررسی وضعیت آموزش عالی کشور در عرصه جهانی شدن
اهداف جزعی
1) شناسایی مولفه های اصلی پژوهش
2) بررسی وضعیت هریک از مولفه ها در عرصه جهانی شدن
3) ارائه مدل و راهکارهای مناسب در جهت تقویت نقش دانشگاهها در فرآیند جهانی شدن
سؤالات پژوهش
با توجه به اهداف پژوهش، تحقیق ذیل در صدد پاسخگویی به سوالات زیر میباشد:
1)وضعیت آموزش عالی کشور در شرایط جهانی شدن کنونی چگونه است؟
2)مدل مناسب در جهت بهبود وضعیت مولفه های مورد پژوهش چیست؟
روش پژوهش
این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی-پیمایشی می باشد.
جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه متخصصان و خبرگان حوزه آموزش عالی می باشند که با توجه به مشخص نبودن حجم جامعه تعداد 63 نفر از طریق روش نمونه گیری در دسترس بعنوان نمومه مورد تحقیق انتخاب شدند.
روش گرد آوری و تجزیه تحلیل اطلاعات
برای جمع آوری اطلاعات در این پژوهش از دو روش کتابخانه ای و میدانی(پرسشنامه 24 گویه ای) استفاده شده است.
آزمون سوالات پژوهش
1)وضعیت آموزش عالی کشور در شرایط جهانی شدن کنونی چگونه است؟
نتایج حاصل از اجرای آزمون t نشان می دهد در سطح اطمینان 99% و درجه آزادی (df:62)وضعیت مولفه چندزبانه بودن دانشگاهها در حد ضعیفی قرار دارد.ولی وضعیت مولفه های هیات علمی توانمند ،وجود فناوریهای نوین و برنامه های درسی نوین در حد مطلوبی قرار دارد. لیکن از سوی دیگر مولفه های ساختارهای انعطاف پذیر و ارتباط با دیگر دانشگاههای معتبر جهان در حد ضعیفی قرار دارد.
2)مدل مناسب در جهت بهبود وضعیت مولفه های مورد پژوهش چیست؟
نتایج حاصل از انتخاب وضع مطلوب از نظر نخبگان منجر به مدل بالا شده است.همانگونه که از مدل بالا ملاحظه می شود بالاترین میانگین بدست آمده مربوط به مولفه برقراری ارتباط با دیگر دانشگاههای بین المللی می باشد.
پیشنهادات کاربردی
با توجه به نتایج حاصل از اجرای این تحقیق در جهت بهبود عملکرد دانشگاهها در عصر جهانی شدن ضروری است موارد زیر بیش از پیش مورد توجه آموزش عالی کشور قرار گیرد.ازجمله موارد حائز اهمیت می توان به توجه بیش از پیش به ارتباطات با دانشگاههای معتبر جهان و یادگیری زبانهای دوم و سوم دانشگاهیان از جمله دانشجویان و اساتید دانشگاهی است. در مجموع مهمترین پیشنهادات به شرح زیر می باشد:
. آموزش های الکترونیکی و شرایط ایجاد دروس مجازی در کشور
. بهره گیری از فناوریهای نو،درپژوهش به ویژه پژوهش های کاربردی.
. الکترونیکی کردن فعالیتهای ( اداری وسازمانی و.....)
. دسترسی به اینترنت پرسرعت و کم هزینه ویژه دانشگاهیان(اساتید،دانشجویان و کارکنان)
. احداث شبکه فیبرنوری در درون دانشگاهها
. یکپارچگی سیستم اتوماسیون (رایانه ای)اداری
. امکانات قوی پشتیبانیICT
. انتخاب رویکردهای نوین،در برنامه ریزی آموزشی و درسی مطابق با تغییرات و پیشرفت های جهانی
. ارتقای مهارتهای زندگی دانشجویان، درقالب دروس عمومی
. توجه به برنامههای آموزشی قابلیت محور و برنامه های درسی انگیزشی
. نوآوری و توسعه رشته های علمی جدید
. برگزاری المپیادهای علمی بین المللی ( قاره ای و جهانی)
. شناسایی استعدادهای درخشان
. گسترش انجمنهای علمی و تشکلهای دانشجویی در سطح ملی و فراملی
. توجه به قرار دادهای پژوهشی در سطح جهانی
. توسعه منابع کتابخانه ها و دسترسی جامعه دانشگاهی به بانکهای اطلاعاتی روزآمد
. برگزاری سمینارها وهمایشهای تخصصی بین المللی
. شرکت فعال اعضای هیئت علمی و دانشجویان در سمینارها وهمایشهای بین المللی
. برقراری ارتباط قوی با ذینفعان داخلی و خارجی و ارائه خدمات مشاوره ای به جامعه
. گسترش ارتباطات بین المللی
. تقویت صلاحیتهای عمومی و تخصصی مدیران
. ارزشیابی مستمرکیفیت در دانشگاهها مطابق با استانداردهای جهانی
. توجه به رضایتمندی جامعه دانشگاهی و پاسخگویی مدیران دانشگاه
. برقراری ارتباط مراکز رشد دردانشگاههای داخل و مراکز رشد بین المللی
. جذب و ارتقاء هیئتعلمی توانمند
. توجه به اثربخشی اعضای هیئت علمی و اجرای دوره های بازآموزی اعضای هیئت علمی
. تناسب حجم کاری اعضای هیئت علمی (ساعات تدریس و پژوهش)
. ارائه فرصتهای مطالعاتی خارج از کشور ویژه اعضاء هیات علمی
. مشارکت ا عضای هیئت علمی دراداره امور دانشگاه
. برگزاری دوره های بازآموزی کارکنان غیر هیئت علمی
.تخصیص بودجه مناسب برای بخشهای مختلف
. تنوع ونوآوری در تأمین منابع مالی دانشگاه
. اثربخشی ساختارهای اداری و مالی در دانشگاه
. افزای تسهیلات وامکانات رفاهی کارکنان، هیئت علمی و مدیران
مطلبهای دیگر از همین نویسنده در سایت آیندهنگری:
|
بنیاد آیندهنگری ایران |
چهارشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۲۴ آوریل ۲۰۲۴
انسان گلوبال
|
|