الوین و هایدى تافلر در کتاب پیش به سوى تمدن جدید معتقدند که در تاریخ جهان سه موج بزرگ تحول انقلابى را تجدید کرده است. اولین موج، انقلاب کشاورزى است که هزاران سال به طول انجامید. دومین، انقلاب صنعتى است که نماد آن کارخانه هاى بزرگى است که لوله هاى آن سر به آسمان گذاشته اند.
اما سومین موج که در حال حاضر در آن قرار داریم، عصر فناورى اطلاعات و ارتباطات است. با وقوع این انقلاب (اطلاعاتى و ارتباطى) و گسترش پردامنه نفوذ رسانه ها، موانع جغرافیایى و سیاسى از پیش رو برداشته شده و بازارهاى جهانى واحدى شکل گرفته است.
امروزه نیز براى دسترسى به داده ها و اطلاعاتى که در سراسر جهان منتشر شده است باید از فناورى اطلاعات سود جست و به نظر مى رسد بهترین راه پیش افتادن از دیگران، بهره بردارى کامل از فناورى اطلاعات است.
فناورى اطلاعات، یک واقعیت
با این که بسیارى از افراد گمان مى کنند با پیشرفت فناورى هاى جدید و توسعه تکنولوژى اطلاعاتى آینده اجتماع به خطر افتاده و احتمال بیکارى انسان ها افزایش مى یابد و پیامدهاى منفى بسیارى را در جامعه به دنبال خود دارد. ولى این تکنولوژى به سرعت در حال گسترش است و پیشرفت هاى این حوزه نشان از یک واقعیت دارد که نیازهاى انسان را وارد مرحله جدیدى خواهد کرد.
محمد کبریاء، کارشناس علوم ارتباطات با اعتقاد به این که حرکتى که در جهت آگاهى و افزایش اطلاعات از طریق ارتباطات الکترونیک آغاز شده، متوقف نخواهد شد، به روند فراگیر شدن استفاده از فناورى هاى نوین و رشد چشمگیر کاربران اینترنت در کشور اشاره کرده و مى افزاید: «هم اکنون در کشور ما حدود ۵/۷ میلیون کاربر اینترنتى وجود دارد که با توجه به هزینه ها و محدودیت هایى که در این زمینه وجود دارد، نکته اى جالب توجه است و نشان از رشد فزاینده فناورى هاى اطلاعاتى در سطح کشور و جهان مى دهد. اما با این حال اطلاعات به همان اندازه که مى تواند روشنگر باشد، مى تواند گمراه کننده بوده و جامعه را دچار یک هیجان کاذب کند.»
حرکتى پرشتاب
مهندس شاهدى پور، مدیر عامل مرکز تحقیقات و فناورى اطلاعات عصر نوین نیز با اعتقاد به این که براى تحقق جامعه غنى اطلاعاتى و به دنبال آن جامعه مقتدر در عرصه جهانى نیازمند یک سیستم مدیریت فناورى اطلاعات مقتدر هستیم، معتقد است: همان طور که خون مهم ترین عنصر حیات انسان است، اطلاعات نیز خون جامعه اطلاعاتى محسوب مى شود چون در جهان هستى همه چیز در حال تغییر و تحول است.
لذا اطلاعات کهنه نیز باید مرتب جدید شوند. شتاب افزایش اطلاعات در جامعه اطلاعاتى شتابى تند شونده است که توقف و کندى در آن راه ندارد. زیرا در غیر این صورت جامعه از حرکت ایستاده و خواهد مرد.
وى درخصوص جامعه اطلاعاتى معتقد است در این جامعه سبک زندگى به تدریج دگرگون شده و تمامى امور تغییراتى اساسى مى کند. جامعه اطلاعاتى از این نقطه حرکت مى کند که انسان به کمک اندیشه علمى مى تواند جهان را شناخته و دگرگون کند و این شناخت و دگرگونى هر لحظه وسیع تر و سریع تر مى شود.
شاهدى پور پیاده سازى، توسعه و نگهدارى سیستم هاى مدیریت فناورى اطلاعات را به عنوان یکى از مهم ترین فرآیندهاى کارى در مدیریت اطلاعات در عصر حاضر دانسته و معتقد است امروزه سیستم هاى مدیریت فناورى اطلاعات با توجه به کارایى و عملکردى که دارند به عنوان بخش جدانشدنى از جامعه معرفى مى شوند. اهمیت بهره گیرى از سیستم هاى مدیریت فناورى هم به خصوص در سازمان ها و بنگاه هایى بیشتر جلوه مى کند که ماهیت اقتصادى دارند و فعالیت آن ها برپایه کسب و کار است.
سیستم با کارایى بالاى خود روابط و تعاملات درون و برون جامعه را استاندارد کرده و شیوه برخورد با مسایل و اتفاقات گوناگون در جامعه را پیش بینى کرده و در موقع لزوم ارایه راه حل مى کند. وجود این راه حل هاى جامع و کامل در یک جامعه که از ویژگى همه جانبه نگرى و تعامل با ساختار و توانمندى جامعه برخوردار است نیروهاى مدیریتى و عملیاتى جامعه را در هنگام پیاده سازى و یا انجام برنامه ها و کارها راهنمایى کرده و از به وجود آمدن نقایص احتمالى جلوگیرى مى کند.
اخلاق رایانه اى!
در این میان هر چند فناورى اطلاعات تحولات سیاسى و اجتماعى شگرفى را پدید مى آورد اما به تبع این تحولات، مشکلات اخلاقى جدید و منحصر به فردى در این حوزه ایجاد مى شود.
دکتر حمید شهریارى، معاون پژوهش مرکز تحقیق و توسعه علوم اسلامى در خصوص جایگاه اخلاق فناورى اطلاعات در گفت وگو با مهر مى گوید: «اخلاق فناورى اطلاعات یکى از مباحثى است که در اخلاق کاربردى مطرح مى شود که از زیرشاخه هاى فلسفه اخلاق است و به ارزش هاى عملى رفتار انسان ها در حوزه هایى خاص مربوط مى شود.»
با توجه به استقبال وسیعى که جامعه ما و به خصوص قشر جوان از اینترنت و ارتباطات شبکه اى داشته است و تأثیرات عمیق و گسترده اى که فضاى سایبر بر وجوه مختلف جامعه ما دارد به جا و لازم است تا مسایل اخلاقى پیرامون فناورى اطلاعات مورد کاوش قرار گرفته و دیدگاه اسلامى ما درباب موضوعاتى جدید که حول این محور پدید آمده روشن گردد.»
وى با تأکید بر این که فناورى اطلاعات تحولات سیاسى و اجتماعى وسیع و شگرفى را پدید آورده مى افزاید: «مشکلات اخلاقى جدید و منحصر به فردى در این حوزه فناورى ایجاد شده که نیازمند رسیدگى هستند. فناورى اطلاعات نه تنها بر نحوه افعال و اقدامات روزمره ما تأثیر مى گذارد بلکه تلقى ما از آن ها را نیز تغییر داده است. برخى از مفاهیمى که در حوزه فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسى کاربردى خاص داشته اند با پیشرفت فناورى اطلاعات دچار چالش هایى شده اند که از آن جمله مى توان به مفهوم مالکیت، حریم خصوصى، توزیع قدرت، آزادى هاى اساسى و مفهوم مسوولیت اخلاقى اشاره کرد.
اگرچه در هر یک از این مفاهیم نیز سوالات جدیدى مطرح شده اند؛ مانند این که متخصصان امور رایانه چه مسوولیت هاى اخلاقى اى دارند و یا اگر یک نرم افزار رایانه اى خطا کند چه کسى را باید سرزنش کرد و یا ایجاد اختلال در برنامه ها کارى غیراخلاقى است و...»
وى تصریح مى کند: «ما به سرعت به جامعه الکترونیکى نزدیک مى شویم و ما نیز دچار همان چالش هایى خواهیم شد که مخترعان فناورى اینک یا قبل از این با آن مواجه شده اند. بنابراین باید براى مشکلات فناورى اطلاعات نیز چاره و راهکارى ارایه کنیم که البته این راهکار باید مطابق با موازین دینى، ملى، فرهنگى و اخلاقى خودمان باشد.
کیفیت تولید علم
با ا ین که طبق اعلام صندوق بین المللى پول، سهم فناورى اطلاعات از تولید ناخالص داخلى ایران فقط ۴/۰ درصد است که در جهان رقم پایینى است اما براساس تحقیقات انجام شده کیفیت تولید علم ایران نزدیک به ۴/۱ برابر علم جهانى است.
براین اساس روند پیشرفت در تولید علم چنان است که رتبه ایران از نظر تعداد مقالات نمایه شده در ISI در سال ۲۰۰۲ تعداد ۴۴ مورد و در سال ۲۰۰۴ ، ۴۱ مورد و تا فوریه ۲۰۰۵ به ۴۵ مورد رسیده است. از نظر کیفى متوسط ISI، مقالات چاپ شده ایران در سال ۲۰۰۴ برابر ۵۷/۱ و همین موضوع براى جهان براى ۱۹/۱ در همان سال است. اما بااین حال به علت بالا بودن تعرفه هاى گمرکى در ایران که مانع از واردات آزادانه قطعات سخت افزارى رایانه اى به کشور مى شود سهم فناورى اطلاعات در تولید ناخالص داخلى ایران پایین است، در حالى که این سهم در کشورى مانند جامائیکا حدود ۱۰ برابر ایران است!
قرن ،۲۱ عصر دانش محور
به اعتقاد کارشناسان IT قرن ۲۱ را مى توان پایان عصر صنعتى و نرم افزار و آغاز عصر دانش محور و مغزافزار دانست و شاید مهم ترین دغدغه امروز جامعه ما نیز این باشد که به دلیل عدم رعایت اصول و قواعد علمى و عدم تلاش مؤثر در فرهنگ سازى مناسب، تاکنون کاربردهاى بسیار محدودى از فناورى اطلاعات و ارتباطات در حوزه هاى مختلف صنایع و... شده است و آن طور که بایسته است قابلیت هاى گسترش و توسعه خود را به دست نیاورده است.
بنابراین به نظر مى رسد، آشناسازى مدیران و کارشناسان اجرایى به خصوص در رده هاى میانى با استراتژى و سیاست هاى کلان کشور در زمینه فناورى اطلاعات و نقش اساسى آن با اصل توسعه ملى پایدار و همچنین برخوردار شدن از روش ها و توان علمى واحدهاى اجرایى در شناسایى نارسایى ها و رفع معضلات براى بهبود مستمر کسب و کار از جمله توانایى هاى مورد نیاز براى فعالیت در این حوزه است که باید به طور جدى مورد توجه مسوولان قرار گیرد.
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
الوین و هایدى تافلر در کتاب پیش به سوى تمدن جدید معتقدند که در تاریخ جهان سه موج بزرگ تحول انقلابى را تجدید کرده است. اولین موج، انقلاب کشاورزى است که هزاران سال به طول انجامید. دومین، انقلاب صنعتى است که نماد آن کارخانه هاى بزرگى است که لوله هاى آن سر به آسمان گذاشته اند.
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان