|
بررسی برخی اثرات خشکسالی
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
چکیده:
خشکسالی یکی از پدیده های طبیعی است که وقوع آن در طبیعت از قانون مندی خاص خود پیروی می کند ولی تشدید فرآیندها و پیامد های حاصله از آن به نوع فعالیت های انسانی بستگی دارد. از طرف دیگر اثرات تغییر اقلیمی از جمله گرم شدن کره زمین سبب تشدید خشکسالی بویژه در مناطق خشک می شود. لذا پرداختن به اثرات خشکسالی به نحوی پرداختن به یکی از اثرات تغییر اقلیمی نیز محسوب می شود. در این بررسی به اثرات خشکسالی بر منابع آبی، کشاورزی، محیط زیست، تنوع زیستی، اقتصادی اجتماعی و خاک اشاره می شود.
مقدمه:
با توجه به اهبمت برنامه ریزی جهت کاهش اثرات خشکسالی می توان به مدیریت ریسک در این زمینه اشاره نمود. بطوریکه مدیریت ریسک خشکسالی، تدابیر و تمهیدات فعال و پویا بوده و تأکید بر آمادگی و کاهش ریسک خشکسالی است. تغییرات جهانی در محدوده پراکنش جهانی بسیاری از گونه ها با تغییرات جهانی آب و هوای کره زمین مرتبط دانسته شده است . تغییرات و پدیده های شدید طبیعی مانند خشکسالی فشارهای تکاملی را بر گونه ها تحمیل می نماید (Acherly, ۲۰۰۳a) و افرادی که از ژنوتیپ های مقاوم به خشکی برخوردارند توسط انتخاب طبیعی انتخاب می شوند (Blondel and Mourer-Chauviré, ۱۹۹۸ ). گونه های گیاهی و جانوری در نیم کره شمالی تاثیرات شدید اقلیمی در دوره پلیوستوسین را تحمل نموده اند و بنابراین انتظار می رود که تغییرات شدید اقلیم در این مناطق انقراضات گونه ای کمتری را به دنبال داشته باشد (Syenning, ۲۰۰۳). با این وجود گونه های نیمکره شمالی تحمل پذیری به سرما را تجربه نموده اند و در مقابل گرما و خشکی شدید مقاوم نیستند. تاثیرات دراز مدت خشکسالی فقط به فراوانی و شدت تغییرات بستگی ندارد بلکه سایر پارامترها و پدیده های اتمسفری، اقلیمی و تغییرات زیستگاه نیز بر آن موثر است که بیشتر این عوامل برهم کنشهای پیچیده ای دارند ( Acherly, ۲۰۰۳b).
از دیرباز تاثیر بلایای طبیعی بر شکل گیری و تغییرات تنوع زیستی جهانی مورد توجه محققان بوده است. محققان بر این باورند که در طی چند دهه آینده بر شدت و فراوانی وقوع اینگونه بلایا بدلیل تغییرات اقلیم و گرمایش جهانی افزوده می شود. کمیته جهانی تغییر اقلیم (IPCC) در گزارش خود خاطر نشان می کند که نتیجه فعالیت های انسان در طول قرن گذشته منجر به تغییر در شرایط اقلیمی کره زمین شده است. اگر روند فعالیت ها و انتشار گازهای گلخانه ای به همین شدت ادامه یابد دمای کره زمین تا سال ۲۱۰۰ بین ۴/۱- ۸/۵ درجه گرم خواهد شد (IPCC, ۲۰۰۷). تغییرات دمایی حاصل بر رژیم هیدرولوژی‍‍‍‍ک تاثیر گذاشته و باعث افزایش بارندگی ها در عرض های جغرافیایی بالا و دوره های خشکی و گرمای طولانی تر در مناطق جنوبی شده است (Kattenberg et al., ۱۹۹۶).
خشکسالی و منابع آبی:
کل آب مصرفی ایران ۵/۸۶ میلیارد مترمکعب در سال است که ۸۰ میلیارد مترمکعب آن وارد چرخه کشاورزی میشود و ۶۵ درصد این مقدار به علت شیوه های غلط آبیاری هدر میرود. بازده آبیاری در ایران ۳۲ درصد است یعنی از ۸۰ میلیارد مترمکعب آب تنها از ۲۵ میلیارد مترمکعب استفاده بهینه میشود این در حالی است که ۲۷ درصد تولید ناخالص ملی، ۲۳ درصد اشتغال و ۸۰ درصد از غذای جامعه متعلق به بخش کشاورزی است. در حال حاضر از ۳۲ میلیون هکتار اراضی مستعد کشاورزی تنها ۸/۷ میلیون هکتار به صورت فاریاب کشت میشود.میزان کنونی تولید کشاورزی ۵۷ میلیون تن است و طبق آمار و محاسبات در افق ۱۴۰۰ این مقدار باید به ۱۸۶ میلیون تن برسد که معادل ۲۶۶ میلیارد مترمکعب آب است و رسیدن به چنین مقداری در شرایط کنونی غیر ممکن به نظر میرسد. در حال حاضر از ۸۵ سد موجود در کشور بیش از ۷۰ سد در دو دهه اخیر ساخته شده به این معنی که میتوان گفت عملا منبع آبی جدیدی ایجاد نشده و تنها محل مصرف آب جابجا شده است(محمدی یگانه و حکیم دوست، ۱۳۸۸).
امروزه حفر چاه و تخلیه مصنوعی از منابع آب زیرزمینی مهمترین و مطمئن‌ترین راه جهت استحصال آب می باشد. این در حالیست که خشکسالی های اخیر تأثیر منفی و شدیدی بر منابع آب زیرزمینی گذاشته است. این واقعه در هر دو گروه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نتایج اقتصادی، تأثیرات زیست محیطی و دشواریهای شخصی به بار آورده که جملگی باعث شده اند که آسیب پذیری تمامی جوامع به این پدیده زیانبخش طبیعی مدنظر قرار گیرد. اعمال مدیریتی مناسب جهت بهره برداری بهینه از منابع آب موجود راهکاری عملی جهت رویارویی با خشکسالی در جوامع می باشد. در این راستا اطلاع از وضعیت منابع آب زیرزمینی نقشی کلیدی در تبیین سیاستگزاری ها در زمینه مقابله با خشکسالی خواهد داشت(قمرنیا و سپهری، ۱۳۸۸).
خشکسالی و مسایل اقتصادی اجتماعی:
خشکسالی دارای اثرات مستقیم و غیرمستقیم فراوانی بر زندگی و ساختار اجتماعی و اقتصادی و محیطی است (NDMC, ۲۰۰۳)، اما می توان این آثار را به دو گروه مستقیم و غیرمستقیم تقسیم بندی نمود. همچنین می توان برای آنها ترتیباتی نظیر دسته اول و دسته دوم را قایل گردید (Paul, ۱۹۹۸). در جوامعی که اقتصاد آنان مبتنی بر کشاورزی است، اثرات مستقیم یا دسته اول خشکسالی بصورت کاهش تولید مواد غذایی به دلیل کاهش سطح زیرکشت و عملکرد محصولات بروز می نماید (Krannich, et al., ۱۹۹۵). کاهش میزان اشتغال و سطح درآمد از جمله اثرات غیرمستقیم و دسته دوم در این گونه جوامع می باشد که عمده ترین دلیل آن، کاهش سطح زیرکشت، کاهش عملیات داشت (آبیاری و
) و برداشت است. در نتیجه کاهش تولیدات غذایی، قیمت مواد غذایی معمولاً بصورت سریعی در اثر وقوع خشکسالی افزایش می یابد. کاهش تولید مواد غذایی به صورت غیر طبیعی منجر به افزایش قیمت مواد غذایی، و عدم دسترسی به شغل مناسب باعث کاهش دسترسی مردم روستایی به غذا می شود، بروز این گونه مشکلات، بخصوص در مورد کشاورزان خرده پا و کارگران بدون زمین، صادق است (Paul, ۱۹۹۸). همچنین خشکسالی می تواند منجر به اتخاذ تصمیمات و شیوه های مدیریتی نامناسب در زمینه تخصیص، مصرف و تأمین آب در شهرها و روستاها گردد (NDPC, ۲۰۰۰). به نحوی که در زمان وقوع خشکسالی، استفاده نامطلوب و بی رویه از منابع آبی موجود به همراه ضعف سیستم های توزیع آب موجب تشدید بحران می گردد (کشاورز و کرمی، ۱۳۸۸).
۲-۲- اثرات خشکسالی بر کشاورزی
خشکسالی در کشاورزی بر تولیدات محصولات زراعی، باغی، دامی، حمل و نقل، منابع آب، خاک اثر می¬گذارد. خشکسالی همچنین باعث خسارت به گونه¬های گیاهی و جانوری، شیوع بیماریها، تغییر شیوه زندگی روستاییان، سلامتی و ... می¬گردد. (علیمحمدی،۱۳۸۱) در اینجا تأثیر خشکسالی را به سه دسته تقسیم می¬کنیم :
۱. اثر خشکسالی روی خاک: کاهش مواد آلی و غذایی موجود در خاک و کاهش نفوذ پذیری آن، افزایش فرسایش بادی و آبی، کاهش نقل و انتقال مواد غذایی در داخل خاک، تخریب ساختمان و بافت خاک، افزایش تبخیر از سطح خاک و کاهش کیفیت خاک
۲. اثر خشکسالی بر روی آب کشاورزی: کاهش و یا خشک شدن آب رودخانه¬ها، عدم استحصال آب و کاهش تغذیه سفره¬های آب زیرزمینی، کاهش آبدهی قنات¬ها، کاهش سطح دریاچه¬ها، تأثیر بر کیفیت آب مانند افزایش غلظت نمک، افزایش دمای آب، افزایش اسیدیته و ...
۳. اثر خشکسالی بر تولیدات کشاورزی: اثر خشکسالی بر روی محصولات زراعی و باغی و منابع طبیعی به دو صورت می باشد:
۳-۱. آثار مستقیم: خشکسالی باعث کاهش تولیدات زراعی و باغی، کاهش تولیدات دامی و طیور، کاهش تنوع گونه¬ها در اثر کاهش کیفیت خاک و کاهش دسترسی به آب، کاهش تولیدات شیلاتی
۳-۲. آثار غیر مستقیم: این آثار در واقع نتیجه اثرات مستقیم خشکسالی بر روی کشاورزی می¬باشد که باعث مشکلاتی چون کاهش درآمد کشاورزان و شاغلین بخش کشاورزی، افزایش قیمت¬های محصولات کشاورزی، بیکاری، مهاجرت و... می¬باشد. (مددی،۱۳۸۷).
اثرات غیر مستقیم ناشی از خشکسالی بر روی کشاورزی بیشتر همان اثرات اقتصادی ناشی از خشکسالی هستند که بر روی کشاورزی اثر دارند. البته تأثیرات اجتماعی و سیاسی خشکسالی نیز به نوبه خود قابل توجه است که رابطه بسیار نزدیکی میان این تأثیرات وجود دارد..
با توجه به اینکه کشاورزی بزرگترین عامل مصرف آب شیرین است و آسیب¬های زیادی که این بخش از پدیده خشکسالی می¬بیند، مدیریت درازمدت منابع آب نیازمند استفاده اقتصادی از آن است، لذا سرمایه¬گذاری در منابع آب و خاک باید با توجه به شرایط اقلیمی و اجتمایی کشور انجام گیرد و هر نوع توسعه کشاورزی و صنعتی که آسیب کمتری به منابع محدود آب و خاک وارد می¬سازد و از تخریب جنگل¬ها و مراتع جلوگیری می¬کند باید معمول گردد. و همه این اقدامات باید از طریق بررسی¬های مؤثر اقتصادی،استفاده از نتایج تحقیقات، هماهنگی و مشارکت مردم و مسئولین مربوطه انجام گیرد. تا با مدیریت صحیح در بهره¬برداری اقتصادی از منابع و مقابله به هنگام، از اثرات و پیامد¬های منفی خشکسالی و خسارتهای ناشی از آن کاسته شود (بهجتی و همکاران، ۱۳۸۸).
اثرات خشکسالی بر تنوع زیستی
۱- از ایجاد پارکهای جنگلی و جنگلکاری در سطوح وسیعی و در مناطق دارای بافت سبک و خاکهای فقیر که دارای ظرفیت نگهداری آب پایین هستند اجتناب شده تا مشکل کمبود آب در دوره های خشکسالی کاهش یابد.
٢- مطالعاتی در زمینه شناسایی گونه های مقاوم به پدیده خشکسالی صورت گیرد تا در مناطق در معرض تهدید خشکسالی تا آن گونه ها برای احداث پارک مد نظر قرار گیرد (ملکیان،۱۳۸۸ ).
خشکسالی به عنوان یکی از عوامل ایجاد تنش در گونه ها شناخته شده است. بواسطه خشکسالی غذا، آب و پناه کمتری در اختیار گونه ها خواهد بود. در نتیجه رشد و تولید مثل افراد در جمعیت ها کاهش یافته و افراد بعلت فقر غذایی نسبت به بیماریها آسیب پذیر می شوند. تحقیقات انجام شده از مقایسه شرایط خشکی در محیط های مختلف نشان داده است که شرایط خشکی که بر گونه ها تحمیل می شود باعث کاهش غنای گونه ای، هر دو شاخص تنوع الفا در مقیاس محلی و تنوع گاما درمقیاس منطقه ای، می شود و از طرف دیگر باعث افزایش شاخص یکنواختی یعنی افزایش شباهت گونه ها می شود. بنابراین حتی در شرایطی که گونه ها پس از دوره خشکسالی دوباره جمعیت های خود را بازسازی می کنند تنوع گونه ای بسیار کمتر از شرایط قبل از خشکسالی خواهد بود چراکه بسیاری از گونه ها که تحمل شرایط خشکی را نداشته و از مکانیسم های سازگاری برای سپری کردن این دوران برخوردار نیستند نابود شده و درنتیجه تنوع گونه ای جامعه کاهش می یابد(ملکیان،۱۳۸۸ )..
از آنجا که فعالیت های انسانی زیستگاههای طبیعی را دگرگون می کند، تاثیر بلایای طبیعی بر گونه ها و جوامع دو چندان می شود بنابراین علاوه بر نیروهای طبیعی که بر تنوع زیستی موثرند و ترکیب و ساختار جوامع را در درازمدت شکل می دهند نیروهای انسانی با سرعت و شدت بیشتری به تغییر شرایط زیستی گونه ها پرداخته و توانایی سازگاری گونه ها با شرایط را از آنها سلب می نمایند یعنی سرعت ایجاد تغییر بسیار بیشتر از آن است که گونه ها قادر به تحمل و سازگاری با آن باشند(ملکیان،۱۳۸۸ )..
برای فهم بهتر تاثیرات خشکسالی بر غنای گونه ای و ترکیب گونه ای جوامع مطالعات بیشتری لازم است. مدل سازی و شبیه سازی شدت و فراوانی خشکسالی بر گونه های مختلف در محیط های آزمایشی و آزمون شدت های متفاوت خشکی بر روی گونه ها در درازمدت می تواند در زمینه برنامه ریزی های آینده برای مدیریت گونه ها و جوامع زیستی راهکارهای خوبی را در اختیار محققان و مدیران قرار دهد.
تغییرات پدید آمده نگرانی هایی را در مورد تاثرات بالقوه خشکسالی بر تنوع زیستی از طریق تاثیر بر تولید اکوسیستم ها، توزیع جغرافیایی گونه ها و روند انقراض آنها پدید آورده است. خشکسالی در سه سطح فرد، گونه و اکوسیستم بر تنوع زیستی تاثیر می گذارد. بنابراین برای بررسی تاثیر خشکسالی بر تنوع زیستی می توان از شاخص های تنوع مانند غنای گونه ای و شاخص یکنواختی استفاده نمود.
خشکسالی باعث کاهش رشد، افزایش مرگ و میر و کاهش زادآوری در افراد متعلق به یک گونه می شود. افرادی که در معرض خشکسالی های طولانی قرار می گیرند، بدلیل مواجه با تنش کم آبی و کمبود مواد غذایی ضعیف و ناتوان شده و نسبت به بیماریها نیز بسیار آسیب پذیرند. بنابراین افراد متعلق به یک گونه با تغییر منطقه جغرافیایی پراکنش خود سعی در تعدیل شرایط می نمایند و آنهایی که در این امر موفق نباشند، نابود می شوند. در شرایط خشکسالی ترکیب گونه ای جوامع تغییر نموده و گونه هایی که تحمل پدیری بیشتری نسبت به گرما و خشکی دارند باقی می مانند که باعث تغییر در تنوع گونه ای جامعه می شود. علاوه بر این خشکسالی باعث کاهش تولید در مقیاس اکوسیستم می شود در نتیجه غذای کمتری در اختیار گونه ها قرار گرفته و در اثر رقابت برخی از گونه ها محکوم به نابودی هستند که غنای گونه های محلی کاهش می یابد(ملکیان،۱۳۸۸ )..
به منظور مقایسه تاثیر خشکسالی بر تنوع زیستی در یک مطالعه موردی دو منطقه که یکی تحت تاثیر خشکسالی قرار داشته و دیگری نداشته است از نظر شاخص های تنوع مقایسه می شوند. این دو منطقه اکوسیستم های تالابی بوده که یکی به صورت دایمی و پرآب و دیگری شامل آبگیر های فصلی است که بدلیل خشکسالی فقط در دوره کوتاهی و به میزان کم آب داشته است (چیس، ۲۰۰۷). دو اکوسیستم مذکور در دوره زمانی چهار ساله پایش شده و در پایان دوره شاخص های تنوع گونه ای شامل تنوع الفا و گاما و شاخص یکنواختی (جکارد) بین دو منطقه محاسبه و مقاسیه شده است. نتایج حاصل نشان داد که در دوره زمانی پایش، در مقیاس محلی در تالاب دایمی به طور متوسط ۲۳ گونه و در تالاب خشک ۲۰ گونه ثبت شد که نشان دهنده تنوع الفا کمتر در تالاب خشک می باشد. در مقیاس منطقه ای در تالاب دایمی ۷۱ گونه و در تالاب خشک فقط ۳۹ گونه مشاهده و ثبت شد که نشان می دهد تالاب خشک تنوع گاما کمتری دارد(ملکیان،۱۳۸۸ ).
۲-۴- رطوبت خاک و خشکسالی
پیامد اثرات توأم با خشکسالی های هواشناسی، کشاورزی و هیدرولوژیکی زمانی که خشکسالی آغاز می شود، بخش کشاورزی بدلیل وابستگی بیش از حد به ذخیره رطوبتی خاک، معمولاً نخستین بخشی است که تحت تأثیر قرار می گیرد . در طی دوره های ممتد خشکی، چنانچه کمبود بارش ادامه یابد، رطوبت خاک به سرعت تخلیه می شود در این صورت اتکاء مردم به سایر منابع آبی بایستی تأثیرات این کمبود را مرتفع سازد مثلاً آنهایی که متکی به منابع آبهای سطحی ( نظیر مخازن و دریاچه ها ) و آبهای زیرزمینی هستند معمولاً دیرتر از سایرین تحت تأثیر قرار می گیرند. زمانی که بارش به حالت نرمال برمی گردد و شرایط خشکسالی هواشناسی پایان می پذیرد، تا زمان احیاء مجدد منابع آبهای سطحی و زیرسطحی پیامدهای سوء این پدیده ادامه می یابد. در ابتدا ذخایر رطوبت خاک و به دنبال آن جریانهای سطحی، مخازن و دریاچه ها و آبهای زیرزمینی جایگزین می شود.
ممکن است اثرات خشکسالی در بخش کشاورزی به دلیل وابستگی آن به رطوبت خاک سریعاً از بین برود لیکن در سایر بخش ها که متکی به ذخایر سطحی و یا زیرسطحی آب هستند تا ماهها یا حتی سالها طول بکشد. استفاده کنندگان از آبهای زیرزمینی که معمولاً آخرین افرادی هستند که به هنگام بروز خشکسالی تحت تأثیر آن قرار می گیرند دیرتر از سایرین بازگشت به وضعیت عادی سطح آب زیرزمینی را تجربه می کنند. طول دوره تجدید ذخیره منبع تابعی از شدت و تداوم خشکسالی و مقدار بارش دریافتی است (سابرامانیام ،۱۹۹۹) (مجموعه مقالات دومین همایش اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن، ۱۳۸۸).
از دست دادن رطوبت خاک بر اثر خشکسالی و از بین بردن پوشش گیاهی مناطق، باعث بروز پدیده فرسایش بادی و بالطبع آن افزایش آلاینده های هوا و بروز طوفانهای گردو غبار میشود. پدیده ای که با بروز خشکسالیهای اخیر در کشور، برخی استانها از جمله خوزستان با آن درگیر شده اند(کرامت، ۱۳۸۸).
از دست دادن رطوبت خاک بر اثر خشکسالی خشک کردن هور در جنوب عراق، از بین بردن پوشش گیاهی مناطق جنوبی و مرکزی این کشور و از بین بردن پوشش وسیع گیاهی اطراف بغداد و بی توجهی به پیشروی بیابانهای غرب و جنوب غربی عراق رامیتوان از جمله عوامل دیگر بروز گرد و خاک غلیظ در استان های جنوب و جنوب غربی کشور ذکر کرد. از بین رفتن پوشش گیاهی و بی توجهی به پیشروی بیابان در کشور عراق بدلیل درگیری طولانی این کشور در جنگ است و انتظار می رود پدیده گرد و غبار در عراق نسبت به خوزستان که در مسیر توسعه قرار دارد شدت بیشتری داشته باشد، اما متاسفانه بی توجهی به پوشش گیاهی خوزستان این استان را نیز مانند مناطق جنگزده و بحرانی (و در مقیاس بیشتر) کشور عراق با مشکل جدی مواجه کرده است و دولت را به تامل در مدیریت کشانده است. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت نوع خاک این گرد و غبارهاست که بیشتر از دو نوع رسی و سیلتی(کوارتزی) می‌باشد. خاک رسی سبکتر بوده و گرد و غبار ناشی از آن مسافت طولانی‌تر طی می‌نماید. گرد و غباری که در مناطق دور از خوزستان دیده میشود بیشتر از این نوع است. با توجه به قابلیت بالای خاک رس در جذب مواد شیمیایی آلی و معدنی و همچنین دانه‌بندی ریز آن خطرات این نوع خاک بسیار بیشتر از خاک سیلتی (کوارتزی) است که دانه درشت‌تر بوده و قابلیت جذب سطحی آنها کمتر است. هر دو نوع ذرات علاوه بر پتانسیل بالا در جذب فلزات مانند آهن، مس، روی، سرب، کادمیم، نیکل، کبالت، توریم، آرسنیک و اورانیم ؛ در طول مسیر نیز می‌توانند سایرآلاینده‌های آلی و معدنی را جذب و به نقاط دوردست منتقل نمایند. همچنین وجود میزان بالایی از باکتریها و گرده گیاهان نیز گزارش شده است. احتمال وجود آلودگی‌های شیمیایی، میکروبی و رادیواکتیوی در این غبارها نیز هست. به عنوان مثال میزان عناصری مانند اورانیوم، توریم، آرسنیک، سرب، روی، نیکل و کبالت در این نمونه‌ها کمی بیشتر از میزان طبیعی آن است(کرامت، ۱۳۸۸).
در پایان باید گفت این پدیده نه آنچنان بی خطر است که با توصیه به استفاده از ماسک و بیرون نیامدن مردم از خانه، به راحتی از کنار آن گذشت و نه آنچنان خطرناک که برخی افراد غیر متخصص و غیرمسئول با بزرگنمایی آرامش روانی جامعه را به خطر اندازند. آثار و پیامدهای این پدیده با کار کارشناسی متخصصان مربوطه و حمایتهای مسئولین قابل کاستن تا حد معمول و طبیعی آن است.
حمید رضا رحمانی
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب کشور - اصفهان
منابع مورد استفاده:
- بهجتی. ت، الف. مرتضوی و ج. پاریاب، ۱۳۸۸، اثرات اقتصادی خشکسالی بر روی کشاورزی و راهکارهای اقتصادی مقابله با آن، مجموعه مقالات دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان.
- علیمحمدی، ر.۱۳۸۱. بحران آب و راهکارهای مقابله با آن. فصلنامه علمی- ترویجی خشکی و خشکسالی کشاورزی. وزارت جهاد کشاورزی. شماره۶ .
-قمرنیا. ه و س. سپهری، ۱۳۸۸، بررسی نوسانات سالیانه سطح آبخوان دشت چهاردولی در استان کردستان در اثر خشکسالی سا لهای اخیر (سال ۸۷-۱۳۷۰)، مجموعه مقالات دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان.
- کرامت. الف، ۱۳۸۸، خشکسالیهای اخیر، افزایش آلاینده های هوا و گرد و غبار در استان خوزستان ، مجموعه مقالات دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان.
-کشاورز.م و ع. کرمی، ۱۳۸۸، واکاوی پیامدهای خشکسالی استان فارس، مجموعه مقالات دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان.
- مجموعه مقالات دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن، ۱۳۸۸، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان.
- محمدی یگانه. ب و ی. حکیم دوست، ۱۳۸۸، اثرات خشکسالی اقلیمی و تأثیر آن بر عملکرد تولید گندم در اراضی دیم.مطالعه موردی؛دهستان قره پشتلوی بالا شهرستان زنجان. مجموعه مقالات دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان.
- مددی، الف.۱۳۸۷. خشکسالی و عواقب آن در بخش کشاورزی و راهکارهای مقابله با آن. همایش خشکسالی در استان چهار محال بختیاری.
- ملکیان.م، ۱۳۸۸، تاثیرات خشکسالی بر تنوع زیستی، مجموعه مقالات دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان.
-Ackerly, D. D. ۲۰۰۳a. Canopy gaps to climate change - extreme events, ecology and evolution. New Phytol ۱۶۰:۲-۴.
-Ackerly, D. D. ۲۰۰۳b. Community assembly, niche conservatism, and adaptive evolution in changing environments. Int. J. Plant Sci. ۱۶۴:۱۶۵-۱۸۴.
-Blondel, J., and C. Mourer-Chauviré. ۱۹۹۸. Evolution and history of the western Palearctic avifauna. Trends Evol. Ecol. ۱۳:۴۸۸-۴۹۲.
-IPCC. ۲۰۰۷. International Panel on Climate Change, Fourth Assessment Report. Cambridge University Press, Cambridge.
-Krannich, R.S. , Keenon, S.P. , Walker, M.S. & Hardesty, D.L. (۱۹۹۵). "Social implications of severe sustained drought: case studies in California and Colorado". Water Resources Bulletin, Vol. ۳۱, No. ۵, pp. ۸۵۱-۸۶۵.
-Kattenberg, A., F. Giorg, and H. Grassl. ۱۹۹۶. Climate models, projections of future climate. Pages ۲۸۳-۳۵۷ in J. Houghton and e. al, editors. Climate change ۱۹۹۵: the science of climate change. Cambridge University Press, New York.
-National Drought Mitigation Center. (NDMC). (۲۰۰۳). What is drought? Retrived from the world wide web: http:// www.drought.unl.edu / whatis / cocept.htm.
-National Drought Policy Commission (NDPC).(۲۰۰۰). Preparing for drought in the new Millennium. Retrived from the world wide web: http:// www.fsa.usda.gov /drought /report.pdf.
-Paul, B.K. (۱۹۹۸). "Coping mechanisms practised by drought victims (۱۹۹۴/۵) in North Bengal, Bangladesh". Applied Geography, Vol. ۱۸, No. ۴, pp. ۳۵۵-۳۷۳.
-Svenning, J. C. ۲۰۰۳. Deterministic Plio-Pleistocene extinctions in the European cool-temperate tree flora. Ecol. Lett. ۶:۶۴۶-۶۵۳.
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
|
بنیاد آینده‌نگری ایران |
|
يكشنبه ۹ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۲۸ آوریل ۲۰۲۴
اندیشمندان آینده‌نگر
|
|
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان