بعد از اختراع رایانه و سرعت توسعه مخابرات و ارتباطات بشر نیاز به تغییر جدیدی را درك نمود و آن چیزی جز دسترسی به اطلاعات و دانش نبود. هدف از موج سوم، دسترسی به اطلاعات و دانش با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات مانند رایانه، شبكه‌های متنوع محلی و جهانی و اینترنت به همراه توسعه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای مورد نیاز عصر اطلاعات بوده است. عمر موج سوم كه آنرا عصر دانش و بعضا جامعه اطلاعاتی نیز می‌گویند، نزدیك به ۵۰ سال است.
● فناوری اطلاعات و ارتباطات
فاصله دیجیتالی، نمادی از بی‌عدالتی در جهان را به رخ خواهد كشید وزمینه جنگهای ناخواسته‌یی را ممكن است تحمیل كند. برای تشخیص فاصله دیجیتالی، ذكر فقط این نكته كافی است كه در حال حاضر، حجم اطلاعاتی كه بین اروپا و امریكا جابجا می‌شود ، حدودا ۱۶۲ گیگا بیت در ثانیه و مجموعه اطلاعات جابجا شده بین خاورمیانه و امریكا ۷ درصد گیگا بیت در ثانیه است. همین مثال به تنهایی، فاصله دیجیتالی بین اروپا و خاورمیانه را از نظر دسترسی به اطلاعات ۲۳۱ برابر نشان می‌دهد. به عنوان مثالی دیگر، تعداد كاربران اینترنت در كشور ما ۷/۱ میلیون نفر و در كشور كره جنوبی ۲۷ میلیون نفر است. تغییرات اساسی در طول تاریخ بشر كه تحت عنوان موج از آنها یاد می‌شود را می‌توان به ۴ دوره یا موج تقسیم بندی كرد.
● موج اول: عصر كشاورزی
اولین اختراع بشر آتش بوده است كه تقریبا چهار میلیون سال قبل از میلاد حضرت مسیح شناخته شد. ۲۵۰۰ سال بعد بشر موفق به اختراع دوم خود كه ابزار بود شده است. فاصله بین دو اختراع نشان از بدوی بودن بشر اولیه دارد بعدها اختراعات جدیدتری به تناوب رشد و تمدن بشر به‌وجود آمد تا اینكه زمینه تغییر اساسی یعنی موج اول فراهم شد و جامعه كشاورزی شكل گرفت. جمعیت جهان در سالهای قبل از میلاد حضرت مسیح بسیار كم بود و حتی هزار سال بعد از میلاد آن حضرت به ۳۰۰ میلیون نفر رسید اولین تغییر در جامعه انسانی كه به موج اول یا جامعه كشاورزی یا عصر كشاورزی لقب یافته است، قبل از میلاد حضرت مسیح شروع شده و عمری ۲۹۵۰۰ ساله‌یی داشته است. هدف از ایجاد این موج حل مشكلات معیشتی و غذایی بشر آن زمان بوده است.
● موج دوم: عصر صنعت
اما بعد از ایجاد موج اول و گذشت تقریبا سه هزاره از آن، موج بعدی كه انقلاب صنعتی بود آغاز شد. هدف از موج دوم یعنی عصر صنعت یا انقلاب صنعتی تولید مواد و ابزار كار بوده است. در موج اول كه نیروی كار متكی بر بازوان افراد بود، بشر از پس مشكلات بزرگ برنمی‌آمد و نیاز جدیدی در جامعه به‌وجود آمد كه تغییرات اساسی را می‌طلبید عمر موج دوم هم كه دوران موفقی را سپری كرده است به ۵۰۰ سال می‌رسد و دوران آن از نظر تئوری سپری شده است. با این وجود متاسفانه بسیاری از كشورهای جهان كه نتوانسته‌اند توسعه موفقی را در طول انقلاب صنعتی بگذرانند هنوز در این عصر صنعتی بسر می‌برند و درگیر رفع مشكلات خود از طریق توسعه و بكارگیری صنعت هستند.
در موج دوم بشر، موفقیتهای شگرفی بدست آورد و اختراعات مهمی در این عصر در خدمت بشر قرار گرفت و باعث شد تا وضعیت آموزش، بهداشت، اقتصاد و فرهنگ جوامع نسبت به جامعه كشاورزی شكل بهتری بگیرد و توسعه كمی و كیفی خوبی داشته باشد. یكی از تاثیرات مهم این موج افزایش جمعیت جهان همراه با رفاه بیشتر و جلوگیری از مرگ و میر زیاد مردم بوده است كه سابقا در اثر وبا، بیماریهای فراگیر، بلاهای آسمانی و امثال آن جان خود را از دست می‌دادند. اختراعات درصدسال پایانی موج دوم و بخصوص از سال ۱۹۰۰ میلادی به بعد باعث تغییرات وسیعی در مشاغل كشاورزی كه تا آن زمان تقریبا ۹۰ درصد كل مشاغل را شامل می‌شد را چنان تغییر داد كه بعضی از كشورها مانند ایران این تعداد مشاغل كشاورزی به ۱۷درصد و در كشورهای توسعه یافته به ۴ تا ۷ درصد رسیده است.
در هر صورت اختراعات مهمی مانند ماشین بخار،راه‌آهن، هواپیما، تلفن، برق، رادیو، تلویزیون، پلاستیك، ترانزیستور و دهها اختراع دیگر به همراه ایجاد سازمانها و تشكیلات مدنی و موسسات آموزشی بستری فراهم نمود تا انسان بتواند به اهداف موج دوم كه تهیه ابزار كار بود دست پیدا كند و مشكلات موج اول را برطرف نماید. در موج دوم نیازهای جدیدی دیده شد كه دیگر امكان حل آن با دیدگاه قبلی امكانپذیر نبود.
● موج سوم:عصر اطلاعات
بعد از اختراع رایانه و سرعت توسعه مخابرات و ارتباطات بشر نیاز به تغییر جدیدی را درك نمود و آن چیزی جز دسترسی به اطلاعات و دانش نبود. هدف از موج سوم، دسترسی به اطلاعات و دانش با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات مانند رایانه، شبكه‌های متنوع محلی و جهانی و اینترنت به همراه توسعه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای مورد نیاز عصر اطلاعات بوده است. عمر موج سوم كه آنرا عصر دانش و بعضا جامعه اطلاعاتی نیز می‌گویند، نزدیك به ۵۰ سال است.
همانطور كه ملاحظه می‌شود، نیاز به تغییرات از مقطعی به مقطع بعدی و از موجی به موج بعدی با هدف بوده است و طول عمر ماندگاری آن بستگی به سرعت رسیدن به اهداف آن موج داشته است. به عنوان مثال موج سوم برای آن به‌وجود آمد كه با توسعه صنعت در موج دوم، نیاز بود اطلاعات بیشتری از نقطه‌یی به نقطه دیگر منتقل شود و بشر نیاز بیشتری به دانش داشت و لذا تولید، توزیع و استفاده از اطلاعات محور این تغییر قرار گرفته و اینترنت و رایانه برای این خدمت بكار گرفته شدند كه توسعه آنها همچنان به جلو می‌رود.
با توجه به اهمیت و سرعت زیاد توسعه موج سوم، بعضی از دانشمندان فكر می‌كردند كه این تغییر اساسی برای سالیانه درازی دوام خواهد داشت. اما رشد فوق‌العاده فناوری و حضور فناوریهای جدیدی مانند اینفوتكنولوژی (فناوری اطلاعات)، نانوتكنولوژی، بیوتكنولوژی، و توانایی بشر در تسلط مطلق براتم باعث شد تا این مرحله با شتاب بیشتری به جلو برود و انتظار جدیدی در حال شكل‌گیری شود. البته برای گذر از موج سوم و رسیدن به موج چهارم مشكلات زیادی وجود دارد كه یكی دیگر از آنها پدیده جدید فاصله دیجیتالی بین كشورهای است. این مشكل در جای خود مهم است و درصورت عدم توجه به آن مشكلات بزرگی را برای جهان به‌وجود خواهد آورد و احتمالا از شتاب فوق‌العاده توسعه فناوری اطلاعات خواهد كاست. ورشكستگی شركتهای عظیم رایانه‌یی مخابراتی مانند دات كام (COM) یكی از این نشانه‌ها است.
موج سوم با آمدن رایانه مطرح شد و بخصوص وقتی رایانه‌های شخصی توانستند درخدمت مردم قرار گیرند، فضای تولید وانتشار اطلاعات و تولید دانش توسعه یافت و شكل جدیدی به خود گرفت. بكارگیری رایانه وهمراهی آن با اینترنت، تغییرات مهمی درجهان به وجود آورد. كامپیوتردرسال ۱۹۴۸ میلادی اختراع شد و اینترنت در سال ۱۹۶۸ مطرح و در سال ۱۹۷۰ ارتباط ۵ نقطه را برقرار كرد. در سال ۱۹۷۴ پروتكل(TCP) معرفی شد و در سال ۱۹۸۴ هزار پایگاه در روی آن ایجاد گردید. در سال ۱۹۸۹ نرم‌افزار وب به‌وجود آمد و ۴ سال بعد نرم‌افزار (Mosaic) پا به عرصه تحولات نوین گذاشت. در سال ۱۹۹۵، بحث تجارت الكترونیكی مطرح شد و بعد از آن شاهد سرعت رشد فوق‌العاده این صنعت هستیم. رشد اینترنت بیشتر از تخیل بشر بوده است. زیرا به عنوان مثال در حالی كه در سال ۱۹۷۷ فقط ۱۱۱ پایگاه در اینترنت وجود داشت در سال ۱۹۸۷ این تعداد به ۱۰ هزار پایگاه رسید. این افزایش بصورت نمایی ادامه پیدا كرد بطوری كه در سپتامبر سال ۲۰۰۲ میلادی این تعداد به بیش از ۲۰۰ میلیون پایگاه رسیده است.
تعداد كاربران اینترنت نیز بشدت در حال افزایش است، بطوری كه از سپتامبر ۲۰۰۱ كه تعداد كاربران ۴۰۷ میلیون بوده تا سپتامبر ۲۰۰۲ این رقم به ۸۴۰ میلیون نفر در ۲۱۸ كشور رسیده است. پیشبینی می‌شود تا سال ۲۰۰۵، این رقم به حدود ۲ میلیارد نفر برسد و تا سال ۲۰۲۰ بیش از ۸۰ درصد افراد روی كره زمین، دسترسی به اینترنت داشته باشند. با بررسی آمارهای فوق نتیجه می‌شود كه سرعت گذر موج سوم بسیار زیاد است و تاخیر در همراه شدن با این پدیده عواقب خطرناكی خواهد داشت. لذا اگر مردم كشورما قادر به تهیه رایانه نیستند یا امكان دسترسی برایشان فراهم نیست، این مشكل مشكلی ملی است كه باید مسئولان به فكر چاره كار باشند. بقیه كشورهای جهان منتظر ما نخواهند ماند و به جلو می‌روند. و هر روز فاصله دیجیتالی ما با كشورهای پیشرو بیشتر می‌شود. بنابراین باید هرچه زودتر با اطلاع رسانی مناسب، برای جبران عقب ماندگی موجود، در این زمینه گامهای بلندی برداشت.
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان