کمتر از چهل روز به انتخابات مهم ریاست جمهوری باقیست و این در حالیست که صدا و سیما، به عنوان رسانه فراگیر و انحصاری اصولگرایان، جدای از بستن راه نقد برنامه و اقدامات دولت نهم، به بهانه سفرهای استانی رییس جمهور به مناطق مختلف کشور، پوشش خبری این سفرها را که مملو از وعده های انتخاباتی است فرو نگذاشته است و با نقل چند جمله کوتاه گزینشی از رقبای انتخاباتی رییس دولت نهم در بخش های محدود خبری، رقبای او را نیز بایکوت کرده است. بسیاری از دلسوزان کشور با ادله و شواهد و برهان های قاطع بی کفایتی و بی صداقتی دولت نهم را در اداره امور کشور به خصوص در حوزه اقتصاد و فرهنگ فریاد زده اند و می زنند ولی به علت آن که یگانه رسانه فراگیر کشور، درخت تناور محبت به دولت نهم را در دل خود کاشته و در این چهار ساله مدام به آن آب داده، اینک که وقت حسابرسی است دولت نهم را از شر نقد عملکرد خلاص کرده و علاوه بر آن رییس دولت را در افشاندن بذر وعده های انتخاباتی یاری می رساند! صدا و سیما اینک متهم به انتصابِ نرم احمدی نژاد است در سایه بی اعتنایی به نقد این دولت و بایکوت رقبا. در اين دوره به نظر می رسد که محافظه کاران پرقدرت بدشان نمی آيد که مردم کمتری در انتخابات شرکت کنند. بنايراين آنها راه تحريم غير مستقيم انتخابات را در پيش گرفته اند.
چهار سال پيش که فضای انتخاباتی ايران تحريمی بود، حاميان پر قدرت احمدی نژاد حداکثر استفاده را از آن فضا کردند. آنها به خوبی می دانستند که ميزان آرای محافظه کاران در بهترين حالت ممکن به حدود شش تا هفت ميليون می رسد و همواره هم می توانند بر روی آنها و تحت هر شرايطی حساب کنند. به همين دليل، در دوره گذشته انتخابات رياست جمهوری و هم در اين دوره ، تمام توجه خود را بر روی مردمی که دارای رای خاکستری هستند و يا در آخرين لحظات تصميم به حضور در انتخابات دارند، کرده اند. آنها همچنين روی رای بخش بزرگی از طبقه متوسط که مطمئنا به محافظه کاران رای نخواهند داد، متمرکز شده اند؛ اما به شيوه ای متفاوت.
شهروندان را به نسبت موضع آنها نسبت به انتخابات مي توان به سه گروه تقسيم کرد؛ کساني که قطعاً در انتخابات شرکت خواهند داشت (بين 45 تا 50 درصد)، افرادي که به احتمال زياد شرکت نخواهند کرد (در حدود 25 درصد) و همچنين طيف قابل توجهي که هنوز تصميمي در اين باره نگرفته اند. مي توان با توجه به تجربه يک دهه اخير مدعي بود بخش قابل ملاحظه يي از آراي اصولگرايان و محمود احمدي نژاد در دسته اول قرار دارد؛ کساني که هميشه راي داده اند. در حدود شش ميليون نفرهواداران سنتي جريانات اصولگرايان هستند. بخشي ديگر از هواداران احمدي نژاد کساني خواهند بود که از ادامه حضور احمدي نژاد در مسند رياست جمهوري به علل مختلف خشنود و راضي هستند. چه به دليل آنچه مي توان دستاوردهاي هسته يي ناميد يا سفرهاي استاني و کمک هاي مالي (به اقشار خاص نظير فرهنگيان، سپاهيان و ...) و حتي توزيع سيب زميني هاي رايگان.
اصلاح طلبان و ميانه روها نيز کمي بيشتر از اصولگرايان آراي سنتي خود را دارند. اما شايد برگ برنده اصلاح طلبان کساني باشند که هنوز در مورد شرکت يا عدم شرکت در انتخابات تصميم نگرفته اند. کساني که مي توانند با حضور خود نه تنها جريان اصلاح طلب را تقويت کنند بلکه با افزايش تعداد آراي ماخوذه اجازه ندهند رئيس جمهوري با حداقل آراي سازماندهي شده در انتخابات پيروز شود.
به طور کلی عدم شرکت در انتخابات قابلیت این را دارد که به عنوان یکی از روش های مناسب برای یک کنش سیاسی انتخاب گردد. در این کنش، افراد با عدم شرکت در انتخابات، اعتراض خود را به شرایط برگزاری انتخابات، نارضایتی از حکومت و … نشان می دهند. نتیجه آن، در صورتی که یک اکثریت بالایی از مردم از شرکت در انتخابات خودداری کنند، باعث به وجود آمدن «بحران عدم مشروعیت» حکومت خواهد شد که می تواند در طولانی مدت باعث بروز حرکت به سمت جلو در جنبش های دموکراسی خواهی شود. بنابراین تحریم انتخابات به خودی خود می تواند به عنوان یکی از بهترین روش ها در یک مبارزه سیاسی قلمداد گردد. حال با نگاه به شرایط ایران امروز ببینیم آیا این کنشِ سیاسی در جغرافیای امور ایران می تواند دارای نتایج مثمر ثمر برای جامعه ایران باشد یا خیر؟ قبل از ورود به بحث نکته دیگری نیز اشاره می کنیم. همانطور که گفته شد عدم شرکت در انتخابات اگر آگاهانه و با یک تصمیم از روی تحلیل صورت گیرد، از احترام بسیار بالایی برخوردار است. چه این تاکتیک دارای نتایج موثری باشد، چه نباشد. اما عدم شرکتی که همراه با یک تنبلی و بی اعتنایی به سرنوشت جامعه باشد، نمی تواند دارای ارزش زیادی باشد. کما اینکه افراد زیادی در جامعه ما وجود دارند که از دسته دوم هستند …
برای هرچه روشن تر شدن بحث استدلال های تحریمیان را به 2 دسته اصلی تقسیم می کنیم. اول «دلایلی» است که منجر به بروز این تصمیم می شود و دوم «هدفی» است که این دسته از افراد با عدم شرکت در انتخابات به دنبال آن می باشند. همانطور که مشخص است «دلایل» عدم شرکت در انتخابات اشاره به عوامل «پیشین» و یک سابقه تاریخی از رخدادهایی که در گذشته اتفاق افتاده است، دارد. در صورتی که «هدف» از عدم شرکت در انتخابات اشاره به عوامل «پسین» با نگاهی به آینده برای حصول نتایج بهتر برای جامعه دارد.
به طور کلی مهمترین «هدفی» که قائلین به تحریم در انتخابات در سر دارند، به وجود آمدن بحران مشروعیت نظام، چه در داخل و چه در خارج از مرزهای ایران، می باشد. در کشورهایی که هنوز پایه های دموکراسی در آنها مستحکم نشده است (مانند ایران) وقتی که درصد شرکت کنندگان در انتحابات پایین باشد، نشان دهنده اعتراض مردم به حکومت و در نتیجه از دست رفتن مشروعیت حکومت می شود. اما باید توجه داشت که شرط اساسی و پایه ای برای اینکه تحریم انتخابات موثر واقع شود این است که اکثریت جامعه در این عمل سهیم باشند. در ایران بنا به دلایل متعددی (نگرانی از آینده و در نتیجه خوردن مهر در شناسنامه، رقابت های قومی قبیله ای، تکلیف شرعی و …) همواره درصد ثابتی از افراد در انتخابات شرکت می کنند. البته منظور این نیست که تمامی افرادی که در انتخابات شرکت می کنند لزوما دارای دلایل فوق می باشند، اما طبق سابقه ای که از انتخابات دوره های قبل موجود است، تقریبا 45 تا 50 درصد افراد جامعه به طور ثابت در انتخابات شرکت می کنند (البته این میزان در شهرهای بزرگ بسیار پایین تر است). در اوج رد صلاحیت ها و بسته بودن فضا در انتخابات مجلس هفتم چیزی در همین حدود در انتخابات شرکت کردند. این در حالی بود که حتی بسیاری از کرسی ها از حالت رقابتی خارج شده بودند. نتیجه آنکه در ایران امروز، یک درصدی از افراد به هر دلیل (بدون توجه به اتفاقاتی که در جامعه می افتد) در انتخابات شرکت می کنند و حکومت نیز از حضور همین تعداد و مقایسه آن با متوسط جهانی بر طبل مشروعیت خود می زند. بنابراین مهمترین نتیجه ای که از تحریم انتخابات می توانست عاید شود، به دلیل عدم همراهی یک درصد بالایی از رای دهندگان ثابت، به دست نمی آید.
به نظر می رسد مهمترین دلایلی که بسیاری از افراد رو به تحریم انتخابات می آورند به شرح زیر باشند:
1. وجود تخلفات گسترده در انتخابات و در نتیجه بلا اثر بودن شرکت در انتخابات:
در اینکه سلامت انتخابات در ایران همواره با شک و شبهه همراه بوده است تردیدی نیست. این آش به قدری شور بود که در دوره گذشته یکی از شدت تخلف و حضور نظامیان اعتراض به رهبر برد و دیگری ترجیح داد شکایت به خدا برد. حتی فرمانده بسیج، خود از سازماندهی «عملیات چند لایه» خبر داد که منجر به پیروزی احمدی نژاد شده است. اما با تمام این وجود نمی توان منکر اثر رای مردم در صورت حضور گسترده آنان شد. انتخابات دوم خرداد و مجلس ششم 2 نمونه بارز از این حضور گسترده است که باعث «کاهش تاثیر تخلفات» در انتخابات شد. همچنین باید توجه داشت که «با عدم شرکت نیز نمی توان جلوی بروز تخلفات را گرفت»!
2. عدم تفاوت چشمگیر در میان کاندیداها:
یکی از اصلی ترین دلایلی که افراد را برای حضور در انتخابات مردد می کند، این تصور است که تفاوت چندانی میان کاندیداها وجود ندارد. آنها استدلال می کنند که اصولا در ساختار جمهوری اسلامی افرادی که دارای تفاوت های اساسی با دیگر ارکان نظام دارند نمی توانند به پست و مقامی (آن هم در سطح ریاست جمهوری) برسند. آنها اعتقاد دارند که «همه سر و ته یک کرباسند» و دلیلی ندارد ما با حضور خود در انتخابات گرم کننده تنوری باشیم که تفاوت شایانی میان برنده های احتمالی آن وجود ندارد و تنها منفعتی که از حضور ما در انتخابات عاید کسی می شود مشروعیت بخشی به حکومت و به رخ کشیدن آمار بالای شرکت کنندگان در انتخابات توسط حکومت است. البتهدر اینکه حکومت از میزان بالای مشارکت مردم دارای منفعت هایی می شود تردیدی نیست. حتی در این نیز تردیدی نیست که کاندیداهایی در انتخابات شرکت می کنند که از صافی های متعدد نظارتی نظام گذشته باشند. اما با تمام این وجود آیا مثلا می توان منکر وجود تفاوت میان خاتمی و احمدی نژاد شد؟ هر چند هر 2 ریاست جمهوری را در همین ساختار جمهوری اسلامی عهده دار بوده اند، اما آیا اندیشه و عملکرد آنان با یکدیگر قابل مقایسه می باشد؟ لازم است در اینجا بار دیگر تاکید کنیم که در دوران خاتمی اتفاق «فوق العاده» و «محیر العقولی» در جامعه رخ نداد و در آینده نیز این انتظار وجود ندارد که با انتخاب یک کاندیدای اصلاح طلب تمامی مشکلات کشور حل شود. بلکه تمام صحبت در مورد مقایسه ای است که میان عملکردهای مثلا احمدی نژاد با خاتمی می توان انجام داد. آنچه که مشخص است دولت نهم در بسیاری از زمینه ها، از جمله آزادی های سیاسی، آزادی های اجتماعی، آزادی های فرهنگی، روابط بین المللی، و از همه مهم تر و ملموس تر برای توده مردم، در حوزه مسایل اقتصادی دارای عملکرد به شدت خسران باری در قیاس با دولت های گذشته برای کشور بوده است. فقط کافی است نگاهی به شاخص های کلان اقتصادی (بیکاری، تورم، رشد اقتصادی) در این دوره 4 ساله و مقایسه آن با دوره های قبلی بیاندازیم تا عمق فاجعه بیشتر مشخص گردد. حال باید پرسید هر چند تمامی کاندیداها به طریقی از دل این نظام بیرون آمده و مجبورند در چارچوب همین قانون اساسی رفتار نمایند، آیا نباید فردی را برگزینیم (هرچند که نتواند انتخاب مورد علاقه ما باشد) که از قابلیت بیشتری برای پیشبرد توسعه کشور برخوردار باشد؟
3. عدم قدرت و تاثیرگزاری فرد انتخاب شده در ساختار جمهوری اسلامی:
استدلال دیگر کسانی که در انتخابات شرکت نمی کنند به سرخوردگی ای بر می گردد که از دوران اصلاحات همه ما شاهد آن بوده ایم. مرور آن خاطرات بسیار تلخ است. در دورانی که دولت و مجلس در دست اصلاح طلبان بود در بسیاری از زمینه ها (به ویژه سیاسی- فرهنگی) اصلاحات با موانع سختی در داخل حکومت مواجه می شد. بسیج، سپاه، شورای نگهبان، قوه قضاییه، صدا و سیما و دیگر نهادهای انتصابی با جدیت تمام در مقابل اصلاحات ایستادگی و سنگ اندازی می کردند و باعث به بن بست رسیدن اصلاحات در مقاطعی از آن دوران شدند. اما با این وجود از یک نکته نیز نباید گذشت، که با وجود مجلس و دولت اصلاحات حداقل شاهد تصویب قوانین ضد حقوق بشری و ضد دموکراسی نبودیم و بی قانونی و بی برنامگی، در این حد که اکنون در جامعه رواج دارد، در آن زمان وجود نداشت. درست است که در جمهوری اسلامی شاید به تعبیری 10 الی 15 درصد تمرکز قدرت در اختیار نهادهای انتخابی باشد اما باید توجه داشت که همین درصد پایین اگر در دست نیروهای ضد دموکراسی باشد از قابلیت بسیار زیادی در هر چه بسته تر کردن فضا برخوردار است که نتیجه آن را در همین 4 سال گذشته می توان مشاهده نمود. نکته دیگر این است که تعویض دولت در ایران (چه درست چه غلط) با جابجایی چندین هزار مدیر میانی گره خورده است. بنابرین هرچند شاید نتوان در سطح کلان شاهد تغیرات عمیقی بود، اما (متاسفانه) به علت حضور حداکثری دولت در بسیاری از لایه های جامعه می توان شاهد تاثیر این دگرگونی مدیریتی در جامعه بود.
اگر در انتخابات دور نهم رياست جمهوري تشويق مردم به مشاركت در انتخابات خيلي سخت بود، اما امروز با خساراتي كه در نتيجه تحريم آن انتخابات، اين چهار سال مردم را دچار زحمت كرده است راضي كردن آنها به آمدن پاي صندوقهاي راي چندان دشوار نخواهد بود. هر كس كه بدون تعصب به وقايعي كه در اين سالهاي رياست دولت نهم بر مردم و كشور رفت نظر كند بي شك نقش خطير خود را در انتخابات پيش رو در خواهد يافت.
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان