|
مقدمه ای بر فن آوری اطلاعات
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
فن آوری اطلاعات در حقیقت استفاده بهینه از سیستم های کامپوتری است .به عبارتی استفاده هر چه بهتر از کامپوتر ها ، نر م افزارها و سخت افزارجانبی آن برای حل مسائل و مشکلات کاری و پیاده سازی این راه حل ها در یک محیط واقعی وظیفه اصلی IT است. امروزه فناوری اطلاعات بحث داغ محافل علمی د نیا تلقی میشود و با گسترش روزافزون ارتباطات و نیاز به برقراری آن، ناگزیر هستیم تا همگام با پیشرفت های شگرف این فنآوری ما نیز بروز باشیم تا از مزایای این فناوری بهرمند شوِیم.IT د بیرستان شهدای کارگر به منظور بهبود اطلاع رسانی و توسعه آموزش از راه دور بوجود آمده است. این قسمت با بکارگیری جدید ترین و بروز ترین شیوه های طراحی سایت ایجاد شده است و ما امیدواریم مطالب موجود در این بخش مورد رضایت شما عزیزان قرار گیرد .
● فن آوری اطلاعات
▪ تعریف
فن آوری اطلاعات به مجموعه ابزار و روش هایی اطلاق میشود که به نحوی، اطلاعات را در اشکال مختلف، جمع آوری، ذخیره، بازیابی، پردازش و توزیع می کنند.
اطلاعات منشاء دانائی و بصیرت در انسان است و هدف از به کار گیری فن آوری اطلاعات، افزایش آگاهی در انسان و نظم در اجراست.
به تعبیر دیگر، فن آوری اطلاعات، فن بهره برداری از اندیشه انسانی است. بهره برداری بهینه از اندیشه، سپردن امور شناخته شده، تکراری و غیرخلاق به ماشین (از طریق خودکار سازی عملیات ) و آزاد سازی اندیشه و مهارت های انسانی جهت مکاشفه در ناشناخته هاست.
در سه دهه اخیر، مفهوم داده ورزی ( انفورماتیک ) از بستر ماشین های پردازشگر اطلاعات به سمت نظریه سیستم و سپس نظریه اطلاعات گرایش یافته و امروز با توجه به نظریه خودکار سازی و نظریه ارتباطات، انفورماتیک در پیوند با همه اینها، بعنوان یک فن آوری همه منظوره تحت عنوان فن آوری اطلاعات در مرکز توجه جهان قرار گرفته است.
فن آوری اطلاعات، فن بهره برداری از اندیشه انسانی است. بهره برداری بهینه از اندیشه، سپردن امور شناخته شده، تکراری و غیرخلاق به ماشین (از طریق خودکار سازی عملیات ) و آزاد سازی اندیشه و مهارت های انسانی جهت مکاشفه در ناشناخته هاست.
مدل های رشد و توسعه به شکل روز افزون براساس واقعیات و تجارب موجود به سمت مدل توسعه انسانی به معنی محور شمردن انسانها، گرایش یافته و نیروی محرکه در این مدل ها نیروی انسانی و قابلیت های آن است.
از آنجا که، اندیشه تنها وجه تمایز انسان با سایر موجودات است، طبعاً مراد از محوریت انسان، محوریت اندیشه اوست. اگر این تعبیر را بپذیریم که هر یک از فن آوری ها، در جهت گسترش یکی از توانمندی های بشر بوجود آمده است (ابزارهای اپتیک در جهت گسترش دید بشر، خودرو در جهت گسترش اعضای حرکتی و …)، فن آوری اطلاعات نیز در جهت گسترش توانمندی های اندیشه انسان تکوین یافته است.
از آنجا که، اندیشه تنها وجه تمایز انسان با سایر موجودات است، طبعاً مراد از محوریت انسان، محوریت اندیشه اوست.
به منظور شناخت نقش این فن آوری در گسترش توانمندی های اندیشه بشری و بالمآل توسعه آتی جهان، لازم است ارتباط موجود با دقت بیشتری مطالعه گردد.
فعالیت های بشر در جهت توسعه در دو حوزه تحقیقات و اجرا صورت می پذیرد:
۱) حوزه تحقیقات:
هدف فعالیت ها در این حوزه کشف حقایق و شناخت قانون مندی ها و روابط حاکم بر پدیده هاست. انسان با تفکر در مورد واقعیت های موجود که به صورت اطلاعات در اختیار دارد و بررسی و پردازش آنها، حقایق جدید را کشف و برپایه آن تجربه می کند، با بررسی نتایج تجربه و تعمیق شناخت، مدلی اجرائی را طراحی و به اجرا در می آورد.
این حوزه قلمرو مطلق اندیشه است و اطلاعات در این حوزه به عنوان یکی از ابزارهای شناخت عمل می نماید. همان گونه که هنر نیز به عنوان عامل انگیزاننده اندیشه، ابزار دیگری است در جهت حقیقت یابی و تعمیق شناخت.
فن آوری اطلاعات در این حوزه، به عنوان خدمتگزار اندیشه وظیفه دارد تا:
▪ اطلاعات مورد نیاز را به سرعت و در طبقه بندی های مورد نظر محقق، ارائه نماید. بدیهی است که هر مقدار منابع اطلاعاتی وسیع تر و طبقه بندی شده تر و مبتنی بر آخرین یافته های تحقیقاتی باشد، بهره وری اندیشه بیشتر خواهد بود. به همین دلیل بخش مهمی از فن آوری اطلاعات در جهان. هم اکنون به اطلاع رسانی اختصاص یافته است .
▪ با شبیه سازی محیط، امکان تجربه مجازی فرضیات مختلف را با سرعت بسیار و هزینه ناچیز فراهم کند. ابزارهای طراحی، شبیه سازی، برنامه ریزی، تصمیم گیری، از جمله کاربرد فن آوری اطلاعات در این زمینه اند .
▪ ابزار مناسب، جهت تولید و نشر آثار فرهنگی، هنری، آموزشی و تفریحی بعنوان عامل انگیزاننده و بستر حرکت اندیشه خلاق فراهم کند. محصولات فن آوری اطلاعات در زمینه های تدوین، چاپ و نشر این آثار بصورت ابزارهای چند رسانه ای از جمله این مواردند.
۲) حوزه اجرا:
هدف فعالیت های این حوزه به اجرا در آوردن طرح های تعیین شده در حوزه اول، براساس ضوابط و مقررات مشخص است.
این فعالیت ها در دو بخش عمده صورت می گیرند:
الف) مدیریت اجرا: فعالیت های این بخش عمدتاً ناظر بر برنامه ریزی و نظارت اجرائی است
سیستم های اطلاعات مدیریت و ابزارهای برنامه ریزی تامین و تخصیص منابع و برنامه ریزی و کنترل فرآیند عملیات، از زمره کاربردهای فن آوری اطلاعات در عرصه مدیریت اجرائی است.
ب) اجرای عملیات: اجرای عملیات طبق برنامه ها و دستورالعملهای اجرائی بر عهده این بخش است.
حاصل فعالیت های این بخش بطور دائم توسط مدیریت اجرائی در مقابل برنامه ها ارزشیابی شده و نتایج این ارزشیابی بعنوان بازخورد اطلاعاتی از یک سو به تصحیح برنامه اجرائی منجر می شود و از سوی دیگر با متاثر ساختن حوزه تحقیقات، موجب تعمیق شناخت و تدقیق طراحی می گردد.
طراحی دقیقتر نظم بیشتر و اجرای روان تر عملیات را در حوزه اجرا در پی دارد.
اجرای منظم و روان نهایتاً به خودکار سازی عملیات منجر خواهد شد.
سیستمهای خودکار صنعتی و اداری، زمینه های کاربرد فن آوری اطلاعات در این بخش اند.
همان گونه که مشاهده می شود، فن آوری اطلاعات از یک سو با نظم بخشیدن به حوزه اجرا و خودکار سازی عملیات تکراری و فاقد خلاقیت، فعالیت های فیزیکی را کاهش میدهد و از سوی دیگر با تولید و انتقال سریع، دقیق و به موقع اطلاعات به حوزه های تحقیقات و مدیریت، شناخت را تکامل بخشیده و کارآئی نظام را افزایش می دهد و از این طریق نظم را بر بنیان آگاهی استوار می سازد بدین جهت:
▪ فن آوری اطلاعات کلید دستیابی به رشد و توسعه پایدار است.
به دلیل نقش کلیدی فن آوری اطلاعات در تعریف مجدد قدرت و تمدن جوامع، در دو دهه گذشته کشورهای توسعه یافته به فن آوری اطلاعات بعنوان محور بنیادین توسعه توجه کرده اند و در این راستا طرح های ملی و منطقه ای برای توسعه این فن آوری اجرا کرده اند بطور مثال:
▪ جامعه اروپا ۱۰ سال قبل اقدام به تدوین راهبردهای فن آوری اطلاعات برای کشورهای عضو نمود و هم اکنون بسیاری از کشورهای اروپائی، مجموعه قوانین و راهبردهای خود را جهت تحقق جامعه اطلاعاتی تدوین، منتشر و بعضاً اجرا کرده اند .
▪ رئیس جمهوری وقت آمریکا بلافاصله پس از شروع به کار گروهی را مامور تنظیم و تدوین اهداف راهبردی کلان درباره زیر ساخت های اطلاعاتی نمود.
▪ کشورهای شرق آسیا از جمله مالزی و سنگاپور، طرح های جامع خود را برای رسیدن به جامعه اطلاعاتی، تدوین و اقدامات عملی را آغاز کرده اند.
▪ ده ها کشور در حال توسعه با تعیین وزیر فن آوری اطلاعات در این مسیر حرکت کرده اند .
فن آوری اطلاعات از یک سو با نظم بخشیدن به حوزه اجرا و خودکار سازی عملیات تکراری و فاقد خلاقیت، فعالیت های فیزیکی را کاهش میدهد و از سوی دیگر با تولید و انتقال سریع، دقیق و به موقع اطلاعات به حوزه های تحقیقات و مدیریت، شناخت را تکامل بخشیده و کارآئی نظامها را افزایش می دهد
هم اکنون فن آوری اطلاعات با شتابی فزاینده در حال تغییر جهان است و این تغییرات در کلیه عرصه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشهود است. با این وجود فن آوری اطلاعات هنوز در آغاز راه است. همان گونه که الکتریسته در آغاز تنها بعنوان عامل روشنائی مطرح بود و اینک شریان حیاتی تمامی فعالیت های اقتصادی و اجتماعی محسوب می گردد، فن آوری اطلاعات نیز در آینده نه چندان دور نقش حیاتی در تمامی شئونات بشر ایفاء خواهد کرد.
همان گونه که الکتریسته در آغاز تنها بعنوان عامل روشنائی مطرح بود و اینک شریان حیاتی تمامی فعالیت های اقتصادی و اجتماعی محسوب می گردد، فن آوری اطلاعات نیز در آینده نه چندان دور نقش حیاتی در تمامی شئونات بشر ایفاء خواهد کرد.
هم اکنون فن آوری اطلاعات با شتابی فزاینده در حال تغییر جهان است و این تغییرات در کلیه عرصه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشهود است
ذیلاً به برخی از حوزه های کاربرد فن آوری اطلاعات که در حال حاضر در دستور کار کشورهای پیشرفته قرار دارد اشاره می گردد:
● دولت الکترونیک
با هدف تجدید ساختار و تعریف مجدد وظایف دولت به منظور توسعه ارائه خدمات به شهروندان و افزایش کارآئی نظام داخلی دولت، کلیه زمینه های فعالیت های دولت مورد بازنگری قرار گرفته و با وضع مقررات و ضوابط جدید، تجدید ساختار دولت در قالب نظام یکپارچه اطلاعاتی _ عملیاتی با هدف کاهش وزن تشکیلات و افزایش کارائی محقق می گردد.
حوزه های کاربرد فن آوری اطلاعات در کشورهای پیشرفته:
▪ دولت الکترونیک
▪ تجارت الکترونیک
▪ خودکار سازی نظامهای اجرائی
▪ مدارس هوشمند
▪ دور درمانی
▪ کارت هوشمند
▪ پول الکترونیک
▪ نظام های اطلاع رسانی
● تجارت الکترونیک
با هدف ارائه فرصت های تجاری از طریق اطلاع رسانی دقیق و به موقع و تسریع در عملیات تجاری و حذف کاغذ از چرخه کار میا ن زمینه های کاربرد فن آوری اطلاعات، تجارت الکترونیک یکی از فعالیترین حوزه هاست بطوری که استفاده از آن نه تنها در کشورهای توسعه یافته بلکه در کشورهای در حال توسعه نیز بصورت یک الزام در آمده است و بزودی عدم بکارگیری این شیوه در مبادله اسناد تجاری متضمن هزینه های اضافی بعنوان جریمه خواهد بود.
● خودکار سازی نظامهای اجرائی
با هدف افزایش نظم، سرعت و دقت در عملیات اجرائی از آنجا که خودکارسازی نظام های اجرائی، تولید اطلاعات دقیق و به موقع و انتقال سریع آن را به حوزه مدیریت تضمین مینماید، امکان نظارت متمرکز (و بر مبنای اطلاعات ) بر فعالیت های غیر متمرکز فراهم می گردد، و از این طریق عدم تمرکز اجرائی در سایه به کارگیری فن آوری اطلاعات بطور کامل محقق می گردد.
● مدارس هوشمند با هدف تربیت نیروی انسانی برای جامعه اطلاعاتی آینده
جامعه اطلاعاتی آینده، نیازمند افرادی است که فن آوری اطلاعات را خلاقانه در جهت توسعه بکار گیرند. بدین جهت مبانی سنتی آموزش که در حال حاضر بر محور معلم شکل گرفته است، می بایست در جهت محوریت بخشیدن به نقش دانش آموز دگرگون شود. مدارس هوشمند در جهت تامین این نیاز، برنامه ریزی می گردند. در این روش دانش آموزان می آموزند که چگونه مواد اطلاعاتی مورد نیاز خود را از طریق شبکه های اطلاعاتی استخراج نمایند. چگونه درباره آنها فکر کنند و چگونه حاصل یافته های خود را تدوین و ارائه نمایند. به عبارت دیگر در جامعه اطلاعاتی آینده که گرایش عملیات اجرائی به سمت خودکار شدن است، گرایش آموزش به سمت کسب مهارت در پژوهش خواهد بود.
● دور درمانی با هدف دستیابی وسیع و آسان به خدمات درمانی
به کمک فن آوری اطلاعات، شبکه ای وسیع از کلیه عوامل درگیر در امر درمان و بهداشت (پزشک، بیمار، دارو، آزمایشگاه، بیمارستان، مراکز تحقیقاتی ) ایجاد می گردد. و از طریق تبادل سریع اطلاعات نیاز به حضور فیزیکی عوامل ذیربط در کنار هم، کاهش می یابد و بدین ترتیب امکان استفاده از خدمات درمانی مناسب، صرف نظر از محل جغرافیائی، برای کلیه شهروندان فراهم می شود.
● کارتهای هوشمند با هدف حذف پرونده های متعدد شهروندان و ارتقا‌ء کیفیت ارائه خدمات
در جامعه اطلاعاتی آینده، هر یک از شهروندان فقط یک کارت خواهند داشت که در آن کلیه اطلاعات شناسنامه ای، شغلی، تحصیلی، بهداشتی، مالی و …. فرد ثبت و ضبط گردیده و مورد بازیابی قرار می گیرد. این کارت جایگزین کارت شناسائی و شناسنامه، گواهی نامه رانندگی، گذرنامه، کارت بهداشت، کارت تحصیلی، کارت اعتباری و دهها کارت و مجوز دیگر می گردد. مهمترین کاربرد کارت هوشمند، استفاده از آن بعنوان پول الکترونیک است.
● پول الکترونیک
با هدف کاهش نقدینگی خارج از نظام بانکی، افزایش بهره وری نظام بانکی و تسریع در گردش سرمایه، جلوگیری از اتلاف وقت شهروندان و حذف هزینه های چاپ، نگهداری و انتقال اسکناس و مسکوک.
● نظام های اطلاع رسانی
با هدف فراهم آوردن امکان دسترسی آسان و سریع به اطلاعات علمی، هنری، بازرگانی، صنعتی دستیابی به اطلاعات مورد نیاز در جامعه اطلاعاتی که با انبوه اطلاعات (در حد انفجار ) روبروست نیازمند نظام هائی است که طبقه بندی، تلخیص، تلفیق و ارائه اطلاعات را بر عهده گیرند. این نظام ها که به کمک شبکه های وسیع مخابراتی شکل میگیرند امکان دسترسی هر فرد به اطلاعات مجاز مورد نیاز را فراهم می سازند.
در حالی که در دو دهه گذشته بسیاری از کشورهای جهان به ویژه کشورهای توسعه یافته، حرکت خود را به سوی جامعه اطلاعاتی مجددانه پیگیری نموده اند، در کشور ما در این مدت، علی رغم اختصاص صدها میلیون دلار برای واردات سخت افزار، وجود بیش از ۱۰۰مرکز مجهز به رایانه های بزرگ و متوسط و وجود صدها هزار دستگاه رایانه کوچک (PC) در سازمان های دولتی و خصوصی و نیز تعریف پروژه های بزرگ ملی نظیر نظام های بانکداری، مالیاتی، بازرگانی و … متاسفانه تاکنون فن آوری اطلاعات جایگاه شایسته خود را نیافته است. برخی از دلایل این عدم توفیق عبارتند از:
▪ فقدان طرحهای توسعه، برنامه های اجرائی، سیاست ها و قوانین حمایتی مشخص
▪ ضعف زیر ساخت های فیزیکی (امکانات مخابراتی، شبکه ملی اطلاعات و …)
▪ بخشی نگری در طرح های بزرگ انفورماتیکی
▪ پراکندگی، ناپیوستگی و غیرقابل اتصال بودن نظام های موجود
▪ خلاصه شدن فن آوری اطلاعات در سخت افزار
▪ فقدان آموزش کافی مدیران و کارشناسان سطوح گوناگون
▪ کم بهاء دادن به نقش نیروی انسانی در توسعه و نگهداری نظام های اطلاعاتی _ عملیاتی
نقش فن آوری اطلاعات در توسعه حال و آینده کشور و عقب ماندگی نسبی در دو دهه گذشته در این زمینه، ایفای نقش اجرائی از سوی دولت را الزامی می کند زیرا:
▪ سیاست گذاری، برنامه ریزی و نظارت بر ایجاد و نگهداری زیر ساخت ها (که بخشی عمده ای از فن آوری اطلاعات در ردیف زیر ساخت محسوب می گردد) ماهیتاً از وظایف دولت است همانگونه که ایجاد شبکه راهها و بنادر، برق، آب، شهرکهای صنعتی و …. بر عهده دولت است.
▪ کاستن از شکاف عظیم مابین سطح فن آوری در کشور و جوامع توسعه یافته، به جز از طریق سرمایه گذاری و نظارت دقیق و پی گیر دولت، امکان پذیر نیست.
▪ فن آوری اطلاعات مقوله ای فرابخشی است و توسعه هماهنگ و پایدار مبتنی بر این فن آوری، بدون هماهنگی بخش های مختلف، میسر نخواهد بود.
ایفای نقش اجرائی از سوی دولت نیازمند ایجاد تشکیلات مناسب و مهم تر از آن وجود طرح جامع توسعه فن آوری اطلاعات در کشور است که از طریق آن اولویت فعالیت های مرتبط با توسعه هماهنگ این فن آوری تعیین و اجرای آن در سازمان های ذی ربط نظارت و پشتیبانی گردد.
خلاصه شدن فن آوری اطلاعات در سخت افزار یکی از دلایلی است که تاکنون فن آوری اطلاعات جایگاه شایسته خود را در کشور نیافته است
به دلایل زیر، به کار گیری فن آوری اطلاعات در حوزه مدیریت اجرائی در کشور ما از اولویت برخوردار است:
▪ وضعیت موجود اقتصادی _ اجتماعی کشور با اهداف تعیین شده کاملاً هم سو نیستند.
▪ تغییرات و تحولات حجم قابل ملاحظه ای را دارند.
▪ منابع به شدت محدودند.
▪ هر یک از عوامل فوق به تنهائی موجب افزایش حجم عملیات تصمیم سازی، تصمیم گیری، نظارت و هدایت در سطوح مختلف مدیریت می گردد و در کشور ما، تاثیر متقابل هر سه عامل بر یکدیگر و مآلاً بر حوزه مدیریت، فعالیت های این حوزه را به شدت افزایش داده است. به عبارت دیگر، اگر در کشور ما، آرمان ها و اهداف کلان در ادامه وضعیت موجود قرار داشت و در حرکت از وضعیت موجود به سمت اهداف، تنها فاصله وضع موجود و هدف مطرح بود، نیازی به تغییر جهت و مسیر حرکت نبود. اگر این حرکت در محیطی صورت می گرفت که عوامل تاثیر گذار بر آن از ثبات نسبی برخوردار بودند و اگر منابع لازم برای حرکت به سمت اهداف به شدت محدود نبودند، حجم عملیات در حوزه مدیریت اجرائی بطور قابل ملاحظه ای کاهش می یافت. براساس این استدلال، می توان گفت که مشکلات مدیریت اجرائی در کشور ما، بسیار بیشتر و پیچیده تر از کشور های توسعه یافته ( که عوامل ۳ گانه فوق در آنها مهار شده اند)، می باشد. بنابراین سامان بخشیدن به نظام تصمیم سازی، تصمیم گیری، نظارت و هدایت در کشور ما از اولویت بسیار برخوردار است و این امر جز از طریق بکارگیری فن آوری اطلاعات امکان پذیر نیست.
بنابراین سامان بخشیدن به نظام تصمیم سازی، تصمیم گیری، نظارت و هدایت در کشور ما از اولویت بسیار برخوردار است و این امر جز از طریق بکارگیری فن آوری اطلاعات امکان پذیر نیست.
● مدیریت برمبنای اطلاعات
از میان حوزه های متاثر از فن آوری اطلاعات، شاید حوزه مدیریت، قدیمی ترین و شناخته شده ترین باشد. اما در این قدیمی ترین و شناخته شده ترین حوزه نیز، هنوز شیوه های نظام مند تولید و مصرف اطلاعات بمنظور اعمال مدیریت موثر بر سازمان، شناخته شده نیست.
ما می دانیم که اطلاعات محور توسعه است. لیکن نمی دانیم با چه مکانیزمی اطلاعات منجر به توسعه می گردد به تعبیری دیگر، ارتباط مصرف سوخت با حرکت اتوموبیل را میدانیم، اما چرخه ای را که در درون موتور انرژی منجر به کار مفید میگردد، نمی شناسیم و به این نکته که افزایش سوخت لزوماً به کارآئی منجر نمی شود، کمتر توجه داریم و به همین سیاق مدیران خود را با انبوهی از اطلاعات نامربوط و غربال نشده مواجه می سازیم که نه تنها مفید واقع نمی گردد بلکه معمولاً به اغتشاش در مبانی تصمیم گیری منجر می شوند و به همین دلیل هیچگاه اطلاعات در کشورما در امر تصمیم گیری نهادینه نشده است.
ما می دانیم که اطلاعات محور توسعه است. لیکن نمی دانیم با چه مکانیزمی اطلاعات منجر به توسعه می گردد
مدیریت بر مبنای اطلاعات بکار گیری هوشمندانه فن آوری اطلاعات در حوزه مدیریت است. مدیریت بر مبنای اطلاعات، تاکیدی مجدد بر نیاز مدیران به اطلاعات نیست! بلکه یک شیوه اجرائی است که در آن اجزا و نظام های اطلاعاتی _ عملیاتی سازمان در پیوند ارگانیک با یکدیگر اطلاعات معینی را در زمان های معین تولید و توزیع نموده و دریافت پاسخ های معینی را پی گیری می نمایند و بدین وسیله حرکت سازمان را در جهت اهداف تضمین می کنند.
اساس این شیوه بر گرفته از وظایف اصلی مدیریت اجرائی یعنی برنامه ریزی و نظارت است.
نظارت یعنی، کشف موارد انحراف ما بین عملکرد و برنامه و تلاش در جهت رفع این انحراف از طریق اصلاح عملکرد و یا تغییر در برنامه.
بنابراین به منظور اعمال مدیریت بر مبنای اطلاعات لازم است:
۱) اهداف کلان سازمان براساس فرمها و شاخص هایی معتبر، تجربه گردیده و تبدیل به برنامه های عملیاتی گردد.
۲) عملکرد اجرای هر برنامه ثبت شود.
۳) از مقایسه دائمی عملکرد و برنامه، موارد انحراف کشف و گزارش شود.
۴) تحلیل موارد انحراف و پی گیری جهت رفع آن ( از طریق اصلاح عملکرد و یا تغییر در برنامه ) اعمال مدیریت موثر بر سازمان ر ا میسر می سازد.
● با توجه به روال فوق
اولا، مدیریت تلاش خود را تنها معطوف به موارد انحراف (استثنائات) می نماید. بنابراین تمامی فعالیت هائی که مطابق برنامه و بدون مغایرت معنی دار انجام می گردد، بدون نیاز به بذل توجه مدیریت به کار ادامه می دهد.
ثانیا، اجرای غیرمتمرکز در چارچوب برنامه های مشخص شده، سامان یافته و حرکت مجموعه در راستای اهداف تعیین شده تضمین می گردد.
ثالثا، ارتباط ارگانیک مابین برنامه ریزی و اجرا برقرار می گردد و بدین لحاظ امر برنامه ریزی در سازمان نهادینه می شود.
همانگونه که ملاحظه می شود، در شیوه مدیریت بر مبنای اطلاعات، عمل کشف انحراف برنامه از عملکرد (بند ۳) مشابه فیلتر عمل نموده و از ورود اطلاعات اضافی و ناخواسته (مربوط به مواردی عادی ) به حوزه مدیریت جلوگیری می کند. چنانچه اطلاعات عملکرد (بند ۲) از دقت و سرعت کافی برخوردار نباشد، انحرافات کشف شده نیز از دقت برخوردار نخواهد بود. در این صورت عمل فیلتر کردن، مختل گردیده و حوزه مدیریت با انبوهی از اطلاعات نادقیق روبرو خواهد شد که تعیین صحت و سقم آنها در این حوزه ناممکن است، در چنین حالتی مدیریت نمی تواند تصمیم گیری را بر مبنای اطلاعات مستقر سازد و در نتیجه به تدریج اطلاعات از متن به حاشیه رانده شده و تولید اطلاعات به صورت امری تفننی تلقی می گردد(وضعیت موجود استفاده از اطلاعات در مدیریت کشور، مبین این امر است ) بنابراین شرط تحقق مدیریت بر مبنای اطلاعات وجود اطلاعات دقیق و بهنگام است.
اطلاعات هنگامی دقیق است که مستند باشد و هنگامی بهنگام است که همزمان با اجرای عملیات ثبت و ارسال گردد. و این هر دو ویژگی، هنگامی میسر است که عملیات بصورت خودکار انجام شود. خودکار سازی عملیات، تولید اطلاعات دقیق و بهنگام را تضمین مینماید. خودکار سازی عملیات، از یک سو انجام امور اجرائی را تنظیم و سرعت می بخشد و از سوی دیگر جریان دائمی اطلاعات را به منظور اعمال مدیریت در سطوح گوناگون برقرار می نماید بنابراین:
برپا سازی نظامهای مکانیزه در حوزه اجراء پیش نیاز استقرار مدیریت بر مبنای اطلاعات است.
شرط تحقق مدیریت بر مبنای اطلاعات وجود اطلاعات دقیق و بهنگام است
● نظام ملی اطلاعات
همانگونه که قبلاً اشاره شد، نقش سرنوشت ساز فن آوری اطلاعات در توسعه آینده جهان و عقب ماندگی نسبی کشور ما، تدوین طرحی جامع برای توسعه فن آوری اطلاعات در کشور را ضروری می سازد. این طرح که با پشتیبانی و نظارت دولت به اجرا در می آید، امکانات موجود در کشور ( سخت افزار / نرم افزار / نیروی انسانی ) را در تلفیق با پروژه های در دست اقدام و نیز طرح های ضروری آتی بگونه ای هماهنگ می نماید که در مجموع کشور به نتایج مورد انتظار دست یابد.
از آنجا که فن آوری اطلاعات اساساً مقوله ای فرابخشی است، دیدگاه حاکم بر این طرح نیز موضوعی بوده و ساختار سازمانی کشور را دنبال نمی کند. بدین معنی که هر موضوع و یا بخش هائی از یک موضوع می تواند مرتبط با یک و یا چند سازمان موجود در کشور قرار گیرند.
اعتقاد بر این است که، کاربرد فن آوری اطلاعات در قالب نظام ملی اطلاعات، به تجدید ساختار و کاهش وزن تشکیلاتی در سازمان اجرائی کشور منتهی می گردد و انعطاف پذیری حاصل از این امر، منجر به افزایش کارآئی داخلی و قدرت کل نظام در عرصه رقابت و همکاری بین المللی خواهد شد.
طرح نظام ملی اطلاعات کشور در چهار بخش زیر ارائه می گردد.
نقش سرنوشت ساز فن آوری اطلاعات در توسعه آینده جهان و عقب ماندگی نسبی کشور ما، تدوین طرحی جامع برای توسعه فن آوری اطلاعات در کشور را ضروری می سازد
● اطلاع رسانی
ایجاد شبکه ای که توسط آن هر سازمان (یا فرد) اطلاعات مورد نیازش را با سهولت و سرعت دریافت نماید، ماموریت اصلی بخش اطلاع رسانی است. شبکه اطلاع رسانی، از آن جهت که ارتباط مصرف کنندگان اطلاعات را با اطلاعات برقرار می کند، معمولاً طرف توجه ویژه واقع می گردد. بطوریکه بعضاً بعنوان کل نظام اطلاعاتی کشور و یا حداقل بخش بزرگی از آن تصور می شود، در صورتی که امر تولید و نگهداری به هنگام اطلاعات معضل اصلی کشور است. همان گونه که انتشارات بدون وجود منابع تولید اندیشه متصور نیست، ایجاد امکانات اطلاع رسانی (سخت / نرم افزاری ) نیز بدون ساماندهی به منابع و روش های تولید و ذخیره سازی اطلاعات کارساز نخواهد بود.
ایجاد امکانات اطلاع رسانی (سخت / نرم افزاری ) نیز بدون ساماندهی به منابع و روش های تولید و ذخیره سازی اطلاعات کارساز نخواهد بود.
● تشکیل پایگاه های اطلاعاتی
اطلاعاتی که درون شبکه اطلاع رسانی جریان می یابد، در پایگاه های اطلاعاتی ذخیره میگردند، بهنگام سازی اطلاعات ذخیره شده یکی از وظایف اصلی این بخش است.
پایگاه های اطلاعاتی از سه طریق تغذیه می گردند:
۱) استخراج اطلاعات از منابع اطلاعاتی، در مورد اطلاعات مندرج در نشریات، بولتن ها و …
۲) دریافت اطلاعات از طریق پرسشنامه، در مورد سازمان هائی که عملیات آنها بصورت غیرمکانیزه انجام می گیرد
۳) دریافت اطلاعات از طریق سیستمهای عملیاتی (دریافت مستقیم )، در مورد سازمان هائی که عملیات آنها بصورت خودکار انجام می گیرد
کارائی شبکه اطلاع رسانی وابسته به دقت اطلاعات پایگاههای اطلاعاتی است و این دقت بستگی به شیوه تولید و به هنگام سازی اطلاعات دارد. دریافت مستقیم اطلاعات از متن عملیات (خودکار سازی عملیات )، دقت، سرعت و تداوم دریافت اطلاعات را تضمین می نماید. اگر چه همراه روش های اول و دوم نیز در تغذیه اطلاعات پایگاهها نقش خواهند داشت (با توجه ماهیت و نوع اطلاعات )، لیکن گرایش اصلی به سمت دریافت مستقیم اطلاعات (روش سوم ) خواهد بود.
● خودکار سازی عملیات
خودکار سازی عملیات اگر چه تضمینی بر دریافت اطلاعات دقیق، بهنگام و مستمر از سازمانهاست لیکن بیش از آن به تحول درونی سازمانهای دولتی منجر خواهد شد.
بنابراین خودکار سازی با دو هدف زیر صورت می پذیرد:
۱) تجدید ساختار و تعریف مجدد وظایف دولت RE-ENGINEERING)) مبتنی بر فن آوری اطلاعات، به منظور کاهش وزن تشکیلات و افزایش کارائی سازمان دولت.
۲) تولید اطلاعات دقیق و به هنگام از متن عملیات جهت تغذیه مستمر پایگاههای اطلاعاتی
وظایف سازمان های دولتی به دو گروه قابل تفکیک است:
الف) وظایف پشتیبانی: شامل مجموعه وظایفی است که سازمان ها در جهت پشتیبانی از انجام ماموریت اصلی سازمان بر عهده دارند.
این وظایف برای کلیه سازمان های دولتی مشابه اند و بنابراین کلیه سازمان های دولتی می توانند از نظام های مکانیزه مشابه و استاندارد بهره گیرند.
ب) وظایف اختصاصی: شامل مجموعه وظایفی است که هر سازمان در جهت انجام ماموریت اصلی خود بر عهده دارد.
وظایف اختصاصی هر سازمان معمولاً در ارتباط با وظایف اختصاص سازمان های دیگر قرار دارد بنابراین نظام های اختصاصی معمولاً فرا سازمانی بوده و در قالب نظام های ملی محورهای اصلی فعالیت های دولت را (به عنوان یک مجموعه یکپارچه) تحت پوشش قرار می دهند. این محورها عبارتند از:
۱) محور نیروی انسانی: شامل مجموعه وظایفی است که دولت در ارتباط با ارائه خدمات به شهروندان بر عهده دارد.
۲) محور کالا: شامل مجموعه وظایفی است که دولت در جهت ایجاد تراز کالا(صادرات + مصرف =تولید+ واردات ) و خدمات برعهده دارد.
۳) محور مالی: شامل مجموعه وظایفی است که دولت در جهت ایجاد تراز ملی در کشور بر عهده دارد.
۴) زیرساخت های اجرائی: شامل مجموعه وظایفی است که دولت در جهت ایجاد و توسعه زیرساخت های مورد نیاز کشور، عهده دار می باشد.
بدیهی است هر چهار محور فوق در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر قرار دارند. ارائه خدمات مناسب (آموزش، بهداشت و …) به شهروندان، توسعه نیروی انسانی را در پی دارد. نیروی انسانی کارآمد موجب افزایش تولید می گردد، افزایش تولید از یک سو به افزایش درآمد مالیاتی و از سوی دیگر به افزایش درآمدهای ارزی (به لحاظ صادرات ) منجر میگردد افزایش درآمدهای مالی (ریالی و ارزی ) دولت، توسعه زیر ساختها را در پی دارد و این چرخه تکرار می گردد.
بنابراین نظام های ملی نیز خود اجراء یک نظام جامع یکپارچه عملیاتی _ اطلاعاتی را تشکیل می دهند و لازم است ما ببین این اجزا‌ء دائماً تبادل اطلاعات صورت گیرد.
● ایجاد زیر ساختهای اطلاعاتی
اگر قرار باشد نظام های ملی و بخشی با یکدیگر تبادل اطلاعات نمایند، لازم است از زبان مشترک اطلاعاتی بهره جویند. ایجاد زبان مشترک اطلاعاتی یعنی شناسائی و تخصیص شماره شناسائی یکه (منحصر بفرد) به موجودیت های اساسی، این امر امکان جمع آوری اطلاعات تولید شده در نظام های مختلف را فراهم می سازد. بطور مثال بکارگیری یک شماره برای یک شهرستان در کلیه نظام ها، موجب می گردد تا اطلاعات مربوط به آن در زمینه های مختلف آموزشی، بهداشتی، تولیدی، مصرفی و مالی برای آن شهرستان قابل جمع آوری و تبادل باشد و به همین ترتیب تخصیص شماره منحصر به فرد برای افراد، جمع آوری و تبادل اطلاعات در مورد آحاد کشور را میسر می سازد.
تهیه و تدوین : صادق شهبازی
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
|
بنیاد آینده‌نگری ایران |
|
يكشنبه ۹ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۲۸ آوریل ۲۰۲۴
دانش نو
|
|
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان