شکاف دیجیتالی چیست و چگونه به وجود می آید

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[02 Jul 2010]   [ ]

گریز از عوامل بنیادین
در مسیر توسعه اجتماعی با ورود تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات (ict) نیازهای بشری صرفا در اقتصاد و معاش خلاصه نمی شود بلکه هر روز نیازهای بشری فراتر از معیشت روزمره نمایان می شود. انسان امروز برای تحکیم آسایش و رفاه خود نیازمند دانش و اطلاعات است. نقش روز افزون گردش اطلاعات در روابط اجتماعی عصر حاضر سبب شده، جوامع امروزی به جامعه اطلاعاتیinformation society)) تعبیر شوند. در این شرایط اول ایجاد و خلق اطلاعات دوم دسترسی یا به اشتراک گذاری اطلاعات و سوم امکان جرح و تعدیل اطلاعات مهمترین عملیات جامعه انفورماتیک محسوب می شود. این عملیات حقی است که برای کلیه آحاد جامعه محفوظ است چرا که بنیادی ترین حقوق انسانی را تشکیل می دهد. در غالب جوامع حق ایجاد اطلاعات عملا در اختیار همگان قرار می گیرد اما توزیع یا به اشتراک گذاری، از آنان سلب می شود. از این رو منابع اطلاعات به طور یکسان مورد بهره برداری جامعه قرار نمی گیرد.یک جامعه سالم در صورتی می تواند رفاه عادلانه برای افراد خود فراهم کند که علاوه بر منابع اقتصادی، منابع اطلاعاتی را نیز به تساوی در اختیار همگان بگذارد.
جوامع غیر دمکراتیک به لحاظ فناوری اطلاعات دچار شکاف دیجیتالی(Digital Division)عمیقی هستند. شکاف دیجیتالی محصول توزیع ناعادلانه اطلاعات در پهنه اجتماع بوده و به موجب آن اعضای جامعه، جهت تصمیم گیری و برنامه ریزی به طور برابر به دانش و اطلاعات کارآمد دسترسی ندارند. در این حال، علاوه بر اینکه در منابع مادی با فقیر و غنی مواجهه هستیم در منابع اطلاعات نیز با فقر اطلاعاتی(Information Poverty) و ثروت اطلاعاتی (Information Wealth) رو به رو هستیم.
فقر اطلاعات
فقر اطلاعات از سه جنبه قابل بررسی است که هر یک قابل تامل هستند:
1 -از جنبه دسترسی ( Connectivity) به این معنا که مردم جامعه باید به امکانات اولیه دسترسی داشته باشند تا بتوانند به اطلاعات دست یابند زیرا اطلاعات در اینجا از غالب چاپی خارج شده و به فرمت دیجیتالی درآمده است. امکانات اولیه را می توان به تجهیزات فیزیکی و سخت افزاری تعبیر کرد که افراد با توجه به توانایی های مالی و اجتماعی خود می توانند از آن برخوردار شوند. با ورود به عصر انفورماتیک اطلاعات مهم از جمله اطلاعات اقتصادی و تجاری دیجیتالیزه می شود و دستیابی به آن بدون تجهیزات اولیه نظیر کامپیوتر شخصی غیرممکن می شود.
در ضمن در این بحث علاوه بر هزینه های مالی تجهیزات، مسئله آموزش و کاربرد نیز مطرح است، زیرا برای بسیاری از اقشار عامی جامعه کار با ابزارهای دیجیتالی، آسان نیست و باید مراحل یادگیری و آشنایی به تدریج و به طور عملی فراهم شود. امروزه فراتر از سواد خواندن و نوشتن، سواد دیجیتالی (Digital Literacy )تبدیل به یکی از ارکان جامعه انفورماتیک شده است به طوری که بدون این توانایی، انسان ها در محدودیت فرهنگی و اطلاعاتی قرار خواهند گرفت و بی شک از قافله تمدن و تکامل بشری عقب خواهند ماند.
2 -از جنبه محتوایی (Content approach) اطلاعاتی که در اختیار آحاد مردم قرار می گیرد به لحاظ کیفی می تواند به نحوی عرضه شود که برای مخاطبان، آشنا و قابل فهم نباشد. این بحث فراتر از جنبه دیجیتالی اطلاعات است زیرا به عرضه محتوا باز می شود. در اینجا مسئله فقر اطلاعات به درون خود باز می شود چرا که در یک دور بسته، فقر و فقدان هر لحظه به فقر مضاعف تبدیل می شود همانطور که ثروت می تواند به ثروت مضاعف تبدیل شود. درک صحیح اطلاعات عمیقا نیاز به زمینه قبلی دارد و تا این زمینه های اولیه موجود نباشد درک اطلاعات عرضه شده چه دیجیتالی شده باشد چه نباشد، دشوار است. واقعیت این است که در جامعه انفورماتیک با توسعه اطلاعات، محتوای اطلاعات نیز می تواند عمق یابد. چراکه با تنوع و کثرت داده های در دسترس همانند محیط اینترنت، دستیابی به اطلاعات ماقبل و زیربنایی (Knowledge Base) آسان تر می شود.
3 -از جنبه انسانی (Human approach) فقر اطلاعاتی تنها ناشی از عدم دسترسی به دانش و معارف نیست چرا که پس از دسترسی به اطلاعات فرد باید بتواند به درستی با آنها کار کند و از آنها به نفع خود و جامعه بهره بگیرد. در غیر این صورت اطلاعات برای او هیچ استفاده ای در برنداشته و او را تبدیل به یک مصرف کننده فعال می کند. البته این مسئله می تواند به مجموعه مهارت ها، تجارب و همچنین اطلاعات جانبی شخص باز شود. یونسکو، در اسناد جدید خود بر این نوع آموزش مهر تائید گذاشته و آن را به عنوان آموزش برای جامعه اطلاعاتی فراتر از آموزش در جامعه اطلاعاتی تفسیر کرده از این رو در این اسناد تعبیر جامعه معرفتی (Knowledge society)به جامعه اطلاعاتی ارجحیت داده شده است. سواد دیجیتالی در واقع به این مفهوم باز می شود که ارزش واقعی اطلاعات را فقط کسی درک می کند که جایگاه و کاربرد صحیح آنها را به خوبی تشخیص داده باشد. شاید به همین دلیل باشد که در مراحل اولیه ابتدا مجموعه اطلاعات بازرگانی و خبری دیجیتالیزه می شوند و توسعه الکترونیک می یابند در حالیکه دانش و اطلاعات انتزاعی (abstract) همانند فلسفه و ادبیات در مراحل بعدی وارد این عرصه می شوند و به فرمت های دیجیتالی مبدل می شوند. شکاف دیجیتالی می تواند افراد جامعه را به لحاظ کاربرد اطلاعات در شرایط نابرابری قرار دهد. البته این مسئله بیشتر به جایگاه اجتماعی افراد باز می شود زیرا شرایط محیطی، شغلی یا خانوادگی می تواند تاثیر قابل توجهی بر توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعات داشته باشد. یکی از مهمترین جنبه های فناوری انفورماتیک و رایانه ای تاثیرات عمیق آن بر توسعه ارتباطات اجتماعی است چرا که این تجهیزات امروزه تبدیل به یکی از مهمترین ابزارهای به شراکت گذاری اطلاعات شده به طوریکه امروزه سرعت گردش اطلاعات را به طور برق آسا بالا برده است.
عوامل فقر اطلاعات در شرایط شکاف دیجیتالی
1 – عوامل بنیادین:
برای اینکه امواج اطلاعات در اذهان عمومی مورد استقبال قرار گیرد باید شرایط محیطی نیز اطلاعات را قابل درک کند چرا که ادراک و تفهیم اطلاعات، فی البداهه امکان پذیر نیست. به طور مثال اطلاع رسانی از خدمات پزشکی پیرامون بیماری های شایع در یک جامعه فقر زده می تواند برای کلیه افراد کاملا قابل فهم باشد اما اطلاعات از شبکه های تلویزیون ماهواره ای برای آنان به آسانی قابل فهم نیست چرا که کاربرد چنین ابزارهایی برای آنها نامانوس و دور از دسترس است. اینکه افراد به کدام دسته از اطلاعات نیازمند هستند، در توزیع اطلاعات نقش بنیادین ایفا می کند. بدین ترتیب می توان پذیرفت که شرایطی زیستی تعیین می کند که جامعه به چه نوع معارف و اطلاعات معطوف خواهد شد و به موجب آن توزیع و تکثیر داده ها چگونه و با چه ابزارهایی پیش می رود.
2 - عوامل تجاری :
بر همگان روشن است که اقتصاد دنیا به سوی جهانی شدن در حرکت است و در این فرآیند، محصول محوری جای خود را به اطلاعات محوری می دهد چرا که با افزایش رقابت در اقتصاد جهانی اطلاعات در انتخاب و مصرف یک محصول اثر مستقیم خواهد داشت. از این رو شرکت های تولیدکننده یکی از مهم ترین منابع تولید و توزیع اطلاعات هستند. غالبا این پدیده را به کالایی شدن (Commoditize )اطلاعات تعبیر می کنند زیرا اطلاعات در اینجا معطوف به پیشبرد مصرف کالا است. شکی نیست که کالا و خدمات جدید که با فناوری نوین و پیشرفته عرضه شده اند با خود، دانش کاربردی و فرهنگ جدید به دنبال خواهد داشت که می تواند دارای وجوه متفاوت باشد و موجب رشد و ارتقای دانش مصرف کنندگان خواهد شد. اطلاعاتی که به زعم برخی صاحب نظران در مسیر هدایت شده ای به مخاطبان منتقل می شود.
3 – عوامل متنی :
اشخاص با توجه خصلت های فردی که الهام گرفته از محیط پیرامونی آنهاست، اطلاعات عرضه شده را به نحوی متفاوت درک و تفسیر می کنند به موجب آن از داده ها نتیجه گیری می کنند. اینکه افراد از اطلاعات چه تعبیری می کنند به عوامل تربیتی آنها باز می گردد چرا که اشخاص در یک جامعه واحد می توانند از امواج داده ها، برداشت های متفاوت داشته باشند که حتی قابل قیاس نیز نباشد. برداشت های متضاد بی شک به شرایط طبقاتی هر یک از افراد باز می شود. این امر، داده ها را برای آنها یا جذاب و قابل تامل خواهد کرد و یا بی ارزش جلوه خواهد داد. در متن هر جامعه، جماعات و گروه های اجتماعی می توانند امواج داده ها را به شیوه ای متفاوت دریافت و ادراک کنند. افراد در هر یک از محیط های جمعی با چشم اندازی متناظر به جهان پیرامون نظر می کنند. مثلا گروه های سنی جوان و مسن، قشرهای اجتماعی مختلف همانند دانشجو، کارمند و کارگر در برخورد با موج اطلاعات اینترنتی واکنش های متفاوت خواهند داشت. در به کارگیری اطلاعات علل متعدد فرهنگی، طبقاتی، اقتصادی و غیره دخیل هستند که در مبحث شکاف دیجیتالی به عنوان عوامل متنی شناخته می شوند.

---

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:

منبع:

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

[نظر دهید]    [تعداد نظرهای ثبت شده در پیوند با این مطلب: 0] 

.

---