جا گذاشتن کتاب در مکانهای عمومی رفتاری است که اکنون در برخی كشورهای اروپایی و آمریكا رو به فزونی گذاشته است. کسی که کتابی را در مکانی عمومی رها میکند، هویت خود را آشکار نمیکند و ادعایی هم برای قیمت کتاب ندارد، اما یک درخواست از خواننده یا خوانندگان احتمالی بعدی دارد: "شما نیز پس از خواندن کتاب، آن را در محلی مشابه قرار دهید تا دیگران نیز بتوانند از این اثر استفاده کنند." رول هورنباکر نخستین کسی بود که این حرکت را انجام داد. او یک فروشنده کامپیوتر در ایالت میسوری آمریکا بود و نام این رفتار را Book Crossing گذاشت؛ یعنی کتاب در گردش. در فرانسه کتابهای در حال گردش از مرز 10 هزار جلد فراتر رفته است. این رفتار جدید را میشود به نوعی "جنبش کتابخوانی" یا "جنبش به اشتراک گذاشتن کتاب" در نظر گرفت؛ جنبشی که میتواند به مثابه یک پروژهی فرهنگی قابل تامل باشد.
هم اینك این رفتار به اندازهای در غرب رواج یافته که کمکم از ترکیه نیز سر درآورده است. در ترکبوکو – یکی از شهرهای ساحلی ترکیه – کنار دریا قدم میزدم که کتابی روی شنها توجهم را جلب کرد. فکر کردم حتماً صاحب کتاب فراموش کرده آن را با خود ببرد. آن را برداشتم و همینکه چشمم به صفحهی نخست آن افتاد؛ از خوشحالی در پوست خود نگنجیدم. در صفحهی اول کتاب یک نفر متن زیر را نوشته بود:
"من این کتاب را با علاقه خواندم و آن را در همان مکانی که به آخر رسانده بودم رها کردم. امیدوارم شما هم از این کتاب خوشتان بیاید. اگر از آن خوشتان آمد، آن را بخوانید و گرنه در همان نقطهای که پیدایش کردید، بگذارید بماند. اگر کتاب را خواندید، شمارهای به تعداد خوانندگان اضافه کنید و با ذکر محل پایان مطالعه، در جایی رهایش کنید."
در همان صفحه دستخط سومین خواننده توج مرا به خود جلب کرد: "خواننده شماره سه در ترکبوکو". پس تا بهحال سه نفر که یكدیگر را نمیشناسند این کتاب را خواندهاند. طبق اصلاعات موجود در همان صفحه، خوانندهی اول کتاب را در استانبول و خواننده دوم در شهر بُدروم مطالعهی آن را به پایان رسانده و آن را رها کرده بود.
برای این سنت جدید کتابخوانی سایت اینترنتیای راهاندازی شده تا علاقمندان بتوانند با عضویت در آن به رهگیری کتابهایی که رها کردهاند، بپردازند. توصیه میکنم سری به سایت bookcrossing.com بزنید. طبق اطلاعات موجود در حال حاضر بیش از 2 میلیون و 500 هزار جلد کتاب که اطلاعاتشان در این سایت ثبت شده در حال گردش هستند. هدف گردانندگان سایت یاد شده، تبدیل کردن دنیا به یک کتابخانهی بزرگ است. از این به بعد اگر در کافه، در لابی هتل، یا سالن انتظار سینما کتابی را پیدا کردید، تعجب نکنید چون ممکن است با یک جلد "کتاب در گردش" روبرو شده باشید...