بدون ترديد توسعه فناوري‌هاي نوين و افزايش زمينه‌هاي كاربرد آنها علاوه بر اين‌كه مي‌تواند از مزاياي قابل توجهي در زندگي انسان‌ها برخوردار باشد، نگراني‌هاي بسياري را نيز به همراه خواهد داشت. با توجه به اهميت اين موضوع به موازات تحقيقاتي كه در راستاي دستيابي به فناوري‌هاي نوين انجام مي‌شود، گروهي ديگر از محققان نيز تاثير آنها در زندگي انسان‌ها را مورد مطالعه قرار ميدهند كه اين مطالعات اغلب در بردارنده مجموعه برنامه‌هاي مختلفي نظير برگزاري دوره‌هاي آموزشي در استفاده از فناوري‌هاي نوين به منظور افزايش آگاهي كاربران و همچنين بررسي عملكرد اين فناوري‌ها و تجزيه و تحليل آثار و پيامدهاي زيستي ناشي از آنها خواهد بود. ما انسان‌ها، امروزه در دنيايي زندگي مي‌كنيم كه جلوگيري و ممانعت از تاثيرگذاري فناوري‌هاي نو بر عملكرد زندگي اجتناب‌ناپذير خواهد بود. بنابراين بايد بتوانيم به گونه‌اي اين تحولات را بپذيريم كه هرگونه آمادگي لازم براي مواجه شدن با پيامدهاي آن در روند زندگي عادي خود را داشته باشيم.
اگرچه بسياري از ابزار‌آلاتي كه در گذشته از آنها استفاده مي‌كرده‌ايم همچنان قابليت تامين نيازهاي ما انسان‌ها را دارند، اما طبيعت انسان به گونه‌اي است كه همواره تلاش مي‌كند از ابزار‌آلاتي استفاده كند كه مجهز به آخرين دستاوردهاي روز دنيا باشد. براي مثال ممكن است يك رايانه قديمي پنتيوم 2 كه سيستم عامل ويندوز 98 روي آن نصب شده توانايي اجراي بسياري از برنامه‌هاي نرم‌افزاري مورد نظر كاربر را داشته باشد، اما علي‌رغم اين كه بسيار ارزان‌قيمت است، تقريبا استفاده از آن در تمام دنيا منسوخ شده و ديگر ردي از آن بر جاي نمانده است؛ زيرا كاربران ترجيح ميدهند از رايانه‌هاي مجهز به امكانات جانبي جديدتر استفاده كنند. اگرچه ممكن است آن كاربر هيچ‌گاه از آن امكانات جانبي جديد كه در اين رايانه وجود دارد استفاده نكند. اگر قدري عميق‌تر به اين موضوع بينديشيم، از آينده در هراس خواهيم بود. امروزه در گوشه و كنار دنيا انسان‌ها در تلاش هستند براي مقابله با حوادث و رويدادهايي كه مي‌تواند در آينده، جنبه‌هاي مختلف زندگي را تحت تاثير خود قرار دهد، به راهكارهاي موثري دست يابند. با توجه به آنچه گفته شد، مي‌توان پيشبيني كرد كشورهاي توسعه‌يافته كه در آنها بستر مناسبي براي جاري شدن علم و دانش و گسترش زمينه‌هاي كاربردي آن در زندگي فراهم شده است، در اين مسير از ديگر كشورها پيشي خواهند گرفت. خوشبختانه 50 سال گذشته با گسترش پارك‌هاي علم و فناوري در كشورهاي مختلف، اين پديده يعني تحول و تكامل جنبه‌هاي مختلف زندگي در يك دنياي مجازي شبيه‌سازي شده و پيشبيني بسياري از رويدادهاي علمي كه در كوتاه‌مدت مي‌تواند تحولات عظيمي در سطح جامعه به وجود آورد، امكان‌پذير شده است.
علم و فناوري جدايي‌ناپذيرند
علم و دانش پيوسته به زيرشاخه‌هاي جديدي تقسيم شده و گسترش پيدا مي‌كند، اين در حالي است كه مديريت تقسيم‌بندي زيرشاخه‌هاي علمي مختلف از نظر علمي به طور مستقيم امكان‌پذير نخواهد بود، بلكه تنها مي‌توان يك وجه مشترك را بين آنها در نظر گرفت تا بتوان ارتباط ميان زيرشاخه‌هاي فرعي را مورد بررسي قرار داد. فناوري وجه مشترك زيرشاخه‌هاي علمي متعددي است كه براساس آن مي‌توان دورنماي حوزه مشخصي از دانش را پيشبيني كرد. اغلب مردم بر اين باورند كه علم و فناوري 2 مقوله جدا از هم هستند در حالي كه بسياري از فناوري‌هاي جديد از سيستم پيشرفته تصويربرداري در زمينه پزشكي تا منابع انرژي‌هاي نو كه نقش بسيار مهمي در بهبود سطح كيفي زندگي ما انسان‌ها داشته‌اند برخاسته از تحقيقات علمي هستند. اگر نانوفناوري را به عنوان يكي از زيرشاخه‌هاي علمي در نظر بگيريم، با توجه به اين‌كه اين حوزه علمي ماهيت بسيار پيچيده‌اي دارد، مي‌تواند رشته‌هاي علمي مختلفي را در نظر بگيرد و به تصوير كشيدن دورنماي آن به آساني امكان‌پذير نخواهد بود، بلكه بايد محدوده مشخصي را براي پيشرفت و توسعه اين فناوري تعيين كنيم تا براساس آن بتوانيم توسعه نانو فناوري در زمينه‌هاي مختلف را براي يك بازه زماني كوتاه مدت پيشبيني كنيم.
يافتهها و نوآوري‌هاي علمي همواره موجب شگفتي ما انسان‌ها خواهد شد. اگر چه اغلب اين فرآيند به گونه‌اي انجام مي‌شود كه هيچ‌گونه شباهتي با اقدامات مشابهي كه در گذشته انجام شده ندارد، اما بدون ترديد هسته اصلي همه تغييرات و تحولات علمي، فناوري است. ابزارهاي جديد زمينه مناسبي را براي ايجاد زير شاخه‌هاي علمي متعدد فراهم كرده و روش‌هاي جديدي را براي انجام تحقيقات علمي در اختيار محققان قرار مي‌دهد. هدف از علم و دانش دستيابي به يافتهها و دانسته‌هاي جديد است و ايجاد تحولات علمي زماني امكان‌پذير خواهد بود كه بتوانيم از روش‌هاي جديدي در دستيابي به يافته‌هاي علمي استفاده كنيم. به عبارت ديگر مي‌توان گفت علم و دانش فرآيندي است كه شناخت ما نسبت به محيط اطرافمان را متحول مي‌سازد كه اين فرآيند يكي از ملزومات شكل‌گيري و ايجاد جوامع انساني بوده است. بهترين راه براي مطالعه و بررسي تاريخ علم، بررسي چگونگي تغييرات ايجاد شده در زندگي در گذشت زمان است. به همين ترتيب ميتوانيم دورنماي آن حوزه علمي را نيز با توجه به تاريخچه آن در كوتاه مدت پيشبيني كنيم. آنچه ميتوانيم به طور قطع و با اطمينان درباره آينده علم و فناوري پيشبيني كنيم، اين است كه بدون ترديد در50 سال آينده در مقايسه با 400 سال گذشته شاهد تحولات بيشتري درعرصه علم و دانش خواهيم بود. با توجه به اين‌كه محققان بسياري در حوزه زيست‌شناسي فعاليت مي‌كنند كه در مقايسه به يافته‌هاي علمي بيشتري در اين زمينه دست يافته‌اند مي‌توان قرن بيست و يكم را قرن زيست‌شناسي ناميد كه هر چه بيشتر در اقيانوس آن غوطه‌ور مي‌شويم، صيد بيشتري خواهيم داشت.
روشي جديد براي تفكر
براساس بررسي‌هاي انجام شده اگرچه توليد كالاهاي جديد در سطح دنيا از رشد سالانه 7 درصدي برخوردار بوده است، اما يافته‌هاي علمي هر سال نسبت به سال گذشته 66 درصد افزايش مي‌يابد كه در اين ميان حوزه رايانه و فناوري‌هاي مرتبط با آن همواره پيشتاز يافته‌هاي جديد علمي بوده است.
بسياري از محققان بر اين باورند كه ما انسان‌ها خلق شده‌ايم تا اطلاعات جديدي را نسبت به محيط اطرافمان كسب كرده، بر دانسته‌هاي خود بيفزاييم و ابعاد جديدي از زندگي در اين كره خاكي را كشف كنيم تا براساس آن فرصت‌هاي جديدي را براي شناخت خالق هستي به وجود آوريم. به عبارت ديگر حركت در مسير علم و دانش سفري الهي است كه در آن سفر ميتوانيم از توانايي‌ها و خلاقيت‌هاي ذهني خود براي شناخت آفريدگار و پي بردن به عظمت الهي استفاده كنيم. اساسا فناوري روشي جديد براي انديشيدن است. ساختارهاي اطلاعاتي جديد بدون اين‌كه تغييراتي را در ساختارهاي اطلاعاتي پيشين ايجاد كنند، در بستري از اين اطلاعات روي آنها جاي مي‌گيرند. براي مثال، در مغز انسان شبكه‌‌هايي از اطلاعات اوليه و پايه وجود دارد كه اطلاعات و آموخته‌هاي جديد روي آن قرار مي‌گيرند. در دنياي علم و فناوري نيز دستاوردهاي علمي جديد و فناوري‌هاي نوين تنها سبب ايجاد تغييراتي در ماهيت اوليه آنها خواهند شد. اگر چه پيشبيني چشم‌انداز فناوري در 400 سال آينده فراتر از تصورات ذهني كنوني ما خواهد بود، اما بدون شك ميتوانيم با اطمينان بيشتري درباره آنچه در آيندهاي نه چندان دور با عنوان فناوري‌هاي نوين قدم بر عرصه زندگي ما انسان‌ها خواهد گذاشت، سخن بگوييم.
هوش مصنوعي از دستاوردهاي علمي است كه از اين پس مي‌تواند مسووليت نتيجه‌گيري و بررسي انجام آزمايش‌هاي علمي را به عهده گيرد. تصميم‌گيري درباره درستي يا نادرستي نتايج به دست آمده از انجام آزمايش‌هاي علمي امكان‌پذير نخواهد بود. در چنين شرايطي، سيستم‌هاي مجهز به هوش مصنوعي وارد عمل و با تاييد اعتبار ساختار ارائه شد. كيفيت و كميت اطلاعات ارائه شده را براساس نتايج به دست آمده بررسي و تجزيه و تحليل مي‌كنند. با گذشت زمان ساختار استانداردي براي استفاده از هوش‌مصنوعي در تاييد اعتبار يافته‌هاي علمي در نظر گرفته مي‌شود كه به عنوان يك برنامه مدون در عرصه فناوري پذيرفته مي‌شود. معمولا بودجه لازم براي انجام تحقيقات علمي از سوي موسسات يا افرادي كه انجام آزمايش‌هاي علمي مورد نظر براي تاييد فرضيه‌هاي علمي مطرح شده را به عهده دارند، تامين مي‌شود. در حالي‌كه پيشبيني مي‌شود با در نظر گرفتن جوايز نقدي براي دستاوردهاي علمي مختلف بتوان تا حدودي مسير دستيابي به موفقيت را براي آنها هموار كرد. گام‌هاي اوليه براي ايجاد چنين اصلاحاتي به منظور تشويق و ترغيب محققان به ادامه تلاش‌هاي خود در حوزه علوم مختلف برداشته شده است كه به نظر مي‌رسد در كوتاه مدت بتوان شرايط مناسب‌تري را در اين زمينه به وجود آورد.
با گسترش پارك‌هاي علم و فناوري در كشورهاي مختلف، پيشبيني بسياري از رويدادهاي علمي امكان‌پذير شده است
امروزه استفاده از حسگرهاي محيطي و حسگرهايي كه از قابليت كارگذاري در بدن انسان‌ها برخوردارند، تغييرات چشمگيري را در زمينه علوم پزشكي، فضا و محيط زيست به وجود آورده است. جاري شدن رودهايي سرشار از اطلاعات و يافته‌هاي مختلف، زمينه مناسبي را براي به وجود آوردن سيلاب‌هاي عظيمي از اطلاعات تامين شده از اين حسگرها به وجود خواهد آورد. اين در حالي است كه گسترش زمينه‌هاي كاربرد اين حسگرهاي ارزان قيمت و جديد، نيازمند وجود برنامه‌هايي است كه بتواند براي يافتن يك ارتباط معني‌دار ميان اين يافتهها، آنها را بررسي و طبقه‌بندي كند. با افزايش اطلاعات و دانسته‌هاي خود درباره سيستم‌هاي بسيار پيشرفته ميتوانيم آنها را شبيه‌سازي كنيم و براساس موفقيت و عدم موفقيت در اين شبيه‌سازي اطلاعات بيشتري را درباره اين سيستم‌ها به دست‌آوريم.
توزيع نامتعادل فناوري در سطح دنيا
اگر چنين تصور كنيم كه فناوري تنها راهكار مقابله با مشكلاتي است كه امروزه در سطح جهان با آن مواجه شده‌ايم، اين پرسش مطرح مي‌شود كه در اين شرايط افرادي كه توانايي دسترسي به اين فناوري‌ها را ندارند، چگونه خواهند توانست مشكلات به وجود آمده را از ميان بردارند. پس بايد گفت كه فناوري بايد مطابق با نيازهاي كاربران باشد. بررسي‌هاي آماري نشان داده است كه از سال 1960 تاكنون ميزان مرگ و مير كودكان در سال از 20 ميليون به 10 ميليون رسيده است. به گفته بيل گيتس، اين كاهش 50 درصدي در مرگ و مير كودكان از پيامدهاي توسعه فناوري در زندگي انسان‌هاست. چند سالي است كه موضوع گرمايش جهاني و تغييرات آب و هوايي در سطح كره‌زمين مطرح شده است. براساس تحقيقات انجام شده، پيشبيني مي‌شود سهم كشورهاي مختلف از اين پديده با توجه به محل قرارگيري آنها در سطح كره‌زمين متفاوت باشد. كشورهاي فقير كه در مناطق استوايي و گرمسيري واقع شده‌اند، شاهد بيشترين تاثيرات نامطلوب ناشي از تغييرات آب و هوايي مانند طوفان، خشكسالي و افزايش دما بوده‌اند. اين در حالي است كه كشورهاي توسعه يافته و ثروتمند با وجود اين كه بيشترين سهم را در افزايش انتشار آلاينده دي‌اكسيد كربن به عنوان متهم رديف اول اين تغييرات داشته‌اند، كمترين تاثيرپذيري را از گرمايش جهاني خواهند داشت. با توجه به يافته‌هاي محققان مي‌توان اميدوار بود در آيندهاي نزديك نوعي حيات مصنوعي ايجاد شود تا با استفاده از آن بتوان بسياري از موانع و مشكلات زيست محيطي را از ميان برداشت. براي مثال، بسياري از موجودات زنده دي‌اكسيدكربن محيط را جذب و آن را به پليمرهاي زيستي و محصولات جديدي تبديل مي‌كنند كه مي‌تواند منبعي براي توليد موادغذايي و انرژي بوده و نقش مهمي در احياي محيط زيست داشته باشد.
آيندهاي آميخته با بيم و اميد
اگر چه علم و فناوري زمينه مناسبي را براي تغييرات قابل توجه در دانسته‌ها و آگاهي ما انسان‌ها نسبت به محيط اطرافمان به وجود آورده است؛ اما بايد پذيرفت به موازات پيشرفت‌هاي به دست آمده در اين زمينه، چالش‌ها و موانع بسياري نيز پيش روي ما قرار گرفته است كه يكي از اين چالش‌ها، پيچيدگي‌ها و مشكلات ناشي از گسترش روز افزون دستاوردهاي علمي در زندگي است. در قرن حاضر، يافته‌هاي علمي با سرعتي فراتر از گذشته دنيا را متحول خواهد كرد. به عبارت ديگر، در قرن حاضر انسان‌ها خواهند توانست براي نخستين بار با بهره‌گيري از يافته‌هاي محققان در زمينه سلول‌هاي بنيادي و شبيه‌سازي به شگفتي‌هايي درباره خود دست يابند. پيشرفت‌هاي به دست آمده در زمينه ساخت ايمپلنت‌هاي دارويي مي‌تواند يكي از زمينه‌هاي مرتبط با اين موضوع باشد كه كيفيت زندگي انسان‌ها را بشدت تحت تاثير خود قرار خواهد داد.
امروزه همه ما مي‌دانيم كه هسته اتم‌ها چگونه با يكديگر واكنش نشان ميدهند، ستاره‌ها چگونه انرژي كسب مي‌كنند و چگونه كهكشان‌ها در كنار هم قرار مي‌گيرند. اما هنوز در بسياري از زمينه‌ها همانند چگونگي وقوع انفجار بزرگ در بدو پيدايش ستاره‌ها و سيارات به شواهد كافي دست نيافته‌ايم. اگر چه فناوري‌هاي زيستي و رايانه‌اي تاكنون از نظر زيست‌محيطي تهديدي بر عليه زندگي انسان‌ها نبوده‌اند؛ اما ممكن است آن روي سكه و پشت پرده، پيامدهاي نامطلوبي را به همراه داشته باشند كه در آيندهاي نه چندان دور زندگي انسان‌ها را در معرض خطر قرار دهد.
اگر چه ممكن است، فناوري‌هاي عصر امروز بتواند زمينه‌ساز فاجعه‌اي جهاني باشد، اما اگر بخواهيم از منافع آن در زندگي بهره ببريم، بايد خطرات احتمالي آن را نيز بپذيريم. دنيا آيندهاي طولاني را پيش رو دارد و اين وظيفه محققان است كه مردم را از منافع و مضرات ناشي از گسترش فناوري‌هاي نوين آگاه سازند. اگر شما دوره زندگي زمين را يك سال در نظر بگيريد، قرن بيست و يكم تنها يك ربع ثانيه از ماه ژوئن اين بازه زماني يك ساله است. اين در حالي است كه افزايش جمعيت و وابستگي زندگي ما انسان‌ها به سوخت‌هاي فسيلي و همچنين مصرف بي‌رويه منابع موجود تنها موجب بي‌اعتمادي نسبت به‌آينده خواهد شد.
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان