بررسی فرآیند تصمیم‌گیری در سه موقعیت شناختی هشیار، ناهشیار و فوری

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[02 Nov 2011]   [ ]

انسیه انجدانی، بهناز دهقان، فاطمه آقایی میبدی

در نظر گرفتن مزایا و معایب در تصمیم گیری های کم اهمیت، شیوه سودمندی است اما.... در موضوعات مهم وحیاتی تصمیمات باید از ناهشیار برآیند، از جایی در درون ما.

زیگموند فروید

 

هدف: اغلب مواقعی که با تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی مواجه هستیم به ما توصیه می‌شود گزینه‌های موجود را با دقت تمام بررسی کرده سپس دست به انتخاب بزنیم. در مواردی نیز احساس کرده‌ایم تمرکز دقیق و جزئی روی مسئله، رسیدن به تصمیم نهایی را دشوارتر می‌کند. با این وجود همچنان دیدگاه رایج در زمینه تصمیم‌گیری، که از سوی متخصصان نیز به ما پیشنهاد می‌شود، بررسی دقیق و جزئی گزینه‌های موجود است.‌ هدف از پژوهش حاضر مقایسه نحوه تصمیم‌گیری در 3 موقعیت تفکر هشیار (بررسی دقیق و جزئی)، ناهشیار (اشتغال هشیاری به مسئله ای دیگر و پردازش ناهشیار) و فوری (بدون هیچ گونه بررسی) است. نظریه تفکر هشیار و ناهشیار (UCT) سعی در تبیین فرایندهای روانشناختی دارد که با تفکر در ارتباطند و بر اساس آن، تفکر هشیار عبارتست از حالتی که در آن ما به صورت هشیار بر مسئله متمرکز می شویم و ناهشیار حالاتی است که در آن هشیاری درگیر حل مسئله دیگری می‌شود و اطلاعات مربوط به مسئله اصلی به صورت ناهشیار پردازش می‌شود.

 

روش: پژوهش حاضر به شیوه آزمایشی در نمونه ای 95 نفری از دانشجویان دانشگاه تهران، که به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شده بودند، به اجرا در آمد.آزمودنی‌ها به شیوه تصادفی در سه گروه آزمایشی هشیار، ناهشیار و فوری جایگزین شدند و به آنها گفته شد این آزمایش درباره تصمیم‌گیری است. در ابتدا از آزمودنی ها خواسته شد به اطلاعاتی که در مورد 3 هم اتاقی فرضی ارائه می‌شود، توجه کنند و در نهایت یکی را به عنوان هم اتاقی خود انتخاب کنند. شخصیت هر یک از هم اتاقی‌ها به وسیله 12 صفت ترسیم شده بود که ترکیبی از صفات مثبت و منفی بود (قابل ذکر است که پیش از شروع این مرحله، صفات از طریق اجرای یک مطالعه پایلوت در نمونه ای‌30 نفری از جامعه پژوهش، استخراج گردید). درمعرفی هم اتاقی شماره‌1‌که مثبت‌ترین شخصیت بود از 8 صفت منفی و‌4 صفت مثبت استفاده شد و برای معرفی هم اتاقی شماره‌2‌که شخصیتی میانه بود از 6 صفت مثبت و‌6 صفت منفی و در معرفی هم اتاقی شماره 3 که شخصیتی منفی بود از 4 صفت مثبت و 8 صفت منفی استفاده شد. صفات به صورت تصادفی و هر یک به مدت 2 ثانیه بر صفحه نمایشگر ظاهر می‌شدند. در پایان از آزمودنی‌های گروه فوری خواسته شد که بدون هیچ وقفه‌ای به پرسشنامه‌ای پاسخ دهند که نظرات آنها را نسبت به شخصیت‌های فرضی، بر روی یک مقیاس لیکرت نه تایی از خیلی منفی تا خیلی مثبت درجه بندی می‌کرد، و هر یک از صفات را در مقیاسی هفت‌تایی از خیلی مهم تا بسیار بی اهمیت نمره گذاری می‌کرد. گروه هشیار به مدت چهار دقیقه در یک تکلیف نوشتاری به تجزیه و تحلیل سه شخصیت مشاهده شده پرداختند و پس از آن پرسشنامه را تکمیل نمودند.گروه ناهشیار، در این مدت (چهاردقیقه) به انجام تکلیفی (پاسخ به سوالات آزمون هوش ریون) مشغول شدند که تفکر هشیار آنها را درگیر می‌کرد و پس از آن پرسشنامه را تکمیل کردند. هدف از اجرای این تکلیف و درگیر کردن هشیاری آن بود که از پردازش هشیار اطلاعات مشاهده شده جلوگیری شود و پردازش اطلاعات در تفکر ناهشیار آزمودنی صورت بگیرد.

 

نتایج: داده‌ها به وسیله نرم افزار آماری پانزدهSPSS  تحلیل شد. برای بررسی تفاوت سه گروه در تصمیم‌گیری، از آزمون تحلیل واریانس دوراهه استفاده شد که بنابر نتایج آن معناداری اثر اصلی متغیر گروه (در سه سطح هشیار، ناهشیار و فوری) مشاهده شد .(F=4.74   DF=2 ‌p<0.05) نتایج آزمون تعقیبی شفه حاکی است، تفاوت موجود بین میانگین های دو گروه هشیار و ناهشیار، معنادار (mean difference=1.50, p<0.05) و بین سایر گروه‌ها فاقد معناست. داده های توصیفی نشان می‌دهد میانگین نمره شاخص قدرت تمایز (حاصل تفریق نمره‌ای که هر آزمودنی به مثبت ترین شخصیت داده است از نمره‌ای که به منفی‌ترین شخصیت داده است) در گروه ناهشیار بالاتر از گروه هشیار و فوری و در گروه فوری بالاتر از گروه هشیار است. هم چنین ضریب همبستگی محاسبه شده میان دو شاخص قدرت تمایز و ترجیح صفات فاقد معناست (r=0.186 ,p=.07).

 

بحث: بنابر نتایجی که گزارش شد، بین میانگین نمرات قدرت تمایز افراد در هر سه گروه تفاوت وجود دارد به این ترتیب که میانگین نمرات افراد در گروه ناهشیار بالاتر از دوگروه فوری و هشیار و در گروه فوری بالاتر از گروه هشیار است هر چند این تفاوت تنها بین دو گروه تفکر هشیار و ناهشیار معنادار است در واقع به نظر می‌رسد تفکر ناهشیار زمینه را برای تصمیم‌گیری بهتر فراهم می‌کند، برای تبیین این پدیده می‌توان به مقایسه ظرفیت پردازش اطلاعات در دو وضعیت هشیار و ناهشیار پرداخت. بنابر پژوهش‌های موجود حد اکثر ظرفیت پردازش اطلاعات در حالات هشیار حدود هفت واحد است در بعضی منابع نیز این میزان حدود 60-40 بایت در هر ثانیه ذکر شده است،‌حال آنکه ظرفیت کلی سیستم پردازش اطلاعات حدود 11200000بایت است، بنابراین سیستم ناهشیار در زمینه پردازش اطلاعات به هیچ وجه با مشکلات‌ و محدودیت‌های سیستم هشیار مواجه نیست. اگر ناهشیار را یک کامپیوترِ مدرن در نظر بگیریم هشیاری در مقابل آن چرتکه‌ای قدیمی است.

 

---

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:

منبع:

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

[نظر دهید]    [تعداد نظرهای ثبت شده در پیوند با این مطلب: 0] 

.

---