تماشاگران آسمان در قديم فقط پنج ستاره را مي‌شناختند و تنها پس از کشف تصادفي سياره اورانوس توسط هرشل در سال 1781 ميلادي بود که ستاره شناسان جستجوي سيارات ديگر را آغاز کردند. با اين حال نخستين سيارک کشف تلسکوپي بود که به طور اتفاقي در اول ژانويه 1801 توسط «جوزيه پياتسي» (1826-1746) انجام شد. اين سيارک که نوع آنها را گاهي سياره «كوچک» نيز مي‌‌نامند، در همان موقع سرس نامگذاري شد. اندکي بعد سيارک‌هاي بيشتري کشف شدند ولي معلوم شد که سرس با قطر 995 کيلومتر (592 مايل) بزرگترين آنها است. در مواقع معيني با آگاهي از مکان دقيق سرس، اين سيارک را مي‌‌توان بدون تلسکوپ به صورت گذرا ديد.
سيارک‌هاي شناخته شده
تاکنون هزاران سيارک شناخته و نامگذاري شده‌اند. بيشتر آنها روي کمربندي که «کمربند يا منطقه سيارک‌ها» ناميده ميشود به دور خورشيد در گردش هستند. اين کمربند ميان مريخ و مشتري قرار دارد. با وجود اين، برخي از سيارک‌هاي کوچک به قطر يک کيلومتر (يک مايل) يا در اين حدود، داراي مدارهايي با خروج از مرکز بزرگ هستند. سيارک‌هاي داراي اين نوع مدار به داخل مدار مريخ نيز کشانده ميشوند. برخي از سيارک‌ها حتي به داخل مدارهاي زمين، زهره و عطارد نيز نفوذ ميکنند. يکي از اين سيارک‌ها «ايکاروس» نام دارد. اين نام از يک شخصيت افسانه‌اي يونان گرفته شده است. اين فرد به نزديک خورشيد پرواز کرد و در نتيجه بال‌هاي مصنوعي اش ذوب شد.
«سرس»، بزرگترين سيارک منظومه شمسي
بزرگترين سيارک منظومه شمسي سرس با قطر حدود 960 کيلومتر است. اين نخستين سيارکي بود که در منظومه شمسي کشف شد. سرس در حال حاضر از قدر 9 در صورت فلکي ميزان قرار دارد. براي پيدا کردن آن ستاره قدر چهارم «گاما ـ ميزان» را در آسمان پيدا کنيد و از آن به سمت جنوب حرکت کنيد تا به ستاره سه تايي «زتا - ميزان» برسيد و به اندازه نصف اين فاصله ادامه دهيد تا به سيارک سرس برسيد.
در ناحيه‌اي از آسمان که سرس قرار دارد ستاره ديگري جلب توجه نمي‌کند و مي‌‌توان آن را با يک نگاه تيز تشخيص داد. با مشاهده آن در روزهاي متوالي ميتوانيد متوجه حرکت آن در زمينه آسمان شويد. براي اين که مطمئن شويد ميتوانيد از سرس و ستارگان اطراف طراحي کنيد و چند روز بعد همين کار را انجام دهيد و طراحي‌هاي خود را باهم مقايسه کنيد. «وستا» نيز درخشانترين سيارک منظومه شمسي است؛ اين سيارک چهارمين سيارکي بود که کشف شد. «اولبرس» در سال 1807 ميلادي اين سيارک درخشان را کشف کرد. جالب آن که در حالت مقابله امکان مشاهده وستا با چشم غيرمسلح وجود دارد. قطر آن 530 کيلومتر است.
سيارک‌هاي برخوردي با زمين
در گذشته سيارک‌هاي کوچکي با زمين برخورد کرده‌‌اند. حفره شهاب سنگي بزرگ در آريزونا در اثر چنين برخوردي ايجاد شده است. تخمين زده ميشود که حدود 50 هزار سيارک در اطراف خورشيد در گردش هستند. بيشتر اين سيارک‌ها تکه سنگ‌هاي کوچک هستند. بعضي از آنها شکل نامنظمي دارند و حداقل يکي از آنها به نام «کتور» به صورت يک شي دوقلو يا ستاره دوتايي است. اطلاعات بيشتر درباره سيارک‌ها از مأموريت‌هاي فضايي آينده به دست خواهد آمد.
«هايابوسا» و ارمغاني از سرزمين سيارک‌ها
در فاصله 3/1 واحد نجومي از زمين سيارکي قرار دارد که اکنون کانون توجه جامعه علمي است. اين سيارک «ايتوکاوا» نام دارد و ميزبان فضاپيماي ژاپني‌هايابوسا بوده است. به جرأت مي‌‌توان گفت که پروژه‌هايابوسا يکي از مهمترين برنامه‌‌هاي فضايي است که در صورت موفقيت مي‌‌تواند مقداري از مواد سطح سيارک ايتوکوا (25143) را در اختيار دانشمندان قرار دهد. فضاپيماي مزبور در تاريخ 19 ارديبهشت 1382 به فضا پرتاب شد و اکنون در نزديکي سيارک ايتوکاوا است.
25 نوامبر 2005 - ساعت 7:30 دقيقه بامداد به وقت ژاپن فضاپيماي‌هايابوسا براي مدت کوتاهي با سيارک فوق از نزديک ملاقات کرد. اين فضاپيما توانست با نهايت دقت در محلي که از قبل پيش بيني شده بود (درياي موسس) خود را با سطح سيارک مماس کند، موقعي که‌هايابوسا به فاصله چند متري از سطح سيارک رسيد گوي فلزي تانتاليوم 5 گرمي خود را به سطح سيارک با سرعت 300 متر بر ثانيه شليک کرد. در کسري از ثانيه (0.2) گلوله با سطح برخورد کرد و به دنبال آن مقدار قابل توجهي گرد و غبار به محيط اطراف پراکنده شد. بخشي از اين مواد توسط سيستم جمع آوري تمام خودکار هايابوسا جمع آوري و وارد محفظه اصلي آن شد.
«يوشيرو کاواگوچي» يکي از مسئولان عالي رتبه سازمان کاوش‌هاي فضايي ژاپن ( JAXA) اعلام داشت که با وجود مشکلاتي که در حين مأموريت به وجود آمد و علي رغم قطع ارتباط فضاپيما، عمليات نمونه برداري از سيارک به خوبي صورت گرفته است و ذرات برداشته شده از سيارک در نهايت امنيت قرار دارد.
سيارک «وستا»
سيارک وستا با 530 کيلومتر قطر، يکي از بزرگترين ساکنان کمربند سيارکي است؛ منطقه‌‌اي در منظومه شمسي ميان مريخ و مشتري که مملو از بقاياي صخره‌اي سياره‌‌اي است. فضاپيماي داون که به تازگي وارد مدار اين سيارک شد، مجهز به دوربين‌ها و طيف نگارهايي است که توپوگرافي و ترکيب شيميايي وستا را مورد مطالعه قرار خواهند داد. از آن جايي که تصور ميشود رشد وستا مدت‌‌ها پيش از زمين و ساير سيارات منظومه شمسي متوقف شده باشد، اين سيارک مي‌‌تواند سرنخ‌‌هايي را درباره تاريخ اوليه شکلگيري سيارات در اختيار ما قرار دهد. اين سيارک توسط ستاره شناس آلماني «ويليام اولبرس» در سال 1807 کشف شد. اما او انتخاب نام آن را به رياضيدان بزرگ «کارل فريدريچ گاووس» سپرد و او هم نام وستا را براي آن انتخاب کرد. بعد از کشف اين سيارک تا 38 سال هيچ سيارک جديدي کشف نشد تا اين که سيارک «آستراآ» کشف شد. در اوايل شکلگيري منظومه شمسي درون آن به حالت مذاب بوده و ظاهراً داراي هسته و پوسته است.
در چند ماه گذشته فضاپيماي داون پس از يک سال، وستا را به مقصد سرس که بزرگترين سيارک شناخته شده منظومه شمسي است ترک خواهد کرد. در حالي که وستا از نظر ساختار دروني مانند زمين، به يک هسته فلزي و يک گوشته و پوسته صخره‌اي تقسيم شده است، به نظر ميرسد که سرس محتوي مقدار زيادي آب يخ‌زده باشد. دانشمندان اميدوار هستند که اطلاعات جمع‌‌آوري شده توسط داون به آنها کمک کند تا بفهمند که چطور سرنوشت دو سيارک بزرگ به ترکيباتي تا اين حد متفاوت ختم شده است.
اگرچه وستا و سرس در مقايسه با زمين بسيار کوچک هستند، اثرات به شدت بزرگي بر مدار سياره ما دارند. نتايج مطالعه «جکس لاسکار» و همکارانش از رصدخانه پاريس نشان مي‌‌دهد که به دليل اندرکنش‌هاي بي نظم ميان وستا و سرس، اخترشناسان هرگز قادر نخواهند بود که خط سير زمين را براي بيش از 60 ميليون سال آينده محاسبه کنند يا اين که مسير آن را براي بيش از 60 ميليون سال در گذشته بازيابي کنند.
وستا و سرس اغلب چنان از نزديک يکديگر عبور ميکنند که باعث تغيير مدارهاي يکديگر ميشوند. نتيجه اين مساله مدارهاي بي‌‌نظم و پر هرج و مرج آنها است که پيش‌‌بيني نحوه تغيير آن براي بيش از 400 هزار سال امکان‌پذير نيست.
کشش‌هاي گرانشي وستا و سرس روي مدار زمين و ساير سيارات نيز تأثير مي‌گذارد. اثر اين کشش‌هاي اندک در طي زمان روي هم جمع ميشود و محاسبه موقعيت سيارات را براي مدت زماني بيش از 60 ميليون سال در گذشته يا آينده غيرممکن مي‌‌سازد.
قرار است که اخترشناسان با استفاده از فضاپيماي داون، موقعيت وستا و سرس را با دقت بيشتري اندازه‌گيري کنند اما اين کار براي پيش بيني‌‌هاي طولاني مدت بسيار دشوار است. با وجود اين و به گفته «لاسکار»، اندرکنش‌هاي بي نظم ميان وستا و سرس به سرعت باعث تشديد کوچک‌ترين خطاهاي اندازه گيري ميشود و هرگونه تلاشي را براي پيش بيني مدار سيارات براي بيش از 60 ميليون سال آينده با شکست مواجه مي‌‌سازد. وي مي‌گويد: «به نظر ميرسد که يک حد مطلق وجود دارد که در آينده نيز نمي‌‌توان آن را بهبود داد
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان