در جهان به شدت متحول و رقابتی امروز، فناوری های نرم و مزیت های معنوی و فرهنگی به تدریج جایگزین فناوری های سخت و مزیت های تکنولوژیک شده و فرآیندها نیز به جای ساختارها مورد اقبال قرار گرفته اند. در همین راستا گفته می شود سازمان ها و بنگاه هایی که خواهان تحولات بنیادین هستند بایدآینده نگاری را محور برنامه های خود قرار داده و به جای ساختارها بر فرآیندها متمرکز شوند. آینده نگاری (Foresight)، مفهوم گسترده ای است که ویژگی های موج سوم مدیریت (تغییر برای انطباق با محیط آینده) در آن معنا می یابد؛ به طوری که درآینده نگاری جوامع و سازمان ها با تعامل و هم اندیشی و به دور از هرگونه بخشی نگری به استقبال دگرگونی های آینده می روند و می کوشند خود را نه تنها با محیط فعلی، بلکه با محیط آینده سازگار و هماهنگ سازند.
تمامی بنگاه های معتبر دنیا وکشورهای درحال توسعه به درستی از مفهوم آینده نگاری وآینده پژوهی استفاده می کنند و تقریبا سرلوحه برنامه ریزی و ترسیم تمامی فعالیت های آنان تبدیل شده است. این امر که به اشتباه در جامعه ما تصویر شده، مفهوم آینده نگاری است. باید توجه داشت که هرنوع برنامه ریزی بلندمدت، لزوما آینده نگاری محسوب نمی شود، در آینده نگاری به استقبال دگرگونی های آینده می رویم، آینده نگاری از لحاظ مفهومی حتی با آرمان گرایی نیز متفاوت است، زیرا آرمان گرایی روی عنصر "مطلوبیت " تاکید دارد وآینده نگاری علاوه بر عنصر مطلوبیت برعنصر "امکان سنجی " نیز تاکید دارد و تا زمانی در کنار تمامی مسایل و موارد موجود نگاه خود را از حالت صرفا "مد" به "رسالت" تغییر ندهیم، ترقی خاصی اتفاق نمی افتد.
در سال های پیش با صرف اعتباری سند توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در بسیاری از استان ها تنظیم شده است، آنچه که در این میان اهمیت دارد این است که آیا سند توسعه IT با نگرش به فرآیند آینده نگاری تنظیم شده است و آیا این سند همان چشم انداز مطلوب و مرجح است؟ پرسش مهمتر آنکه وظیفه آینده نگاری این سند با کدام بخش یا سازمان است؟ و چگونه می توان از مستندات این سند استفاده نمود؟
اگردرکنار این مسایل آینده نگاری را به مفهوم به استقبال آینده رفتن به صورت جمعی بدانیم، در فضایی که سازمان های ما به یکدیگر پیوسته نیستند، صحبت از آینده نگاری بی معنا خواهد بود. اما پروژه ای که امروزه به محفل گفت وگوی متخصصان حوزه فناوری اطلاعات راه پیدا کرده، تدوین سند شهرهای الکترونیکی است، پروژه ای که طی سال های اخیر بارها و بارها مطرح شد و در مقاطعی از زمان به عقد قراردادهایی نیز نزدیک شده است.
البته انتخاب شهری به عنوان پایلوت با در نظر گرفتن ویژگی های خاص منطقه ای و فرامنطقه ای، نخستین گام ضروری در این مشیر است و در خصوص مقبولیت پروژه بایستی به همین نکته بسنده کنیم که کشور ما چاره ای جز حرکت به سمت استفاده از فناوری های روز به ویژه ICT ندارد و به عبارتی دیگر باید امکان اضافه نمودن E در ابتدای فرآیندهای قابل ارایه دولتی و خصوصی در تمامی عرصه ها مهیا شود. پروژه هایی از این قبیل دارای حساسیت خاصی نیز هستند؛ زیرا از طرفی هیچ سابقه مطمئنی در این زمینه وجود ندارد و تنها تجربه اقداماتی که برخی کشورها در این خصوص انجام داده اند، در دسترس است که نمی توان با ترجمه و تغییر دادن نام ها از آن استفاده مستقیم کرد. (البته مطالعه و بررسی آنها خالی از لطف نبوده و دیدگاه خوبی می تواند ارایه دهد) و از طرفی نمی توان با توجه به جدید بودن موضوع بی پروا برای آن هزینه کرد. شاید پرسش مهمی که به ذهن خطور کند، این باشد که چگونه پروژه را ترسیم کنیم که همانند سند توسعه فناوری اطلاعات دچار مرگ تدریجی نشود؟
قبل از ارایه پاسخی مشخص در این خصوص، بد نیست ابتدا تعریفی مقدماتی از شهر الکترونیکی ارایه دهیم:
”ارایه دسترسی الکترونیکی شهروندان به شهرداری و اماکن مختلف شهری به صورت شبانه روزی و هفت روز هفته، به شیوه ای باثبات، قابل اطمینان، امن و محرمانه“ شهر الکترونیکی نام دارد. شهر الکترونیکی یک شهر بیست و چهار ساعته است و امور شهری در تمام شبانه روز در جریان است. شهروندان می توانند از طریق شبکه، هر زمان و در هر مکان به اطلاعات و خدمات آموزشی، تفریحی، تجاری، اداری، بهداشتی و غیره دسترسی پیدا کنند.
بنابراین وقتی اکثر کارهای روزمره را بتوان از طریق اینترنت و در منزل انجام داد، زندگی بسیار راحت تر خواهد شد. از آنجا که زمان تلف شده برای انجام کارهای روزمره در این حالت تا حد زیادی کاهش می یابد، می توان از این زمان به نحو بهتری استفاده کرد. از آنجا که رفت و آمدهای شهری در شهر الکترونیکی به حداقل می رسد تأثیرات مخرب وسایل نقلیه بر محیط زیست نیز کاهش می یابد و محیطی زیباتر و طبیعی تر برای زندگی شهروندان به وجود خواهد آمد.
● حال چرا ایجاد شهر الکترونیکی ضروری است؟
شهر الکترونیکی مزایای بسیار زیادی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود. این مزیت ها باعث می شوند که نتوان از ایجاد شهر الکترونیکی چشم پوشید.
فراهم آوردن خدمات اینترنت با کیفیت و سرعت بالا برای شهروندان
فراهم آوردن کانال های آموزشی متفاوت و محیط آموزشی مادام العمر
بهبود کیفیت زندگی مردم
ارایه خدمات یک مرحله ای به شهروندان
تقویت رقابت تجاری شهر و ایجاد فرصت های تجاری بیش تر توسط تجارت الکترونیکی
ارتباط بهتر سازمان ها و ارگان های مختلف شهری
دسترسی ۲۴ ساعته به خدمات شهری
افزایش مشارکت مردم در اداره شهر.
اما درراستای تدوین، نظارت و اجرا این پروژه باید چگونه حرکت کرد؟
در این مجال قصد بررسی نیازهای فیزیکی و حتا اجرایی چنین طرحی را نداریم و صرفا در راستای تدوین سند اولیه بحث می کنیم. قطعاً بهترین گزینه استفاده از آینده پژوهی و تشکیل یک سناریوی جامع براساس واقعیت ها خواهد بود، فرآیندی که کمتر در کشور شاهد آن بوده ایم. سناریو را باید به گونه ای تدوین کنیم که از مدگرایی فاصله بگیریم و محور خود رامنطبق بر واقعیت قراردهیم، یعنی اتفاقی که در تدوین سندتوسعه فناوری اطلاعات اتفاق نیفتاد. در گام های اولیه بایستی «برنامه ریزی ها» از رویکردهای عقلانی به الگوی تعاملی تغییر جهت یابد و سیاستگذاری نیز از الگوی تکنوبوروکراتیک به الگوی شبکه ای تغییر کند تا آینده نگاری ممکن شود.
اجرای پروژه های آینده پژوهی سه کارکرد جنبی مهم دارد: تولید دانش نظری، فرهنگ سازی، و ایجاد شبکه میان سازمان ها و فرهیختگان جامعه، ایجاد مشارکت در گرو تعهد کسانی است که در این موضوع دخیل هستند.
به علاوه از دانش همه افراد نیز باید بهره گرفت و می توان گفت " محور اصلی آینده نگاری (Foresight) موضوع مشارکت است. " همچنین در این مسیر بحث سیاستگذاری نیز خیلی مهم است.
برخی نهادها در حوزه سیاستگذاری باهم همپوشانی دارند و لازم است که برای جلوگیری از موازی کاری، تعامل بین این سازمان ها را افزایش دهیم. در این صورت این سازمان ها هم بهتر تصمیم می گیرند، هم بهتر جلب مشارکت می کنند و هم تعهد بیش تری در اجرا احساس می کنند. بنابراین توصیه می شود در تدوین سند شهر الکترونیکی به این موارد توجه شود:
۱) واقعیت ها در نظر گرفته شوند و مطابق با تحول "دانش بنیان" کشور طی ۲۰ سال آاینده، اقدام به تدوین کرد.
۲) به سازمان ها و شرکت هایی که خواهان تحولات بنیادین هستند، کمک دهیم نگاه خود را از ساختارها برگیرند و به فرآیندها متمرکز کنند (این فرآیند در توسعه فناوری اطلاعات به مراتب تاثیرگذارترخواهد بود).
۳) به گونه ای حرکت نکنیم که از انقلاب جهانی فناوری اطلاعات عقب بمانیم و تنها به فکر صرف هزینه و وقت و کسب تجربه نباشیم و بی برنامگی خود را هزینه پیشرفت ندانیم.
۴) تاکید خاصی بر جاذبه های سنتی، دستی داشته باشیم (آینده پژوهان اعتقاد بلیغ دارند که بشر ضمن پیشروی به سوی آینده، نوعی رجعت به گذشته، به سنت های عصر کشاورزی را تجربه می کند. این بدان معناست که داشته های سنتی هر کشور از جمله صنایع سنتی و دستی آن درآینده منشاء بسیاری از فرصت های کسب وکار سودآور خواهند بود ).
۵) فراموش نکنیم که در جهان آینده، محیط زیست یک ثروت حیاتی محسوب می شود؛ هر جامعه ای که بتواند بهتر از این ثروت پاسداری کند، شاداب تر و پویاتر خواهد بود. از این زاویه نیز می توان نشان داد که کسب وکارهای نرم، به دلیل سازگاری بیش تر با محیط زیست، از محبوبیت بیش تری درآینده برخوردار خواهند بود.
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان