سواد اطلاعاتي مفهومي است كه در نتيجه تحولات و تغييرات سريع در فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي پيدا شده و مجموعه مهارت‌هايي است كه فرد به‌منظور ادامه حيات در جامعه اطلاعاتي به آنها نيازمند است. اين سواد، قدرت دسترسي مؤثر به اطلاعات با ارزش، آگاهي از چگونگي سازماندهي دانش و اطلاعات، روش‌هاي مختلف جست‌وجو، توان تشخيص مشکل و شناخت مؤثرترين اطلاعات براي رفع آن است.
سواد اطلاعاتي هم‌چنين يک نگرش و مهارت جديد براي انجام وظايف در جامعه جديد به شمار مي‌آيد. فرد با سواد اطلاعاتي، ارزش اطلاعات را تشخيص داده و وقتي براي حل مشکلي، به اطلاعات نيازمند است، توانايي پيدا کردن و تحليل آنها را داشته و قادر است محتواي اطلاعات را با ديد انتقادي ارزيابي کند؛ هم‌چنين استفاده از محتواي اطلاعاتي را به درستي و با مهارت انجام مي‌دهد و از طرفي، توانايي ايجاد محتواي کيفي را نيز دارد.
*تولد سواد اطلاعاتي
به گزارش ايسنا، تعبير سواد اطلاعاتي را نخستين بار پل ژوكروفسكي به‌كار برد. وي در طرح پيشنهادي خود به كميسيون ملي علوم كتابداري و اطلاع‌رساني (ان.سي.ال.آي.اس.)ايالات متحده در 1974، به تبيين اهداف دستيابي به سواد اطلاعاتي پرداخت. او كسي را داراي سواد اطلاعاتي مي‌داند كه براي استفاده از منابع اطلاعاتي آموزش ديده باشد و بتواند با استفاده از اطلاعات، مسائل خود را حل كند.
*رابطه سواد اطلاعاتي با شيوه تفكر
در دهه 1980 عنصر فن‌آوري نيز به تعريف سواد اطلاعاتي وارد شد. انجمن صنعت اطلاعات در 1952 اعلام كرد "سواد اطلاعاتي دانشي است كه به فرد كمك مي‌كند بداند چگونه و كجا براي رسيدن به منابع دانش از فن‌آوري اطلاعاتي استفاده كند". در همين دهه ويليام دمو تحت تأثير نوآوري‌هاي فن‌آوري در پردازش، ذخيره‌سازي، بازيابي و انتقال اطلاعات تعريف جديدي از سواد اطلاعاتي ارائه كرد كه "سواد اطلاعاتي مهارت و دانش دسترسي مؤثر به اطلاعات و ارزيابي آن، هنگام نياز است".
به نظر او سواد اطلاعاتي با شيوه تفكر رابطه مستقيمي دارد. پشتكار، توجه به جزئيات و دقت در پذيرش عقايد منتشر شده صفاتي هستند كه به پرورش اين مهارت كمك مي‌كنند. اما امروز وجود رايانه‌ها و منابع الكترونيكي و استفاده از آنها توسط كاربران كتابخانه‌ها، باعث شده است سواد اطلاعاتي را "سواد اطلاعاتي ديجيتالي" نيز بنامند. سواد اطلاعاتي ديجيتالي توانايي ارزيابي، مكان‌يابي، تركيب و استفاده بهينه از اطلاعات، شبكه‌هاي ارتباطي و منابع الكترونيكي است.
*زندگي در جامعه‌ي اطلاعاتي نيازمند سواد اطلاعاتي
علي‌اكبر جلالي - استاد دانشگاه - در اين‌باره معتقد است: جامعه اطلاعاتي جايي است كه توليد، توزيع و استفاده از اطلاعات براي تمامي امور زندگي به صورت آزادانه در دسترس همگان قرار داشته باشد. سواد، امروز مجموعه عملياتي است كه يك شهروند الكترونيكي بايد براي انجام امور زندگي خود در يك شهر الكترونيكي يا جامعه‌ي مجازي از آن برخوردار باشد. در چنين جامعه‌اي كه همه مردم مي‌توانند از اطلاعات خام و پرورده استفاده كنند شانس ارتقاي زندگي بهتر و دسترسي به مشاغل برتر بيشتر خواهد شد.
به گفته‌ي او توانايي استفاده از رايانه، اينترنت و كاربردهاي فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات بخشي از سواد اطلاعاتي را تشكيل مي‌دهند كه بايد نگاه شهروندان به جامعه‌ي اطلاعاتي، متفاوت از جامعه سنتي باشد تا بتوانند جامعه‌ي جهاني اطلاعاتي را درك كنند.
*آموزش سواد اطلاعاتي
اما پيوند ميان يادگيري و سواد اطلاعاتي، مؤسسات آموزشي را بر آن داشت تا به تلفيق آموزش اين مهارت با برنامه‌هاي درسي خود بينديشند. برخي صاحب‌نظران، مخالف جداسازي آموزش سواد اطلاعاتي از ساير برنامه‌هاي آموزشي هستند و معتقدند آموزش سواد اطلاعاتي بايد بستر رشد و گسترش ساير الگوهاي آموزشي باشد. عده‌اي نيز بر اين عقيده‌اند كه سواد اطلاعاتي به‌عنوان يك درس دانشگاهي قابل آموزش است و اهميت مهارت‌هاي مرتبط با اين مفهوم نيز ايجاب مي‌كند همچون ساير دروس در همه رشته‌هاي مختلف دانشگاهي تدريس شود.
*تاثير توسعه‌ي تكنولوژي بر افزايش سطح سواد اطلاعاتي
حسينعلي افخمي - مدير گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي - هم در اين‌باره مي‌گويد: سواد اطلاعاتي فن و توانمندي استفاده از رايانه و ابزارهاي مرتبط به آن است. وي با بيان اينكه توسعه تكنولوژي مخابرات و اينترنت پرسرعت عوامل موثر افزايش سطح سواد اطلاعاتي است، تصريح كرد: به موازات ورود تكنولوژي ديجيتال بسياري از كشورها بودجه‌اي را در جهت گسترش فن‌آوري‌هاي نوين مدارس اختصاص دادند تا محتواي كتا‌ب‌هاي درسي الكترونيكي شده و زيرساخت‌هاي آن به منظور دسترسي آسان به تلفن، رايانه و خدمات پس از فروش آنها فراهم شود. افخمي تصريح كرد: بايد آموزش را در سطح دانشگاه، كليه‌ي مدارس و استان‌ها ارتقا دهيم و اين آموزش در سطح دانشگاه به سمت الكترونيكي شدن پيش رود.
*استانداردهاي سواد اطلاعاتي
فردي كه خود را با سواد اطلاعاتي مي‌داند، بايد قادر باشد به صورت مفيد ومؤثر به اطلاعات دسترسي داشته باشد، اطلاعات را بصورت کامل و انتقادي ارزيابي كرده و هم‌چنين به طور دقيق و خلاق از آنها استفاده كند.
*مهارت‌هاي مورد نياز سواد اطلاعاتي
به منظور کاربرد صحيح منابع اطلاعاتي الکترونيکي، محققان بايد تا حد امکان سواد رايانه‌يي و سواد اطلاعاتي خود را ارتقاء دهند كه بهترين ابزار براي اين کار نيز استفاده از اينترنت است. استفاده بهينه از فن‌آوري‌هاي روز و انواع خاص مهارت‌هاي کتابخانه‌يي مي تواند کاربران را در اين امرکمک كند .
به گفته كارشناسان يكي از فرآورده‌هاي عصر فراصنعتي، جامعه‌ي اطلاعاتي است كه دولت بايد سرمايه‌گذاري‌هايي در اين زمينه انجام دهد تا شهروندان بتوانند از مدرن‌ترين تكنولوژي‌هاي موجود استفاده كنند،ضمن اينكه فضاي اطلاعات در جامعه‌ي اطلاعاتي نيز بايد روان‌سازي شود و براي تحقق آن هم فراهم كردن بستر لازم در كشورهاي جهان سوم ضروري است.
سواد اطلاعاتي؛ برنامه‌ريزي كلان و هدف نهايي
اميد مسعودي - مدير گروه ارتباطات دانشگاه سوره - در اين‌باره معتقد است: در حوزه سواد اطلاعاتي با توجه به توانمندي‌هاي كسب شده در كشور نسبت به كشورهاي در حال توسعه وضعيت مناسبي داريم، اما نسبت به كشورهاي پيشرفته در سطح پاييني قرار داريم كه بايد با برنامه‌ريزي‌هاي كلان و بلند مدت به هدف نهايي خود كه همان سند چشم‌انداز توسعه‌ي ايران است، برسيم.
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان