|
نقش فناورى اطلاعات در سازمان هاى امروزى
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
IT فشارهاى برون‌سازمانى را کاهش مى دهد
پدر قرن بیست و یکم، اکثر سازمان‌هاى دولتى و خصوصى فعالیت‌هاى خود را به صورت اقتصاد دیجیتالى و مبتنى بر استفاده از فناورى‌هاى دیجیتالى پایه‌ریزى مى‌کنند. این نوع اقتصاد تحت عنوان اقتصاد اینترنتى، اقتصاد تحت وب و اقتصاد جدید نیز نامیده مى‌شود. در این شکل جدید از اقتصاد زیر‌ساخت‌هاى دیجیتالى، بسترهاى لازم براى همکارى، ارتباط، جست‌وجوى اطلاعات و فعالیت‌هاى افراد و سازمان‌ها را فراهم مىکند. این بستر شامل موارد زیر مى‌شود:
- انجام مبادلات مالى مصرف‌کنندگان و شرکت‌ها به صورت دیجیتالى.
- تغییر قالب بسیارى از محصولات مانند کتاب، مجله، برنامه‌هاى رادیو و تلویزیون، فیلم‌ها، بازى‌هاى الکترونیکى، لوح‌هاى موسیقى و نرم افزارهاى رایانه‌اى به شکل دیجیتالى.
- افزودن قابلیت اتصال کالاهاى فیزیکى مانند لوازم خانگى و اتومبیل به رایانه.
در اقتصاد دیجیتالى، فعالان اقصادى به طور فزاینده‌اى کارهاى اساسى خود از قبیل خرید و فروش کالا و خدمات و همکارى‌هاى تجارى را به صورت الکترونیکى انجام مى‌دهند.چنین فرآیندى به عنوان تجارت الکترونیکى یا کسب و کار الکترونیکى نامیده مى‌شود. همچنین افراد و سازمان‌ها از فناورى دیجیتالى جهت دسترسى به اطلاعات ذخیره شده در مکان‌هاى جغرافیایى مختلف و برقرارى ارتباط و همکارى با یکدیگر استفاده مى‌کنند و افراد مى‌توانند رایانه‌هایشان را به اینترنت یا اینترانت سازمان‌هاى خود متصل کنند. علاوه بر آن بسیارى از سازمان‌ها اینترانت خود را به اینترانت شرکاى خود متصل کرده‌اند که به این نوع از شبکه‌ها، اکسترانت گفته مى‌شود. در گذشته اتصال شبکه‌ها از طریق کابل کشى و سیستم‌هاى با سیم انجام مى‌شد ولى از سال ۲۰۰۰ به بعد اکثر ارتباطات و همکارى‌هاى از راه دور به کمک سیستم‌هاى بى‌سیم انجام مى‌شود.
سازمان‌ها در محیطى پر تنش ، غیر قابل پیش‌بینى، پیچیده و به سرعت در حال تغییر براى کسب سود بیشتر، حفظ بازار و به طور کلى بقا و رشد خویش در رقابتند و براى رسیدن به این اهداف باید توانایى واکنش سریع در برابر تهدیدات و فرصت‌هاى موجود در چنین محیط پویایى را داشته باشند. سازمان‌ها باید عوامل محیطى تاثیرگذار بر فعالیت‌هاى سازمانى مانند: عوامل اجتماعى، قانونى، اقتصادى، فیزیکى و سیاسى را به خوبى بشناسند چرا که این عوامل مى‌توانند موجب فشار بر سازمان شوند. این فشارها به طور کلى به سه دسته فشارهاى بازار، فشارهاى فناورى و فشارهاى اجتماعى طبقه‌بندى مى‌شوند.
الف- فشارهاى بازار
فشارهاى بازار ناشى از اقتصاد جهانى، رقابت شدید، تغییرات طبیعى نیروى کار و قدرت مشتریان است. در ادامه به بررسى هر یک از این عوامل مى‌پردازیم:
شبکه‌هاى ارتباطى از راه دور و پیشرفته مانند اینترنت حرکت به سوى اقتصاد جهانى را تسهیل کرده‌اند. توافق‌نامه‌هاى منطقه‌اى از قبیل توافق نامه تجارت آزاد آمریکاى شمالى (NAFTA بین سه کشور ایالات متحده، کانادا و مکزیک) و ایجاد بازار متحد اروپایى با پول واحد (یورو)، سهم بسزایى در افزایش سطح تجارت جهانى دارد.
هزینه نیروى کار از دیگر فشارهاى وارد بر شرکت‌هاى فعال در بازار جهانى، است.این هزینه در کشورهاى مختلف بسیار متفاوت است. در کشورهاى توسعه یافته چون مزایاى زیادى مانند مراقبت‌هاى بهداشتى در اختیار کارمندان و کارگران صنایع قرار مى‌دهند، نیروى کار گرانتر از کشورهاى در حال توسعه است. در نتیجه صنایع وابسته به نیروى کارترجیح مى‌دهند فعالیت‌هاى تولیدى خود را به کشورهایى با هزینه نیروى کار کمتر انتقال دهند.
با متنوع شدن نیروى کار به خصوص در کشورهاى توسعه یافته، ائتلاف نیروهاى کار سخت‌تر شده است. امروزه تعداد زنان، والدین مجرد، اقلیت‌ها و معلولان که در تمام موقعیت‌ها کار مى‌کنند، در حال افزایش است. فناورى اطلاعات ائتلاف نیروى کار متنوع در قالب نیروى کار سنتى را تسهیل کرده و به افراد اجازه کار از راه دور و منزل را فراهم کرده است.
فرهنگ و توقعات مصرف‌کنندگان با افزایش دانش افراد درباره میزان دسترسى و کیفیت محصولات و خدمات افزایش یافته است و مصرف‌کنندگان مى‌توانند در اینترنت، اطلاعات دقیقى درباره محصولات و خدمات مشابه یافته و قیمت اجناس رقباى مختلف را با هم مقایسه کنند و کالاى مورد نظر خود را با شرکت در حراجى‌هاى الکترونیکى خریدارى کنند. اهمیت مشتریان، سازمان‌ها را وادار به افزایش تلاش‌هاى خود در جهت جذب و حفظ مشتریان کرده است.
ب- فشارهاى فناورى
دومین نوع از فشارهاى کسب وکار مربوط به فشارهاى فناورى است. نوع‌آورى فناورى، فناورى‌هاى منسوخ و حجم انبوه اطلاعات، فشارهاى اصلى مرتبط با فناورى هستند.
فناورى‌هاى مورد استفاده به سرعت در حال اصلاح و به روز شدن است و هر روز فناورى‌هاى جدیدترى به بازار مى‌آید و گزینه‌هاى خدمات تغییر مىکند و همین امر باعث افزایش کیفیت کالاها مى‌شود در نتیجه فناورى‌ها و روش‌هاى امروزى با گذشت زمان منسوخ مى‌شود.
همچنین حجم اطلاعاتى که در اینترنت به صورت رایگان در دسترس است، هر ساله بیش از دو برابر افزایش مى‌یابد. اینترنت و سایر شبکه‌هاى ارتباطى از راه دور حجم عظیمى از اطلاعات را به سمت مدیران سازمان‌ها سوق مى‌دهند و مدیران جهت اتخاذ تصمیم درست و موثر باید توانایى دسترسى، هدایت و به کارگیرى حجم انبوهى از داده‌ها، اطلاعات و دانش را داشته باشند. فناورى‌هاى اطلاعات مانند داده‌کاوى (Data mining) مى‌توانند مدیران را در تصمیم‌گیرى‌ها به صورت کارآمد پشتیبانى کنند.
پ – فشارهاى اجتماعى
دسته سوم از فشارهاى کسب و کار شامل مسئولیت‌هاى اجتماعى، قانون‌گرایى و قانون زدایى دولت، صرف هزینه براى برنامه‌هاى اجتماعى و دغدغه‌هاى اخلاقى است.
مسائل اجتماعى بر سازمان تاثیر داشته و سازمان براى حل این مسائل باید پول و زمان صرف کند. یکى از مسائل عمده اجتماعى که بر سازمان‌هاى مدرن تاثیر گذار است شکاف اطلاعاتى بین سازمان‌هایى که دسترسى به اینترنت و شبکه‌هاى ارتباطى دارند و آنهایى که دسترسى ندارند، است.
قوانین دولتى در امور امنیت، بهداشت، کنترل محیط و ایجاد فرصت‌هاى بازرگانى برابر، از دیگر فشارهاى اجتماعى در کسب و کار است. این قوانین، هزینه‌هاى تولیدى و ارائه خدمات سازمان‌ها را افزایش مى‌دهند و رقابت این سازمان‌ها را با صنایع کشورهاى دیگر که چنین محدودیت‌هایى ندارند را سخت‌تر مىکند.
به‌طور کلى استانداردهاى موجود در زمینه درست یا غلط بودن، جزو مسائل اخلاقى هستند و به طور خاص به استانداردهاى درست و غلط در زمینه فعالیت‌هاى مربوط به پردازش اطلاعات، اخلاق اطلاعاتى گفته مى‌شود. اخلاق اطلاعاتى از این رو حائز‌اهمیت است که مى‌تواند به روان کارمندان و وجهه سازمان لطمه بزند. کاربرد گسترده IT دغدغه‌هاى اخلاقى زیادى چون مشاهده نامه‌هاى الکترونیکى اشخاص و تجاوز به حریم خصوصى میلیون‌ها نفر از مشتریانى که اطلاعاتشان را در پایگاه داده‌هاى عمومى و خصوصى ذخیره کرده‌اند، به وجود آورده است.
۱ – واکنش‌هاى سازمانى به فشارهاى کسب و کار و پشتیبانى فناورى اطلاعات
سازمان‌ها به کمک فناورى اطلاعات از قبیل سیستم‌هاى استراتژیک، تمرکز بر مشترى، تولید سفارشى و تولید انبوه سفارشى و تجارت الکترونیکى به فشارهاى کسب و کار واکنش نشان مى‌دهند. در ادامه به شرح مختصرى از هر یک از این واکنش‌ها مى‌پردازیم:
سیستم‌هاى استراتژیک به اشکال زیر، سازمان‌ها را حمایت مى‌کنند:
- افزایش سهم بازار
- افزایش درآمد
- مذاکره بهتر با تامین‌کنندگان
- جلوگیرى از ورود رقبا به بازار فروش سازمان‌ها
تلاش سازمان‌ها براى ارائه خدمات بهتر مى‌تواند در جذب و نگهدارى مشتریان موثر باشد. فناورى اطلاعات ابزار و فرآیندهاى کارى بى‌شمارى را جهت حفظ رضایت در مشتریان فراهم کرده است.
تولید سفارشى یکى از استراتژى‌هاى تولید محصولات و ارائه خدمات مطابق میل و خواسته مشتریان است و دغدغه اصلى صنایع تولیدى و خدماتى چگونگى سفارشى‌سازى کالا با قیمتى معقول و ارزان است. بخشى از راهکار سفارشى‌سازى تولید و سرویس‌دهى تغییر فرآیند صنایع از تولید انبوه به تولید انبوه سفارشى است. در تولید انبوه و تولید انبوه سفارشى حجم بالایى از محصولات یکسان تولید مى‌شود با این تفاوت که در تولید انبوه سفارشى برخى از گزینه‌هاى محصول مطابق خواسته مشترى سفارشى مى‌شود.
۲ – مزیت رقابتى و سیستم‌هاى اطلاعات استراتژیک
به استراتژى‌هاى کسب و کار به منظور رقابت، اهداف، خط مشى‌ها و سیاست‌هاى مورد نیاز براى رسیدن به اهداف، استراتژى رقابتى گفته مى‌شود. سازمان‌ها در خلال استراتژى رقابتى به دنبال مزیت رقابتى و پیشى گرفتن از رقبا در مواردى چون قیمت، کیفیت، سرعت در صنعت هستند. مزیت رقابتى کمک مىکند شرکت‌ها بتوانند بازار را کنترل کنند و به سود بیشترى دست یابند. مزیت رقابتى در اقتصاد دیجیتالى حتى از اقتصاد سنتى نیز اهمیت بیشترى یافته است. در اکثر حالات، اقتصاد دیجیتالى هسته تجارت، شرکت‌ها و سازمان‌ها را تغییر نداده است. فناورى اطلاعات تسهیلاتى را جهت افزایش موفقیت سازمان در مسیر منابع سنتى مزیت رقابتى مانند قیمت پائین، خدمات مشترى عالى و مدیریت زنجیره تامین بالادستى ارائه داده است. سیستم‌هاى اطلاعات استراتژیک (SISها) با کمک به سازمان در اجراى اهداف استراتژیک و افزایش بهره‌ورى و تولیدات، مزیت رقابتى را فراهم مى‌کنند. هر سیستم اطلاعاتى که با افزایش مزیت رقابتى یا کاهش معایب رقابتى سازمان کمک کند، سیستم اطلاعات استراتژیک نام دارد.
۳ – مدل نیروهاى رقابتى Porter
مدل نیروهاى رقابتى پورتر بهترین ساختار شناخته شده براى تحلیل رقابت‌پذیرى سازمان‌ها است. شرکت‌ها از این مدل براى توسعه استراتژى‌هایشان جهت افزایش لبه رقابتى خود استفاده مى‌کنند. همچنین مدل پورتر نشان مى‌دهد چگونه فناورى اطلاعات مى‌تواند رقابت پذیرى واحدهاى اقتصادى را افزایش دهد. مدل پورتر پنج نیروى اصلى را که مى‌توانند موقعیت یک واحد اقتصادى را در یک صنعت به خطر بیندازند، معرفى مىکند. با گذشت حدود یک دهه از تغییر ماهیت رقابت توسط اینترنت، پورتر نتیجه گرفت که به طور کلى فشار اینترنت در حال افزایش شدت رقابت است و تاثیر منفى بر سوددهى شرکت‌ها دارد. این پنج نیرو و راه‌هاى نفوذ اینترنت به آنها به شرح زیر است:
- تهدید ورود رقباى جدید: براى اکثر واحدهاى اقتصادى، اینترنت تهدید ورود رقباى جدید به بازار محصولاتشان را افزایش داده و موانع سنتى ورود به بازار مانند نیاز به عوامل فروش یا نیاز به یک محل فیزیکى براى فروش کالا یا خدمات را برداشته است. امروزه صنایع براى رقابت و فروش کالا و خدمات تنها به وب‌سایت نیاز دارند. اینترنت مرزهاى جغرافیایى را برداشته و رقبایى که از نظر جغرافیایى دور هستند را به راحتى قادر به رقابت با واحدهاى اقتصادى موجود، کرده است.
- قدرت چانه زنى تامین‌کنندگان: فشار اینترنت بر تامین‌کنندگان پیچیده است. از یک سو خریداران مى‌توانند تامین‌کنندگان متفاوت و قیمت‌هاى رقابتى بیشترى را یافته و قدرت چانه‌زنى تامین‌کنندگان را کاهش دهند و از سوى دیگر شرکت‌ها از اینترنت جهت یکپارچه‌سازى زنجیره تامین استفاده مى‌کنند.
- قدرت چانه زنى مشتریان (خریداران): وب سایت‌ها به طور چشمگیرى دسترسى خریداران به اطلاعات درباره محصولات و تامین‌کنندگان را افزایش داده‌اند. فناورى‌هاى اینترنتى به خریداران امکان خرید از تامین‌کنندگان سرتاسر دنیا با صرف هزینه و زمان کمتر مى‌دهند و به عبارت دیگر اینترنت قدرت چانه‌زنى مشتریان را افزایش داده است.
- تهدید محصولات یا خدمات جایگزین: جایگزینى، بزرگترین خطر تهدیدکننده صنایع مبتنى بر اطلاعات است. صنایعى چون موسیقى، کتاب، نرم‌افزار که محصولات آن قابلیت جابه‌جایى با اطلاعات دیجیتالى شده دارد، باید به اینترنت به عنوان یک تهدید جدى بنگرد چراکه اینترنت مى‌تواند این اطلاعات را به روش مناسب و با هزینه اندک در دسترس عموم قرار دهد.
- رقابت میان بنگاه‌هاى موجود در صنعت: در معرض دید بودن کاربردهاى اینترنت روى وب‌سایت‌ها، سیستم‌هاى اختصاصى را در حفظ اسرار دچار مشکلات بسیارى کرده است. در نتیجه بین رقبا تفاوت‌هاى اندکى وجود دارد. به عبارت ساده‌تر، وقتى من سیستم جدید رقباى خود را به صورت برخط مى‌بینم، به منظور عقب نماندن از رقابت به سرعت ویژگى‌هاى سیستم جدید رقیب را به سیستم خود خواهم افزود. سیستم‌هاى مبتنى بر اینترنت در حال دگرگون کردن رقابت طبیعى و حتى ساختار صنایع هستند.
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
|
بنیاد آینده‌نگری ایران |
|
دوشنبه ۱۰ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۲۹ آوریل ۲۰۲۴
اقتصاد فراصنعتی
|
|
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان