به تحلیل دکتر علیرضا رحیمی بروجردی، استاد دانشگاه تهران، جهانی سازی فرآیندی است که طی آن کشورها در عرصه های گوناگون، انتخاب جهانی شدن می کنند.
جهانی سازی دربرگیرنده چندین فرآیند عظیم است که با تاریخ آمیخته شده و در طول زمان چهره های متفاوتی از خود به نمایش می گذارد. این واژه مواردی همچون سازماندهی زندگی اجتماعی، رشد هوشیاری، تحکیم جامعه و سرانجام گسترش پیوند را در مقیاس جهانی دربرمی گیرد.
اقتصاددانان مفهوم این واژه را دنبال کردن سیاست های اقتصاد آزاد یا لیبرالیزم، تکثیر فناوری های جدید اطلاعاتی، همبستگی جهانی، تغییرات بنیادین در محیط های فضایی و زمانی زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می دانند. اگر جهانی سازی به درستی مدیریت شود، به رفاه عمومی منجر می گردد. از بعد اقتصادی این روند باید با سازوکار های فن شناختی به پیش رانده شده و تسریع گردد تا نتایج درخشانی همچون افزایش رفاه عمومی، کاهش هزینه های حمل و نقل و کاهش هزینه های مبادله بین کشورها را برای آنها به ارمغان آورد.
نباید نادیده گرفت که دولت ها در بهبود و مدیریت صحیح طی کردن این فرآیند نقش بسزایی دارند. در نظام های کنترلی، در صورت بی ارادگی و نبود تصمیم های سیاسی، جهانی سازی امکان پذیر نخواهد بود. تغییرات باید همواره با شعور سیاسی، خواستار روند جهانی سازی باشند؛ شعوری که از نیاز رهبران سیاسی در خانواده جهانی سرچشمه می گیرد و سازوکارهای سیاسی اقتصادی را با فرآیند جهانی منطبق می کند. از دیدگاه جوزف استیگلیتز، برنده جایزه نوبل اقتصاد، جمع شدن سریع افکار در فرآیند جهانی سازی، به کاهش شکاف علمی، یکپارچگی بازارهای سرمایه و کاهش شکاف منابع منجر می شود.
کشورهایی می توانند وارد این فرآیند شوند که تعامل سازنده و واقعی با جهان داشته باشند. احساسات ضد جهانی شدن کشورها در این مسیر بیشتر در کشورهای توسعه یافته مشاهده می شوند تا کشورهای در حال توسعه که این امر غالباً به علت وجود شرکت های چند ملیتی در این کشورها است.
● موتورهای محرک
باید بپذیریم جهانی سازی خواه ناخواه، آینده جهان را ترسیم می کند و این پدیده در حوزه اقتصاد زمانی قادر به عینیت یافتن است که تمام عدم توازن های آن در دو بعد داخل و خارج از بین رفته باشند. این اتفاق از طریق پیاده سازی مؤلفه های سیاست های تعدیل ساختاری، در چهار حوزه، تثبیت، آزادسازی، خصوصی سازی و مقررات زدایی امکان پذیر خواهد بود.
علم اقتصاد بر این اعتقاد است که این چهار جزء باید همزمان و هماهنگ با هم پیش روند تا شاهد جهانی سازی موفق باشیم. نگرش غلطی که در اکثر کشورها و از جمله کشور ما وجود دارد این است که در هر دوره ای تنها به پیاده سازی یکی از این اجزا اقداماتی صورت می گیرند و به غلط اسم سیاست تعدیل ساختاری بر آن گذاشته می شود، در حالی که این گونه نیست. این فرآیند با دو نیرو به جریان می افتد: آزاد سازی اقتصادی و کاهش هزینه های حمل و نقل که در ارتباط با مورد اول، آزادسازی تجارت مهمتر از آزادسازی سرمایه است. انقلاب هایی هم که در حوزه فناوری پدید آمده اند، به کاهش شدید هزینه ها در حوزه حمل و نقل منجر شده اند. انقلاب اول در قرن نوزده میلادی با پیدایش ماشین بخار، انقلاب دوم در قرن بیستم با پیدایش اتومبیل و خطوط هوایی و در نهایت انقلاب دیجیتالی.
از سال ۱۷۹۰ میلادی تا قرن ۲۱ این هزینه ها از یک شاخص ۳۷۶ به ۳۰۵ کاهش یافته اند و طی کردن مسیر جهانی سازی را با سرعت افزون تری رقم زده اند. باید اضافه کرد جهانی سازی دربرگیرنده سرمایه گذاری، صنعت، اطلاعات، افراد و ایده ها است. سرمایه گذاری به جغرافیا محدود نیست، صنایع با کمک شرکت های چند ملیتی و توزیع ظرفیت های تولیدی در کشورها جهانی شده اند. اطلاعات، ارزان و به آسانی توسط اینترنت قابل دسترسی اند. افراد کمتر به مکانی که در آن متولد شده و رشد کرده اند محدود می شوند و همین طور ایده ها پیرامون موارد مختلف، جهانی شده اند.
در فرآیند جهانی سازی، باید قواعد و مقررات یکسانی در عرصه بین المللی حاکم باشند و امروزه شاهدیم سازمان هایی در دنیا به وجود آمده اند که هم حقوقی اند، هم اقتصادی و به درستی بر این دو حوزه نظارت می کنند.
● چالش های جهانی سازی
در نهایت لازم است گذری به چالش های پیش روی این مسیر داشته باشیم. مهمترین مشکلات موجود، نبود آمار مناسب و دقیق در کشورهای در حال توسعه و خصوصاً کنترلی است که سبب کندی این حرکت شده و همین طور عدالت و دمکراسی که نیازمند حاکمیت سیاسی کارا بوده و امروزه در دنیا وجود ندارد. گسترش تبعیض ها در سطح بین المللی، فساد و وعده های دروغی که رهبران سیاسی در حوزه های مختلف سیاسی و اقتصادی به مردمانشان می دهند، مشکل اساسی دیگری است.
اما شاید بتوان گفت چالش فرهنگی نقش پررنگ تری در این بین دارد، زیرا بسیاری از کشورهایی که تن به این فرآیند نمی دهند، معتقدند جهانی سازی در واقع آمریکایی سازی است و آن را تهاجم فرهنگی قلمداد می کنند، چون هنجارها و سنت ها را از بین برده و موجب شده جامعه به درستی مدیریت نشود. این گروه یکپارچگی در عرصه جهانی را تهدیدی مهم برای بقا و ثبات جامعه قلمداد می کنند و شرکت های چند ملیتی را مسبب ورود فرهنگ های بیگانه به کشورها می دانند. اما واقعیت این است که جهانی شدن به مفهوم پیاده کردن نظریات غرب نیست، چرا که این فرآیند برای هر کشوری با برآورد هزینه های مختص به خودش صورت گرفته و منحصر به فرد است.
جهانی سازی برای رسیدن به آرمان هایش راه درازی در پیش دارد، غم دیگران را خوردن و به فکر آنها نیز بودن راز بهتر زیستن زنان و مردان موفقی است که دنیا را تکان داده اند. برای رسیدن به مفهوم اصیل این واژه نباید خود و اندیشه مان را مرکز دنیا قلمداد کنیم، بلکه باید معتقد باشیم، انسان های دیگری هم با تفکرات متعالی در سراسر عالم وجود دارند که ما نسبت به آنها بیگانه ایم. جهانی بی اندیشیم تا به شناخت، خودباوری و عزت نفس دست یابیم.
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان