Iranian Futurist

وقوع انقلاب در آموزش عالی در نیم قرن گذشته، تحول بی سابقه ای را در قلمرو و تنوع آموزش عالی به همراه داشته است. به طوری که درک مفهوم این تحول پویا و جاری در خلال آن، کار بسیار سختی است. لازم است ذکر شود که پیشرفت های سال های اخیر از نظر اهمیت، هم تراز پیشرفت های قرن نوزدهم است. در قرن 19 برای اولین بار در آلمان، دانشگاه پژوهش محور به وجود آمد که طرحی بنیادی را برای دانشگاه های سراسر دنیا پی ریزی کرد. تغییرات دانشگاهی در قرن بیستم و اوایل قرن بیست ویکم، به علت ماهیت جهانی آنها افزایش تعداد دانشگاه ها و افراد متاثر از آنها، گسترده تر هستند. بخش عمده ای از این گزارش، سیاست و راهکارهای آموزش عالی در مواجهه با چالش افزایش تقاضا برای آموزش عالی را مورد بررسی قرار داده است. با وجود آنکه رقابت در جامعه علمی همیشه نیرویی پیش برنده بوده است و می تواند موجب پیشرفت و ارتقای دانشگاه شود، می تواند افول جامعه علمی، تنزل مأموریت ها و ارزش-های سنتی را نیز به همراه داشته باشد.
در این گزارش سعی شده است به نحوی روشن به پنج کلان روند اصلی و موثر در آموزش عالی در سطح جهانی اشاره گردد که به شرح زیر می باشد:

1- جهانی شدن و بین المللی شدن: جهانی شدن(Globalization) از بدیهیات قرن بیست و یکم است که نظام آموزش عالی را عمیقاً تحت تأثیر قرار داده است. اما مسئله اساسی ما در این گزارش نحوه اثرگذاری آن بر دانشگاه هاست. جهانی شدن عبارت است از واقعیتی که با وجود عواملی همچون: اقتصاد جهانی (که به طور روز افزونی به هم مرتبط هستند)، فناوری جدید اطلاعات و ارتباطات، ظهور شبکه بین المللی دانش، نقش زبان انگلیسی و سایر نیروهای خارج از محدوده کنترل موسسات دانشگاهی شکل می گیرد .
بین المللی شدن (Internationalization): بین المللی شدن عبارت است از: سیاستها و برنامه¬هایی که دانشگاهها و دولتها در پاسخ به جهانی شدن اتخاذ می کنند و به اجرا می گذارند. دانشگاه ها همیشه تحت تاثیر روندهای بین المللی بوده اند و تا حد مشخصی در اجتماع بین المللی وسیعتر موسسات دانشگاهی، دانشمندان و پژوهش به فعالیت می پردازند. اما قرن بیست و یکم اهمیت شرایط جهانی شدن را بالا برده است. به دنبال دوره غلبه زبان لاتین در اروپای قرون وسطی، رشد زبان انگلیسی به عنوان زبان علمی و تبادل اطلاعات بی سابقه بوده است. در همین دوران، این تغییرات به تمرکز مالکیت ناشران، پایگاه¬های داده و سایر منابع اصلی- که در دست پر قدرت ترین دانشگاه ها و چند شرکت چند ملیتی، و بالاخص در کشورهای توسعه یافته قرار دارند کمک کرده است.
به دلیل غیر قابل اجتناب بودن تأثیرات جهانی شدن، این امکان برای آزموش عالی وجود ندارد که خود را از محیط جهانی بیرون بکشد. حقایق محلی همچون ثروت، زبان، رشد علمی و عواملی دیگر، همگی بر میزان تمایل موسسات به بین المللی کردن تأثیر می گذارند.

2- خصوصی شدن: خصوصی شدن دانشگاه ها یک روند مهم دیگر است. در بیشتر کشورها، میزان یارانه دولت برای دانشگاه های دولتی پایین آمده است. در اکثر نقاط دنیا، دولت نیم یا کمتر از نیمی از درآمد دانشگاه های دولتی را تأمین می کند. در بعضی از دانشگاه های دولنی آمریکا، بودجه دولتی کمتر از %20 کل بودجه دانشگاه را تشکیل می دهد و دانشگاه ها مجبورند که بودجه خود را از منابع دیگری تأمین کنند. شهریه دانشجویان، بزرگترین منبع درآمد دانشگاه هاست. سایر منابع درآمد دانشگاه ها عبارتند از: بودجه تحقیقاتی، درآمد حاصل از فروش تولیدات وابسته به دانشگاه خدمات مشاوره ای و تحقیقاتی و ارتباط میاندانشگاه و صنعت. در بعضی از موارد، استفاده از این قبیل منابع مالی، با نقش سنتی دانشگاه ها در تضاد است و به نحو قابل توجهی در تجاری شدن این نهاد دخالت دارد.

3- تضادهای هم شکل شدن: در سراسر جهان، ایجاد نظام ها متمایز دانشگاهی با رسالت های سازمانی متفاوت به عنوان پاسخی به پدیده افزایش تقاضا برای آموزش عالی در نظر گرفته شده است. با این حال، شدت فشاری که برای تقلید دانشگاه ها از یکدیگر گرایش هم شکل شدن و بالا بردن رتبه خود در سلسله مراتب دانشگاهی به آنها وارد می آید، بسیار زیاد است. این روند با وجود داشتن تاریخچه ای طولاتی، در عصر رده بندی ها و رقابت جهانی تشدید شده است. این امر، دست ساخته ای از اعتبار دانشگاه های پژوهش محور و همین طور افزایش تعداد آنها در سراسر جهان است. شصت سال پیش، دیوید رایزمن جامعه شناس، حرکت دسته جمعی دانشگاهیان به سرپرستی دانشگاه های پژوهش محور را مورد انتقاد قرار داد، که در آن، انواع دیگر دانشگاه ها و دانشکده های ایالات متحده درصدد پیشی جستن از این موسسات برآمدند. مشکل اصلی هم شکل شدن، رقابت افسار گسیخته میان دانشگاه هایی است که هدف مشترکی را دنبال می کنند. این روند ممکن است موجب تضعیف برخی از کوشش ها شود، این تلاش ها در جهت توسعه نظامی از سازمان هاست که به نحو شایسته¬ای از هم کتمایزند و بر نیازهای خاص یک نظام مفروض مبتنی هشتند و اهداف و مسئولیت ها، الگوهای تأمین بودجه، سیاست های استخدامی و سایر مشخصات آنها با یکدیگر متفاوت است.

4- فناوری اطلاعات و ارتباطات: بدیهی است که دنیای دانشگاهی، تحت تءثیر انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار دارد. گفته می¬شود وجود فناوری اطلاعات و ارتباطات و آموزش از راه دور و سایر ابداعاتی که زاییده فناوری هستند، دانشگاه سنتی را به طور کامل منسوخ خواهد کرد. به عقیده ما، دانشگاه سنتی به این زودی ها از بین نمی رود ولی یک تغییر اساسی در راه است که یکی از بخش های اصلی دگرگونی دانشگاهی در قرن بیست و یکم خواهد بود. آموزش از راه دور در بعضی ا رشته ها مانند مطالعات مدیریت و تکنولوژی اطلاعات، به یک بازیگر اصلی تبدیل شده است. جنبش منابع آموزشی آزاد به طور نمایشی توسط نوآوری مواد آوزشی آزاد موسسه فناوری ماساچوست افتتاح شد و از اهمیت بالایی برخوردار بود ( که بسیاری از مطالب برگرفته از دوره های علمی خود را به طور رایگان وی اینترنت گذاشته است) نیز یک پیشرفت قابل توجه است. به راتی اینترنت نحوه انتقال دانش را گرگون کرده است. پست الکترونیکی به یکی از صورتهای فراگیر ارتباطات علمی درآمده است. مجلات علمی الکترونیکی رواج یافته اند و در بعضی از رشته¬ها از اعتبار بالایی برخوردار هستند. چنین روندی فاصله بین "دارا" و "ندار" را زیاد کرده است. بعضی از نقاط دنیا به خصوص آفریقا از نظر دسترسب به اینترنت با سرعت بالا نسبتاً محروم مانده اند. "قدرتهای علمی" سنتی، به خصوص آنهایی که از زبان انگلیسی استفاده می کنند، نفوذ خود را ردر سطح بالایی حفظ کرده اند.

5- حرفه دانشگاهی: کرسی استادی در رأس دانشگاه ها قرار داد. دانشگاه ها بدون استادان موثر، تحصیل کرده و متعهد موفق نخواهند بود. با وجود این، استادان به نحو بی سابقه ای تحت فشار هستند. در بسیاری از کشورها، برآوردن نیاز رو به افزایش برای آموزش عالی و آماده سازی سریع تعداد بیشتری از مدرسان، باعث پایین آمدن سطح متوسط صلاحیت استادان شده است. دستمزد حرفه های دانشگاهی در برابر دستمزد حرفه های خارج ا دانشگاه با همان میزان سواد، به ندرت قابل مقایسه است. در بسیاری از کشورها و به خصوص در کشورهای در حال توسعه، حقوق استادان به سختی جوابگوی مخارج زندگی طبقه متوسط است و در بعضی از کشورها مطلقاً پاسخگوی این مخارج نیست. گوناگونی دستمزد بین کشورها، کاملاٌ قابل توجه است و در فرار مغزها به کشورهایی که دستمزد بیشتری می پردازند موثر است. نمونه ای از این طیف میانگین دستمزد حرفه های دانشگاهی کاناداست که شش برابر بیشتر از چین است. جابجایی جهانی استادان، رو به افزایش است و با این حال به روند مهم دیگری تبدیل می شود. با رشد زبان انگلیسی به عنوان زبان دانشگاهی بین المللی، اینترنت و سهولت نسبی حمل و نقل هوایی، تعداد وسیعی از دانشگاهیان در خارج از کشورهای خود مشغول به کار شده اند. انگیزه های این امر عبارتند از دستمزد و شرایط کاری بهتر، آزادی علمی، ثبات مشاغل دانشگاهی، عدم وجود دانشگاه های با کیفیت بالا در کشور مبدأ، بازار کار داخلی ضعیف و ... بعضی از کشورها از جمله سنگاپور، کشورهای خلیج عربی، بعضی از کشورهای اروپای غربی، کانادا و آمریکا سیاست هایی را برای جذب دانشمندان و محققان خارجی اتخاذ کرده اند. جای تعجب نیست که سمت و سوی این روند، از کشورهای در حال توسعه به کشورهایی با اقتصادهای پیشرفته¬تر است.

نتیجه گیری:
هدف از این گزارش روند، بررسی مسائل عمده و همین طور عوامل زمینه ای موثر بر آموزش عالی در دهه گذشته و ارائه دورنمایی از آینده نزدیک است. این مقدمه، زمینه این امر و مروری بر این مسائل را فراهم کرده است. با وجود تازگی نداشتن بسیاری از این روندها، در حال حاضر می بایست با نتایج این پیشرفت ها رو به رو شد. نقش آموزش عالی به عنوان یک منفعت عام کماکان هدف اساسی خواهد بود و می بایست حمایت شود. در نهایت مسئولیت های متعدد و متنوع آموزش عالی کلید رفاه جامعه مدرن خواهد بود اما این کار مازاد، پیچیدگی قابل ملاحظه و چالاش های تازه ای را به همراه خواهد داشت. شناخت این عوامل و نقش گسترده تر آموزش عالی در این دنیای جهانی شده، اولین گام برای برخورد سازنده با چالش هایی است که ناگزیر در این افق پدیدار می شوند.

Iranian Futurist		Ayandeh-Negar
Welcome To Future		Tomorow is built today

	در باره ما	تماس با ما	خبرهای علمی	احزاب مدرن	هنر و ادبیات	ستون آزاد	محیط زیست	حقوق بشر	اخبار روز	صفحه‌ی نخست
	آرشیو	اندیشمندان آینده‌نگر	تاریخ از دیدگاه نو	انسان گلوبال	دموکراسی دیجیتال	دانش نو	اقتصاد فراصنعتی	آینده‌نگری و سیاست	تکنولوژی	از سایت‌های دیگر