جامعه اطلاعاتي چیست؟

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[24 Mar 2010]   [ ]

مقدمه

تعاریفی از اطلاعات و جامعه اطلاعاتی

پنج تعریف از جامعه اطلاعاتی بر حسب معیار ها توسط وبستر

سه انقلاب اصلی در تحول جهان

بزرگراه های اطلاعاتی

دیدگاه مک لوهان درباره ی دنیای جدید

جهانی شدن و اطلاعات

اینترنت و جامعه اطلاعاتی

جامعه اطلاعاتی و فرهنگ پذیری

فرهنگ مجاز واقعی

اخلاق و اطلاعات

شبکه و فرد

دیدگاه دانیل بل

دیدگاه آنتونی گیدنز

دیدگاه کاروا لیکس

دیدگاه هربرت شیلر

دیدگاه جیمز بینگر

دیدگاه یورگن هابرماس

دیدگاه مانوئل کاستلز

نتیجه گیری

منابع

سوال: کارکرد اطلاعاتی چیست؟ چه نقشی در جامعه اطلاعاتی و زندگی امروزی بازی می کند و جهان امروزی تا چه حد تحت تاثیر اطلاعات و جامعه اطلاعاتی ست؟

مقدمه:

شاید اساسیترین مفهومی که جهان امروز را شکل می دهد مفهوم اطلاعات باشد که سرو کار انسانها با این مفهوم روزانه بیش از هر چیز است اما به راستی جامعه اطلاعاتی چیست و چه سهمی در زندگی امروزه ی ما دارد؟

امروزه انسانها آگاهی و اطلاعاتشان در مورد خود و دیگران دیگر محدود به مرز های سرزمینش نیست بلکه انسانها فراتر از قومیت و ملیت شان یک شهروند جهانی محسوب میشود که بر طبق تعریف حقوق شان همه با همه برابر هستند امروزه ناچیز ترین اتفاقی در دورترین نقطه جهان ممکن است تغییری بنیادی در سرنوشت انسانهای دیگر بگذارد امروزه تمامی عرصه های زندگی انسان اعن از اقتصاد ، سیاست، فرهنگ و تحت تاثیر افکار و اتفاقات جهانی ست و در جامعه اطلاعاتی و به خصوص در فضای سایبرنتیک است که انسانها از محیط جهانی خویش آگاه می شوند و به تعامل و تبادل آرا با یکدیگر می پردازند بنابر این نقش این فضا فارغ از مثبت و منفی بودن آن نقشی حیاتی در سرنوشت جهان وملت هاست که در آن سرنوشت انسانها با یکدیگر پیوند می خورد به همبن خاطر است که لزوم برریسی آن بیش از پیش لازم به نظر می رسد و این تحقیق صرفا در باب چیستی آن و بررسی دیدگاه های متفاوت در باب آنست

تعاریفی از اطلاعات و جامعه اطلاعاتی:

در فرهنگ عمید اطلاع به معنی واقف گردیدن، دیده ور شدن،و آگاه شدن به کار رفته واطلاعات در ترجمه آورده شده اما امروزه به اطلاعات تنها در نقش آگاهی بخشی نگاه نمی شود بلکه این مفهوم زیربنای جامعه و عصر جدیدی محسوب می شود که از آن به جامعه اطلاعاتی یاد می کنند
در مورد اینکه چه کسی اولین بار "جامعه اطلاعاتی" را به کار برده است ،اختلاف وجود دارد امریکایی ها معتقدند که اولین بار مک لوپ در کتاب خویش این ترکیب را آورده است و ژاپنی ها نیز معتقدند که اومه سائو اولین بار ازآن یاد کرد و ماسودا به خاطر تحولات جدید آنرا به کار برد
نخستین تعریف از جامعه اطلاعاتی تعریفی معنا شناختی ست ؛ به این معنا که اطلاعات معنا دار است ، دارای یک موضوع است ، آگاهی یا دستوری درباره ی چیزی می دهد
در تعاریف جامعه ی اطلاعاتی اطلاعات را به شیوه ای فاقد معنا مطرح می کند یعنی در جستجوی دلیل کمی رشد اطلاعات بر اساس مقیاس هاسی کلاسیک نظریه اطلاعات کلود شانون و وارن ویور استدر تعریف مهندسان ارتباطی جامعه اطلاعاتی وجود دارد اما بصورت کمی
اما اطلاعات همراه با محتوا کیفی محسوب می شود

ویلیام مارتین 1988 سعی کرد تعریفی از جامعه اطلاعاتی ارائه دهد تعریف او ازین قرار است:
جامعه اطلاعاتی جامعه ای ست که در آن کیفیت زندگی همانند چشم انداز های تحول اجتماعی و توسعه اقتصادی به میزان رو به تزایدی به اطلاعات و بهره برداری از آن وابسته است و در حقیقت نسبت اطلاع به ارتباط جزء به کل است

یونجی ماسودا چیستی جامعه اطلاعاتی را اینگونه تعریف می کند
" این مفهوم بر دو فرض مقدماتی مبتنی ست
نوع جدیدی از جامعه انسانی و کاملا متفاوت از جامعه صنعتی ست اساس این ادعا آنست که تولید ارزش های اطلاعاتی و نه ارزش های مادی نیروی محرکه شکل گیری و توسعه جامعه اطلاعاتی ست فناوری کامپیوتری تعیین کننده ماهیت بنیادی این جامعه است
2الگوی توسعه ای جامعه صنعتی ، الگوی اجتماعی ای ست که بر اساس آن می توانیم سرشت کلی جامعه اطلاعاتی را پیش بینی کنیم"

اصطلاح جامعه اطلاعاتی بازگو کننده توسعه تکنولوژی های نوین اطلاعاتی و تجدید سازمان جامعه پیرامون جریان اطلاعات است در خقیقت اطلاعات را می توان دسته ای از مفاهیم دانست که ذهن آنرا ضبط می کند و باعث افزایش آگاهی و دانایی آن می شود( محسنی،1380)

امروزه اطلاعات در تمام صور خود به کمک شبکه های انفور ماتیک با سرعتی بیش از پیش در دسترس است و این روند با توجه به کاربرد روز افزون بزرگراه های اطلاعاتی در حال سرعت گرفتن است و اطلاعات به عنوان یک کالای بیش از پیش قیمتی در عرصه تمدن کنونی جهان ظاهر می شود

مفهوم اطلاعات شامل قالب های مو ضوعی مختلفی از جمله : مدیریت اطلاعات ، اقتصاد اطلاعاتی، سیاست اطلاعاتی، تکنولوژی اطلاعاتی و می شود

می توان ظهور جامعه اطلاعاتی را با چند تحول مقارن دانست
جهانی شدن اقتصاد و ظهور موسسات تولیدی قابل انعطاف
ظهور اقتصادی که بیش از پیش مبتنی بر دانایی است
توسعه و کاربد عمیق شبکه های ارتباطی و پیام های دیجیتال واقعه ای که به انقلاب دیجیتال شناخته می شود

وبستر معتقد است که تعریف ارائه شده از جامعه اطلاعاتی را بر ابعاد مختلف تقسیم بندی کرد: او این ابعاد را اینگونه بر شمرد فرهنگی ، اقتصادی، شغلی، تکنولوژیک و فضایی

پنج تعریف از جامعه ی اطلاعاتی بر اساس معیار ها

تکنولوژیک

در تعریف های تکنولوژیک با دو انتقاد مقابله شده است الف) مسئله مقیاس ها و دشواری مربوط به آن در تصریح نقطه ای از مدارج تکنولوژیک که در آن تصدیق می شود این مسئله از دید آینده گرایان نادیده گرفته شده است
موضوع مقیاس در حقیقت به این باز می گردد که چگونه می توان مقدار نشر تکنولوژی ها را اندازه گرفت و همچنین چه هنگام جامعه ای از صنعتی شدن باز می ایستد و وارد جامعه ی صنعتی می شود؟
ب) تنزل به بخش بندی جامعه جداگانه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی ابعادنوآوری تنولوژیک
در حقیقت در این تعریف ارزانی تکنولوژی های پردازش و نگهداری اطلاعات منجر به توزیع گسترده آنها می شود و باگسترش شبکه ی دیجیتالی خدمات پیوسته عناصر تشکیل دهنده ی جامعه ی اطلاعاتی قوت می گیرند
جبرگرایی تکنولوژیک به این معناست که تکنولوژی عامل اصلی پویایی جامعه است می توان مک لوهان را اولین مطرح کننده این مبحث دانست
آنچه بیش از همه مورد ایراد است جوهر نگاری برای تکنولوژی است که در تعریف جامعه ی اطلاعاتی به کار گرفته شده است

معیار اقتصادی

شاخه ی فرعی آن را می توان اقتصاد اطلاعاتی در نظر گرفت
مچلوب با مقیاس های آماری پنج گروه صنعتی را از تولید دانش در نظر می گیرد
الف) آموزش و پرورش ب) رسانه های ارتباطی ج) ماشینهای اطلاعاتی د)خدمات اطلاعاتی ه) سایر فعالیت های اطلاعاتی
تقسیم امور اقتصادی را به بخش های اولیه( رسانه ها، آموزش و پرورش ، تولید رایانه، آگهی های بازرگانی) ، ثانویه( فعالیت های اطلاعاتی ، پژوهش و توسعه و )
و غیر اطلاعاتی توسط پورات انجام شده است
پورات هر صنعت را به بخش اطلاعاتی و غیر اطلاعاتی تقسیم می کند
مشکل در کار مچلوب و پورات را اینگونه بر شمرده اند:
الف) تحمیل گریز ناپذیر داوری های ارزشی در مورد جداول آماری
ب) داده های اغراق آمیز به گونه ای اجتناب ناپذیر فعالیت های اقتصادی گوناگون را یکسان می کند
ج) تمایز میان شاخصهای کمی و کیفی در کار پورات و مچلوب دیده نمی شود

معیار شغلی
یکی از معیار های متداول اعلام ظهور جامعه ی اطلاعتی معیار شغلی است
جابجایی در تولید مشاغل در بطن متنفذ ترین نظریه ی جامعه ی اطلاعاتی از سوی دانیل بل عرضه شده است
بل از ظهور جامعه و مشاغل "یقه سفیدان" یاد می کند که منجر به پایان مبارزات سیاسی طبقات ، افزایش هشیاری جمعی، برابری مرد و زن شده است

معیار مکانی
تاکید عمده بر شبکه های اطلاعاتی مکانهای جغرافیایی را به یکدیگر پیوند می زندکستلز در این مورد به ظهور بازار شبکه ای که دارای اهمیت برای جریان اطلاعات است اشاره می کند

معیار فرهنگی
در واقع محیط اطلاعاتی تا حد زیادی از ما معنا می گیرد
نماد سازی امور، مبادله و دریافت یا تلاش برای مبادله و عدم پذیرش تاییدیست بر پدیده ی انفجار نشانه سازی
در نظریات پست مدرنیسم اهمیت معانی از بین رفته است ، بودریار معتقد است که انفجار بزرگ اطلاعات باعث مرگ نشانه ها شده است


سه انقلاب اصلی در تحول جهان :
انقلاب کشاورزی
انقلاب صنعتی
انقلاب اطلاعاتی

جامعه شناسی جامعه اطلاعاتی:

در بحث از جامعه شناسی جامعه اطلاعاتی اینترنت نقش مهمی دارد اینترنت باعث به وجود آمدن نوعی از شیوه ی نوین ارتباط نوشتاری گشته است و ویژگی اصلی آن سرعت انتقال پیام است
متکی بودن جوامعی که روند صنعتی شدن را طی کرده اند به کارکرد اطلاعاتی در فعالیتهای متفاوت اعم از تولید توزیع و باعث شده است که این کارکرد نقش بسیار حیاتی را در ساختار این جوامع بدست بدهد تا این جوامع را جوامع اطلاعاتی بنامند
تکنولوژی اطلاعات امروزه تمامی عرصه های مهم در ساختار این جوامع را در بر کرفته که تمامی فعالیت های این جوامع را به زیر سلطه خود در اورده است
در طی سالهای 1970 و اوائل 1980 محققان به بررسی نقش کامپیوتر پرداختند از این سالها به صورت گسترده تمامی جوامع در حال استفاده ازین فناوری مهم عصر جدید هستند که لازم به ذکر است جوامع در حال توسعه به شکل وسیعی مصرف کننده ی تکنولوژی های تولیدی جوامع اطلاعاتی هستند
مفهوم جامعه اطلاعاتی با مفهوم جامعه توده وار به کلی متفاوت است جامعه توده وار بر ارتباطات یک سویه تاکید دارد در حالیکه جامعه اطلاعاتی به ارتباطات دوسویه اهمیت می دهد

مفهوم جامعه اطلاعاتی به ویژه از نیمه ی دوم دهه 1990 بسیار مورد استفاده قرار گرفت
"ماسودا" از جمله متفکرینی بود که معتقد بود ارزش های اطلاعاتی منجر به توسعه جوامع می شود الوین تافلر و جان نیس بت و میلز عمومی کردن این مفهوم نقش زیادی داشتند تافلر از انفجار یک بمب اطلاعاتی سخن می گفت

بزرگراه های اطلاعاتی:

به معنای مجموعه شبکه هایی ست که در حال فعالیت هستند این شکل پیام ها از کانال واحدی می گذرند و این پیام ها قابل ترجمه به زبانی واحد است که موقعیت های بسیاری را در اختیار افراد می گذارد امروزه تقریبا سطح بسیار از گسترده ای از فعالیت های انسانی در فضای مجازی صورت می گیرد امروزه بر اثر به دست دادن موقعیتی پیرامون شبکه بسیاری از فعالیت های وقتگیر و یدی انسان مبدل به فعالیت هایی در شبکه شده که سهولت را در کار ها رقم می زند مثلا استفاده از پست الکترونیک ، شبکه ای شدن عملیات های بانکی ، بدست اوردن تحقیقات از سایت های بسیار زیاد و استفاده از کامپیتر های مادر در بانک های اطلاعاتی که شالوده ی بزرگراه های اطلاعاتی هستند نقش پایه ای را به عهده دارند
و همچنین نقش سرگرمی فضای مجازی از خصیصه های بارز ان است که در حقیقت می توان جایگزینی برای تمامی وسایل ارتباط جمعی هم آنرا دانست
شیلر معتقد است که در پشت ابر بزرکراه های اطلاعاتی منافع شرکت ها پنهان است

دنیای جدید در نگاه مک لوهان:

مک لوهان به گذر از سه کهکشان معتقد است تا به جامعه ی خوشبیناه ی وی وارد شویم کهکشان اول کهکشان شفاهی ست که شامل تمدن شفاهی می شود که ارتباطات رو در رو بود در این عرصه ظهور وسایل نوین ارتباطاتی دیده نمی شود حس برتر در این دوره حس شنوایی ست
کهکشان بعدی با ورود چاپ آغاز می شود که اختراع گوتنبرگ بود چاپ کتب و روزنامه ها حاصل این دوره است که هابرماس نیز به طور تقریبی این دوره را شروع شکل گیری عرصه عمومی می داندنام این کهکشان ، کهکشان گوتنبرگ است حس برتری که در این دوره زمانی به آن معتقد است حس بصری ست

کهکشان بعدی که آغاز ورود به دنیای جدید ارتباطی ست کهکشان مارکنی ست که با اختراع رادیو آغاز می شود و از این زمان به بعد است که انسان با تجربه تکنولوژی های نوین به دهکده جهانی قدم می گذارد که اورا از دنیای قدیم جدا میکند و اینک فرصت آشنایی با تمام جهان است مک لوهان بهره گیری از رسانه ها را بعد از کار بزرگترین فعالیت در جوامع شهری محسوب می شود

مک لوهان معتقد به نوعی جبر گرایی تکنولوژیک است به نظر او فناوری کمدی الهی ست که جامعه جدید را شکل می دهدو سازنده انسان امروزی ست جمله مشهور او "وسیله پیام است" نگاه او را نسبت به فناوری کاملا روشن می کندجهان مک لوهان جهانی ست که در ان ارتباط یک سویه حاکم است و نه ارتباط متقابل کسلز معتقد است که به رغم نبوغ مک لوهان در او بیان فرهنگ عصر اطلاعات موفق نبوده است

جهانی شدن و اطلاعات:

جهانی شدن را به هیچ وجه نمی توان جدا از اطلاعات دانست بعد از شروع گسترش تکنولوژی های ارتباطی پدیده جهانی شدن نیز بروز یافت امروزه تمام اخبار از سراسر جهان به تمام جهان مخابره می شود و مردم دیگر نسبت به زندگی مردم دیگر در هر نقطه از جهان بیگانه نیستند

سیر تاریخی جهانی شدن در چند مرحله

جهانی شدن اولیه: قبل از ظهور امپراتوری های بزرگ و همچنین ظهور ادیان بزرگ الهی
جهانی شدن مدرن: با انقلاب صنعتی و تحولات حاصل از روشنگری آغاز شد؛ اندیشه های انتقادی مارکس درباره توسعه نظام سرمایه داری در این دوره شکل گرفت
جهانی شدن ارتباطات: ظهور رسانه های جمعی در سطح جهانی طوری که اخبار تمام نواحی جهان در سطح بین المللی عرضه شد ظهور ماهواره ها و کارکرد اطلاعاتی را می توان در این دوره به حساب آورد که با توسعه وسایل ارتباط جمعی همرا ه بوده است
اینترنت و جامعه ی اطلاعاتی:

فضایی مجازی ست که در ان تمام شهروندان جهانی می توانند در آن با یکدیگر در ارتباط می باشند کسب اطلاع در ابعاد بسیاری صورت می گیرد می توان تمامی کارکرد هایی که لاسول و رایت بر شمرده اند به اضافه کارکرد اطلاعاتی را می توان به نحو بارزی در این فضا دیددیگر عناوینی که برای توصیف این فضا بکار می برند ازین قرارند: فضای سایبرنتیک، تار عنکبوت الکترونیک، فضای مجازی
و این پدیده را غول" انفورماتیکی شد جامعه" می نامند
اینترنت در 1973 برای برقراری ارتباط میان شبکه ARPANET ( وزارت دفاع امریکا) با PRENT (شبکه رادیویی) و SATNET (شبکه ماهواره ای) موضوع اینترنت به عنوان یک طرح مطرح شد در اوائل سالهای 1980 سیستم " یونیکس برکلی" با بکار گیری پروتکل اینترنت عرضه شد و امکان ارتباط سیستم های کامپیوتری بهم داد در اواسط سال های 1980 توسعه یافت از دهه 1990 نیز به جهان سوم راه یافت امروزه هیچ سیستم ارتباطی را نمی توان به گستردگی اینترنت یافت
در ایران اینترنت از سال 1995 مورد توسط شرکت ندا رایانه وابسته به شهرداری تهران مورد استفاده قرار گرفت و تا امروز توسعه داشته است

جامعه اطلاعاتی و فرهنگ پذیری:

در فضای شبکه امکان عیان کردن فرهنگ های متفاوت بسیار زیاد است در این حوزه است که افراد فراتر از نژاد و قومیت و با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و امکان این پیدا می شود که افراد با فرهنگ های متفاوت در این فضا با هم آشنا شوند در حقیقت نژاد پرستی، شوونیسم ، و حتی ناسیونالیسم در این حوزه کمتر امکان خود نمایی پیدا می کنند در این فضاست که همه شهروند جهانی محسوب می شوند فارغ از ملیتی که به آن متعلق هستند اما در پس هر سودی ضرری هم می تواند باشد نمی توان به قطعیت گفت که آنچه در بالا ذکر شد تحقق می یابد ممکن است مردم کشورهای توسعه نیافته تحت تاثیر جاذبیت فرهنگ غرب از فرهنگ خود دور شوند در این فضا زبان تا حد زیادی عامل ارتباط است و آنهم زبان انگلیسی اما در اثر این موردآینده زبانهای بومی چه خواهد شد؟
عده ای نیز تحت تاثیر متفکرین انتقادی معتقد هستند که اینترنت به ظهور صنعت فرهنگی در برابر توسعه فرهنگی کمک می رساند به خصوص در جهان سوم ممکن است عده ای بجای توسعه فرهنگ و کشور خود تحت جذابیت های ظاهری فرهنگ غرب قرار گیرند و در پی الگو برداری ظاهری از فرهنگ دیگری شوند که به دگماتیسم منجر می شود

فرهنگ مجاز واقعی:

فرهنگها از فرایند های ارتباط تشکیل شده اند
رولان بارت و بودریار معتقدند که همه اشکال ارتباط بر مبنای تولید و مصرف نشانه ها استوارند بنا بر این هیچ گونه جدایی بین "واقعیت" و نمایش نمادین وجود نداردبنا براین شیوه تاریخی سیستم ارتباطی جدید که به یکپارچه گی الکترونیکی همه شیوه های ارتباطی منجر شده است القای واقعیت مجازی نیست بلکه ایجاد مجاز واقعی ست واقعیتی که تجربه می شود همواره مجازی ستسیستم ارتباطی جدید که مجاز واقعی ار ایجاد می کند فقط انتقال دهنده تجربه نیستند بلکه خود تجربه محسوب می شوند
کستلز می گوید: ویژگی سیستم ارتباطی جدید که بر مبنای یکپارچه ساختن دیجیتالی و شبکه ای شیوه های ارتباطی چند گانه عمل می کند، این است که همه جلوه های فرهنگی را در بر می گیرد"

اخلاق و اطلاعات:

امروزه این مسئله مطرح است که باید امنیت در اینترنت اعمال گردد تا مسائل اخلاقی مغایر با ارزش های انسانی صورت نگیرد در ثانی این تعارض نیز پیش می آید که حق استفاده آزادانه از اینترنت را چگونه می توان با این مسئله آشتی داد؟
اخلاق اطلاعات کاملا به اخلاق روزنامه نگاری شباهت ندارد در این مورد با پیچیدگی های زیادی رو به رو هستیم از جمله این که از جامعه به جامعه ای ممکن است معیار های متفاوتی را برای این مورد در نظر بگیرند و تا حد زیادی اجرای ان در فضای شبکه جهانی نیز مشکل به نظر می آیداخلاق رسانه ای تا حد زیادی مربوط به تولیدکنندگان تولیدات رسانه ای را شامل می شوندکه در غرب بر اساس الگوی "وظیفه شناسی" تعریف می شود
به خصوص موضوعی که دارای حساسیت های بسیاری در حوزه اخلاقیات مربوط به کودکان است که توسط ارگان های بین المللی تعریف شده است و بر اساس آن باید از گزند برنامه های منفی جلوگیری شود کودکان باید از خشونت ، سوء استفاده های جنسی و در امان بمانند


شبکه و فرد:

 
انقلاب تکنولوژیک حول محور تکنولوژی های اطلاعات موجب برون رفت از بحران هایی همچون افزایش مافیا و توسعه نا برابر و فروپاشی جهان سوم و شده است جنبشهای اجتماعی به سمت تجزیه شدن ، محلی گرایی، و دنبال کردن هدفی واخد پیش می روند و مردم دوباره حول هویتهای بنیادین خود مثل قومی، دینی و گرد می آیند هویت از مفاهیم این عصر منجر می شود

ایده ی اینترنت در دهه ی 1960 توسط وزارت دفاع امریکا مطرح شد
در دهه 1970 پارادایم تکنولژیک جدید بر محور اطلاعات در دره ی سیلکین در امریکا شکل گرفت
نخستین انقلاب در زمینه پردازش اطلاعات توسط چینیها صورت گرفته است
فراین تجدید ساختار سرمایه داری موثرترین عامل تاریخی که پارادایم اطلاعات را شتاب می بخشند از دهه ی 1980 سرمایه داری اطلاعات رشد می یابد
ویژگی های اجتماعی ، سیاسی دهه 1990 سامان دادن کنش و سیاست اجتماعی پیرامون هویتهای اصلی است
و یژگی اولین انقلاب صنعتی استفاده گسترده از اطلاعات است و دومین انقلاب صنعتی نقش تعیین کننده علم در پرورش نو آوری است
ویژگی بارز انقلاب تکنولوژیک نه محوریت اطلاعات و دانش بلکه نوآوری بود
هسته ی حقیقی انقلاب تکنولوژیک اطلاعات؛ توسعه کامپیوتراز 1946 فیلادلفیا بود

دلیل اقتصاد اطلاعاتی:

بهره وری و توان رقابتی واحد ها یا کارگزاران این اقتصاد
اساسا بستگی به ظرفیت تولید ، پردازش و کاربرد موثر اطلاعات مبتنی بر دانش دارد فعالیتهای اصلی تولید ومصرف و پخش در مقیاس جهانی استتکنولوژی از طریق افزایش بهره وری نقشی بنیادی در رشد اقتصاد در طول تاریخ و بویژه در عصر صنعتی داشته است
وجه بارز توسعه ی اقتصاد اطلاعاتی – جهانی ظهور آن در زمبنه های فرهنگی – ملی بسیار متفاوت است نشانه ی ظهور اقتصاد اطلاعاتی توسعه ی منطق سازمانی جدیدی ست که به روند کنونی تحول تکنولوژیک مربوط می شود روح اطلاعات گرایی فرهنگ انهدام خلاق است که به سرعت شتاب یافته است
در بحث اقتصاد اطلاعات واژه اطلاعات در گسترده ترین و تخصصی ترین شکل خور قرار می گیرد همانند تمامی کالا ها تولید اطلاعات نیز گران است اما بازتولید آن کم هزینه است تجارتی شدن اطلاعات دارای نتایج پر دامنه است و نشانی از تغییرات بنیادی در نهاد های اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی است توسعه شبکه های ارتباطی ، روش های فروش، تولید محصولات و را دگرگون کرده است اینترنت به بسیاری از موسسات امکان می دهد که بازار های خود را به روی جهان باز کنند


دانیل بل : فرا صنعت گرایی جامعه اطلاعاتی

به اعتقاد بل عصر اطلاعات مبین جامعه ی فراصنعتی ستبه کار بردن واژه های اطلاعات و آگاهی به عنوان پیشوند اصطلاح فرا صنعتی تاکید بر نقش اصلی اطلاعات / آگاهی بر ظهور سیستم های اجتماعی ست
ظهور جامعه ی فرا صنعتی از انفجار دگرگونی های تکنولوژیک در دهی ی 1970 بوجود آمد ، اطلاعات در حقیقت پردازش داده ها به معنای وسیع کلمه است و آگاهی انتقال مجوعه از عبارات حاوی واقعیت یا اندیشه های سازمان یافته که بینگر یک داوری عقلی یا استنتاجی تجربی ست از طریق رسانه ها است
دانیل بل را یک تکامل گرا دانسته اند تکامل جامعه ی شخص محور به جامعهی مراقبتی توسط حرفه ایها رهبری می شود

امریکارا هادی ورهبر جهان در مسیری که به نوعی سیستم جدید می انجامد می داند یکی از جالب ترین جنبه های تبیینی نظریه بل فروپاشی ناگهانی سیستم ارزش همگانی است از دید او افزایش بهره وری کلید تغییر است

گیدنز: اطلاعات، دولت_ملت و نظارت

مهمترین نظریه پرداز اجتماعی پس از جنگ در بریتانیا وپیشاهنگ ایجاد " جامعه شناسی زیست بومی برجسته"محسوب می شود
از دید گیدنز جوامع نوین از آغاز ظهورشان اطلاعاتی بوده اند و امروزه مدرنیته در سطح عالی خود به سر می برد که در اطلاعات دارای اهمیت زیادی ستهدف گیدنز درک مجموعه ای از تغییرات یست که به مدرنیته انجامیده است گیدنز نظرات مارکس ، دورکیم و وبر را ناکافی دانسته است
دو جنبه ی وابسته به مدرنیته از دید او الف) اهمیت نظارت گسترده در پیدایش مدرنیته و ب) خشونت ، جنگ و دولت-ملت هستند
از نظر گیدنز دولت- ملت ها از ابتدا اطلاعاتی بودند تولید قدرت برای دولت پیامد گرداوری ، نگهداری و کنترل اطلاعاتی که در جهت اهداف رهبری دنیای جدید بوسیله ی دولت- ملتها پی ریزی شدند دولت – ملت ها در شرایط جنگ بوجود آمدند و از طریق آمادگی کامل دفاعی به هستی خود استمرار می بخشند اطلاعات و تکنولوژی های اطلاعاتی با هزینه های نظامی و جنگی آ مادگی رابطه ی تنگاتنگی دارد از دید او نظارت به حداکثر خود رسیده است بنابر این حکومت های تمامیت خواه تهدید محسوب می شوند نظارت در موسسات سرمایه داری برای مدیریت نقشی کلیدی دارد
توجه به ربط معیار های تجاری با پیشرفتهای اطلاعاتی (کالاسازی اطلاعات)

کاروالیکس: طبقه بندی جامعه اطلاعاتی

جامعه اطلاعاتی به عنوان یک موضه مسلط صنعتی جدید
جامعه اطلاعاتی به عنوان یک ماده فرا صنعتی
جامعه اطلاعاتی به عنوان یک آرمان و انگاره اجتماعی مبتنی بر تحلیل فرایند ها و در خدمت درک و برنامه ریزی استراتژیک
جامعه اطلاعاتی به مثابهدرک جهان معاصر و آینده نزدیک
جامعه اطلاعاتی به مثابه سیاست
جامعه اطلاعاتی به ذمثابه کانون تمرکز سنتز اجتماعی


شیلر:اطلاعات و سرمایه داری و شرکت ها

شیلر معتقد است که اطلاعات و ارتباطات عناصر بنیادی تلاش معمول و مورد قبول سرمایه داری ست و اهمیت فزاینده اطلاعات به دلیل نقش آن در تداوم پیشرفتهاست
شیلر برجسته ترین چهره در زمره ی گروهی از نظریه پردازان انتقادی است که در موردروندهای کنونی قلمرو اطلاعات به تفسیر می پردازند
نقش محوری شیلر در اقتصاد سیاسی است سه مشخصه در این مورد از نظر او:
الف) نگاه به پشتوانه های ساختاری اطلاعات
ب) رهیافت های اقتصاد سیاسی یعنی تحلیل سیستماتیک ارتباطات و اطلاعات
ج) تاکید بر تاریخ در دوره ای کردن روند ها و پیشرفت ها

اطلاعات و ارتباطات در رابطه با ثبات و سلامت سیستم اقتصادی در سرمایه داری عصر حاضر اهمیتی مسلم دارد شیلر صنعت فکری را به طرق گوناگون صنعت کلیدی می داند
توجه شیلربه مباحث زیر و عناصر کلیدی مباحث او ازین قرارند:
توجه به معیار های تجاری با پیشرفتهای اطلاعاتی( کالاسازی اطلاعات)
نابرابریهای طبقاتی که عامل عمده ی پخش دسترسی و قابلیتهای تولید اطلاعات است به وجود آمدن فقیر و غنی اطلاعاتی
جامعه در حال تغییرات اطلاعاتی و ارتباطی دارای نظام سرمایه داری شرکتی است
و عناصر مهم سرمایه داری : معیار بازار ، نابرابری های طبقاتی است در ابتدا سرمایه داری عامل پیشرفت قلمرو اطلاعاتی بوده و اینک اطلاعات است که باعث پیشرفت جامعه سرمایه داری شده است

بنیگر: مراحل تکوین جامعه اطلاعاتی

اطلاعات به عنوان فرهنگ
اشتغال اطلاعاتی
3جهانی سازی
همگرائی رسانه

هابرماس: نابودی عرصه عمومی

حوزه عمومی میدانی مستقل از دولت است در سده ی 18 و 19 انگلستان گسترش سرمایه داری منجر به شکل گیری حوزه عمومی شد و در نیمه ی دوم و اواخر قرن 20 رو به نابودی گذاشت در حوزه عمومی افکار عمومی شکل می گیرد و اطلاعات در هسته ی آن وجو دارد پارادوکس موجود در حوزه عمومی منجر به فئودالی سازی دوباره در برخی عرصه های مهم شده است
عوامل تغییر جهت در کاهش خود مختاری حوزه عمومی ازین قرارند:
گسترش مدیریتهای خصوصی اعضای پارلمانی ، عملیات مالی – تجاری احزاب سیاسی و حضور موثر و فزاینده ی کانون های فکری در طراحی و مشکل گشایی در امور سیاسی و بازرگانی ، رواج لابی گری نظام مند در پارلمان و استفاده از افکار عمومی توسط موسسات سازمان یافته
و همچنین حوزه عمومی از طریق تهاجم اصول اخلاقی تبلیغاتی تضعیف می شود
هابرماس مدیریت اطلاعات را نشانه ای از نابودی گستره ی عمومی می داند، عقیده ی آگاه سازی و اطلاع رسانی به وسیله ی کارشناسان روابط عمومی به سمت پذیرش پیام و دستکاری افکار عمومی تغییر جهت داده است تبلیغات و اقناع کردن امروزه پدیده ای مغایر با مباحث عقلانی شده و مبدل به فعالیتی برای جلوگیری از آگاه شده شده است مردم قربانیان منفعل تبلیغات هستند
سه جنبه ی اصلی مدیریت اطلاعات: بسته بندی اطلاعات ، ارعاب وسانسور به همراه رازپوی دولت؛ اطلاعات تبدیل به بخش کامل کننده ی عملیات نظامی شده است

کاستلز:اطلاعات و تغییر شهری

او از دگرگونی های به وقوع پیوسته در ساختار های طبقاتی شهر ها و تحولات فرهنگی وابسته یاد میکند او شیوه ی تولید سرمایه داری را متمایز از شیوه ی اطلاعاتی توسعه می داند شیوه ی اطلاعاتی توسعه نسبت به نظام اجتماعی سرمایه داری خود مختار است موضوع جبر گرایی تکنولوژیک در نظریه ی کاستلز مطرح می شود او تحت تاثیر التوسر است و آخرین نماینده برجسته پایبند به مارکسیسم علمی می خوانندش از نظر هندرسون و کاستلز پیشرفت تکنولوژیک با یک منطق اقتصادی محدود از نظرتاریخی امکان پذیر شده و آمیزش تجدید ساختار و اطلاعات گرایی نشانه ی بارز دوران اخیر است
کاسستلز معتقد است سرمایه داری و فعالیت های اطلاعاتی تقریبا به هم گره خورده اند ، فرآوری اطلاعاتی از راه رشد تولید و مصرف در جامعه نومین پرورش یافته سازمان سرمایه داری در پارادایم تکنولوژیک اطلاعاتی مستقل از یکدیگر توسعه یافته اند
از دید کاستلز 1945-1973 یکی از دوران های نسبتا پایدار و شکوفای سرمایه داری رفاه طلب ، شرکت گرا و سامان گرفته از دولت است و این وضع بر اثر رکود 1970 دگرگون و از 1979 به سمت یک " الگوی نوین سازمان اجتماعی –اقتصادی" در حرکت است
اطلاعات گرایی سبب انعطاف در تولید و عرضه ی سیستم هایی که هزینه را کاهش و خالص های سود را افزایش داده اند شده است
ایجاد شبکه های اطلاعاتی باعث تمرکز زدایی از بسیاری از جنبه های سازمان دهی اجتماعی و اقتصادی همراه با تمرکز در تصمیم گیری می شود
شهر اطلاعاتی که کاستلز ازین مفهوم یاد می کند شهری اختلاف انگیز است شهری دوگانه ست وموجب دوقطبی شدن به این معنا که گروهی از افراد طبقه ی پایین و گروه دیگر نخبه در حرفه های اقتصادی اطلاعاتی هستند وی تولید کنندگان نوین اطلاعاتی را جهان وطن کرایی می داند مواضع فرهنگی در موقعیت مسلط و
طبقه ی اجتماعی برتری خواه اساس جامعه ی مدنی را شکل می دهد
جامعه شبکه ای از ویژگی های سرمایه داری متکی به اطلاعات ست که محصول همگرایی سه فرایند تاریخی مستقل الف) انقلاب اطلاعات ب) تجدید ساختار سرمایه داری ج) اقتصاد متکی به برنامه ریزی متمرکز از 1980
ویژگی های اصلی جامعه ی شبکه ای را او اینگونه بر شمرده است:
اقتصاد اطلاعاتی 2) اقتصاد جهانی که در برگیرنده فعالیت های استراتژیک وابسته به شبکه های اطلاعاتی 3) فعالیتهای اقتصادی شبکه ای 4)تحول در اشتغال
5) ظهور قطبهای متقابل 6) فرهنگ واقعیت مجازی 7) زمان بی زمان و فضای جریانها و 8) سیاست بر بال رسانه

نتیجه گیری:

تکنولوژی های اطلاعاتی در عصر اطلاعات شامل تکنولوژی هایی می شوند که وقتی در کنار هم قرار می گیرند جامعه ای را شکل می دهند که امروزه موسوم است به جامعه اطلاعاتی که در این عرصه مفهوم و کارکرد اطلاعاتی مفهومی زیر بنایی و بنیادی محسوب می شود اینترنت به عنوان زیر ساختی محسوب می شود که به این عرصه شکل می بخشد در این فضاست که بسیاری از نابرابری هایی که در زندگی روزمره با آنها در برخوردیم رنگ می بازد و انسانها فراتر از نژاد و ملیت خود به تعامل با هم می پردازند گرچه عده ای مانند مک لوهان که به فناوری خوشبین بود و مانند کستلز به وجه مثبت جامعه اطلاعاتی می اندیشند اما عده ای نیز رویکردی متفاوت با آنها داند و منتقد به این عرصه هستند به عنوان مثال شیلر از نابرابری های اطلاعاتی یاد می کند و شکل گرفتن غنی و فقیر اطلاعاتی را حاصل این جامعه جدید می داند یا هابرماس از از بین رفتن عرصه عمومی در آن یاد می کند اما فارغ از تمامی اتقادات نباید وجوه مثبت جامعه اطلاعاتی را فراموش کنیم که در فضای شبکه همه انسانها بر طبق اعلامیه مصوب نخستین"اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی " حق ارتباط داند و این حق از حقوق مهم انسانی محسوب می شود که البته لازم به یادآوری ست که متاسفانه در این کشور با فیلترینگ سایت های اینترنتی این حق انسانی به طور مکرر نقض می شود

منابع:

كاستلز مانوئل عصر اطلاعات : اقتصاد، جامعه و فرهنگ (پايان هزاره طرح نو ,1380

وبستر، فرانك، نظريه هاي جامعه اطلاعاتي قصيده سرا ,1380

معتمد نژاد،کاظم، جامعه اطلاعاتی اندیشه های بنیادی دیدگاه های اتقادی چشم انداز های جهانی ، مرکز پژوهش های ارتباطات ،1384

محسنی ، منوچهر، جامعه شناسی جامعه اطلاعاتی ، دیدار، 1380

فصلنامه رسانه سال شانزدهم شماره 2، ویژه جامعه اطلاعاتی تابستان 1384

عاملي، سعيد رضا، مجله ارغنون،1383

گيدنز، آنتوني جهان رها شده، علي اصغر سعيدي،‏يوسف حاجي عبدالوهاب ، علم و ادب 1379

تافلر الویل ،موج سوم، شهيندخت خوارزمي

---

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:

منبع:

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

[نظر دهید]    [تعداد نظرهای ثبت شده در پیوند با این مطلب: 0] 

.

---