شهرهای هوشمند بر پایه شهرهای واقعی یا فیزیکی بنیان می شوند و دارای ویژگی های مشترکی با آن ها هستند. شهرهای مجازی نه تنها مستقل از شهرهای واقعی نیستند بلکه همچنین به این شهرها وابسته هستند. مدل های شهر مجازی به برنامه ریزان شهری، معماران و سرمایه گذاران کمک های فراوانی می کند. مهم ترین مزیت شهرهای مجازی کارایی و اثربخشی برای اداره امور شهری است. هدف اصلی این مقاله، شناخت و تبیین مفهوم شهر هوشمند و ارتباط آن با لایه های موجود فضایی است. فراوانی یافته است (معاملات، وضعیت خطوط هوایی، سیستم حمل و نقل و... ) به این ترتیب بسیاری از مشاغل به این سیستم نرم افزاری وابسته اند. با وجود سیستم های به مهم مرتبط پیچیده در فضای مجازی انطباق با تغییرات به شکل هوشمند انجام گرفت.


ایده شهر هوشمند نیز تا اواسط دهه ۱۹۸۰ که ژاپنی ها شهر علم (کان سایی) را در کشور خودشان ایجاد کردند و استرالیایی ها شهر چند عملکردی (MFP ) را در اواخر دهه ۱۹۸۰ در آدلاید بنا کردند، ایده ای ناشناخته بود. از دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ که کامپیوتر و اینترنت در مقیاس وسیع در زندگی شهری مورد استفاده قرار گرفت مبحث فضای مجازی اهمیت ویژه ای یافت. فعالیت های شهر به این سیستم های الکترونیکی وابستگی رویکردی نوین در برنامه ریزی و مدیریت شهری است. این شهرها در فضای استعاری و سایبری به وجود می آیند.


در یک قرن اخیر با رشد روز افزون شهر نشینی و مشکلات ناشی از آن و با توجه به پیامدهایی که صنعت و مدرنیزاسیون در زندگی شهری به همراه داشته است. در چنین فضایی توجه به مؤلفه های مناطق خلاق و هوشمند که یکی از مهم ترین اولویت های برنامه ریزان و سیاست گذاران است ضروری است. یکی از مؤلفه های مناطق خلاق و هوشمند، اختراعات الکترونیکی و سخت افزارها و نرم افزارهای کامپیوتری است که خود عامل تسریع و بهینه سازی در انجام کارها می باشد.


بر این اساس مقاله حاضر به بررسی تاثیرات اختراعات الکترونیکی، سخت افزارها و نرم افزارهای کامپیوتری بر فضای مناطق و شهرها می پردازد



مقدمه


وجه مشخص جامعه معاصر، تحولات فراوان و افزایش فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در مقیاس جهانی است. یکی از نیروهای پیش برنده این امر، جهانی شدن یا انقلاب فناوری است، که معمولاً حول محور فناوری اطلاعات و ارتباطات متمرکز شده است. ICT زیر ساخت لازم جهت تبادل فوری اطلاعات در فاصله های طولانی را فراهم می سازد. محدودیت های فاصله می تواند با کاهش در محدودیت های زمانی از بین برود. سرمایه داری، فناوری های اطلاعات را برای عملیات در مقیاس جهانی و درزمان وقوع استفاده می کند. فی الواقع فناوری اطلاعات وارد زندگی شهروندان شده است و روابط مبتنی بر IT، اساس زندگی در عصر ارتباطات است. صحبت برای ورود و یا عدم ورود به این رابطه را باید کنار گذاشت و برای پیگیری از فناوری های نوین و خلق منابع جدید بایستی وارد گود شد. فناوری اطلاعات برای ورود کامل به عرصه اجتماعی و فرهنگی زندگی شهروندان راه پر فراز و نشیبی را در پیش خواهد داشت ولی منتظر فشردن کلید Enter برای ورود نمی ماند و این همان صحت گفتار سازمان ملل است که پیشاپیش آغاز سده بیست و یکم میلادی را هم زمان با تکوین انقلاب شهری نوین در جهان عنوان کرده بود. حال شهرها نیز تحت تاثیر انقلاب شهری تعاریفی جدید به خود می گیرند. نمونه ای از این فضاها شهر الکترونیک یا هوشمند است. هنگامی که چارچوب ذهنی از شهر هوشمند صحبت بر میان می آورد نظرها به یک مکان سوق داده می شود و این همان مساله ای است که باعث شهر مجازی یا شهر اینترنتی در ذهن ها تداعی شود این موضوع در اقدامات اجرایی نیز نمود پیدا کرده است. در صورتی که منظور از شهر تنها یک مکان نیست و به تعین وقتی از شهر صحبت به میان می آید یک فضای زیستی مد نظر است.


بر این اساس در این مقاله سعی شده است تاثیرات اختراعات الکترونیکی و سخت افزارها و نرم افزارهای کامپیوتری در مناطق و شهرها مورد بررسی قرار گیرد و هم با توجه به تاثیر کاربرد الکترونیک و کامپیوتر در توسعه جوامع، راهکارهایی در به کار گیری این فناوری در سیستم شهری ارایه می شود.




طرح مساله


نوآوری، یادگیرندگی (فراگیری) و هوشمندی دارای بعد و ماهیت مشترکی می باشند که می توان آن را تولید، تبادل، فراوری و پردازش اطلاعات دانست. اکنون می توان گفت که انقلاب اطلاعات رخ داده است و به سرعت عصر صنعت را پشت سر می گذاریم و با ورود به عصر ارتباطات مدیوم های زندگی شهری نیز تغییر کرده اند. تغییراتی که بیشتر جنبه کیفی دارد تا کمی. در چنین عصری مهم ترین شاخص توسعه هر کشور بر اساس میزان تولید، امکان توزیع و مصرف اطلاعات ارزیابی می شود. در این وضعیت توجه به توسعه در سطوح مختلف محلی، منطقه ای و ملی نیز شدیداً به وجود و رشد اطلاعات و فضاهایی که بستر شکل گیری این پیشرفت های تکنولوژیکی و اطلاعاتی باشند نیاز دارد.


منطقه و اجزای مربوط به آن به ویژه شهرها نیز تحت تاثیر این تغییرات تعاریفی جدید به خود می گیرند. نمونه ای از این فضاها شهر الکترونیک و مناطق مجازی و هوشمند است. وقتی از شهر الکترونیک صحبت می کنیم نظرها به یک مکان سوق داده می شود و این همان مساله ای است که باعث می شود شهر مجازی یا شهر اینترنتی در ذهن ها تداعی شود این موضوع در اقدامات اجرایی نیز نمود پیدا کرده است. در صورتی که منظور از شهر تنها یک مکان نیست و به یقین وقتی از شهر صحبت به میان می آید یک فضای زیستی مد نظر است. بر اساس گفتمان جامعه اطلاعاتی، جای تعجب ندارد که اجزای چنین جامعه ای از جنس اطلاعات باشند یعنی منطقه و شهر اطلاعاتی، خود از عناصر آمیخته به اطلاعات تشکیل شده اند. اگر اجزای اصلی یک شهر را معماری، سازه، حمل و نقل و تاسیسات و زیر ساخت شهری در نظر بگیریم، شهر اطلاعاتی به شهری اطلاق می شود که اجزایش به کمک ارتباطات و فناوری اطلاعات بنیان گذاری شده اند تا شهروندان در هر لحظه بتوانند بین شیوه های گوناگون ارائه و یا استفاده از کالا و خدمات بهترین را انتخاب کنند.


شاید تصور گردد که هنوز برای بحث کردن از مناطق و شهرهایی که به صورت کاملاً مجازی باشند زود باشد اما هم اکنون با نگاهی به دنیای اینترنت و دیدن برخی جوامع مجازی می توان تصوری از چشم انداز رو به رشد موضوع داشت. با این وجود مقاله حاضر تا این حد وارد فضای مجازی نمی گردد و با در نظر گرفتن چنین چشم اندازی از موضوع، به قول معروف موضوع را بر روی همین زمین بررسی و جستجو می نماید. طی سمینارها و نشست های متعدد اهداف زیر به عنوان هدف های جدید سازگار با شرایط متحول اقتصادی و اجتماعی برای نو شهرهای آینده تعیین شدند:


۱) آزادی و فرصت کافی برای انتخاب


۲) حرکت و دسترسی آسان، ارتباطات مناسب


۳) توازن و تنوع


۴) یک شهر جاذب و گیرا


۵) آگاهی و مشارکت همگانی


۶) استفاده موثر و خلاقانه از منابع


ملاحظه می شود که به موازات تغییر و تحول در شئون اجتماعی، اقتصادی و سیاسی زندگی بشر قرن بیستم و مطرح شدن نیازهای جدید الگوی کالبدی شهرها، به خصوص در مواردی که برنامه ریزان، شهر سازان و معماران در مواجهه با ایجاد یک شهر جدید قرار می گیرند چگونه دگرگون می شود و چون آیینه ای صادق حقایق جاری در شریان هستی را در خود منعکس می کند. در این کار سعی شده است به معرفی مناطق خلاق و یادگیرنده با تاکید بر مهم ترین اجزای این مناطق یعنی شهرهای هوشمند پرداخته و ضمن معرفی اجزا و اصول آن تاثیر آن بر روند توسعه مناطق مورد بررسی قرار بگیرد.




تعریف شهر هوشمند


شهر هوشمند عبارت از شهری است که اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرویس های دولتی و سازمان های بخش خصوصی به صورت بر خط (online) و به طور شبانه روزی، در هفت روز هفته با کیفیت و ضریب ایمنی بالا با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاربردهای آن انجام می شود. به این ترتیب دیگر نیازی به حرکت فیزیکی شهروندان برای دسترسی به خدمات دولت و نهادهای خصوصی نیست. شهر اطلاعاتی یا شهر هوشمند، عصر اطلاعات و انقلاب دیجیتال حجم عظیمی از تکنولوژی با سیم و بدون سیم می باشد که زمینه های گسترده ای برای سرویس های الکترونیکی فراوان است. به تاثیر از این سرویس های الکترونیکی فعالیت هایی نظیر روابط اجتماعی، امنیت، بهداشت، آموزش، شیوه های اشتغال جدید مثل کار از راه دور، خرید و فروش، بانکداری، حکومت شهری، مدیریت شهری، شهر سازی، سیستم حمل و نقل هوشمند به وقوع می پیوندد.




زندگی در شهر هوشمند


«شهر الکترونیک»، «شهر هوشمند»، «شهر مجازی» و ... واژه هایی هستند که «شهروند الکترونیک» را به دنیای جدید و زندگی در شهرهای مدرن، دعوت می کنند، شهری که در آن می توان به طور آن لاین خرید کرد، حساب های خود را آن لاین پرداخت کرد، آن لاین جلسه برگزار کرد و حتی آن لاین سفر کرد. شهر الکترونیک ما را از دنیای یک بعدی شهرهای سنتی و امروزی، به دنیای دو بعدی می برد که دستاورد فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات دنیای اینترنتی است.


شهر هوشمند، شهری ۲۴ ساعته است که امور شهری در تمام شبانه روز در آن جریان دارد. شهروندان می توانند از طریق اینترنت، در هر زمان و هر مکان به اطلاعات و خدمات آموزشی، تفریحی، تجاری، اداری، بهداشتی و ... مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند.


در شهر الکترونیک، پلیس همیشه در دسترس است. شهروندان می توانند ناامنی های به وجود آمده را گزارش دهند تا در اسرع وقت مورد بررسی قرار گیرد. وقتی اکثر کارهای روزمره را بتوان از طریق اینترنت و در منزل انجام داد زندگی بسیار راحت تر خواهد شد. از آنجا که رفت وآمدهای شهری در شهر الکترونیک به حداقل می رسد، تاثیرات مخرب وسایل نقلیه بر محیط زیست نیز کاهش می یابد و محیطی زیباتر و طبیعی تر برای زندگی شهروندان به وجود خواهد آمد. «کارت های هوشمند»، «بانکداری الکترونیک»، «آموزش الکترونیک»، «سلامت الکترونیک»، «تجارت الکترونیک»، «دولت الکترونیک» و ... واژه هایی هستند که هر روزه به گوش ما می رسند، اما تمام این ها وقتی در شهری واحد کنار هم جمع می شوند، «شهر الکترونیک» را به وجود می آورند. ارائه خدمات با سرعت و کارایی بالا در حوزه شهر، هم زمان با کاهش هزینه ها و ترافیک، آلودگی ها و ... در شهر الکترونیک متصور است. فراهم آوردن زیرساخت های ارتباطی، شبکه افزار، نرم افزار، انسان افزار، زیرساخت های امنیتی و توسعه نهادهای اطلاعاتی از جمله پیش زمینه های ایجاد شهر الکترونیک است. شهرها، بر حسب میزان استفاده از خدمات الکترونیک طبقه بندی می شوند. در برخی مناطق دنیا نظیر آمریکا، نمونه های موفقی از شهرهای الکترونیک وجود دارد. ایجاد شهرهای هوشمند یکی از مهم ترین اهداف فناوری اطلاعات است که شهرداری ها نقش عمده ای در تحقق آن دارند. با توجه به گسترش روز افزون تکنولوژی و افزایش نیازهای انسان و پیچیدگی مشکلات بشری شهر هوشمند واقعیت شهرهای فرداست، و اگر ایجاد آن را به آینده موکول کنیم قطعاً نیازمند پرداخت هزینه های گزاف هستیم.


در این شهر الکترونیکی ادارات دیجیتالی جایگزین ادارات فیزیکی می شوند و سازمان ها و دستگاه هایی همچون شهرداری، حمل و نقل عمومی، سازمان آب منطقه ای و... بیشتر خدمات خود را به صورت مجازی و یا با استفاده از امکاناتی که ICT در اختیار آنان قرار می دهد به مشترکین و مشتریان خود ارائه می دهند. در یک شهر هوشمند، کلیه اطلاعات و خدمات به صورت الکترونیک به مردم ارائه می شود. در حال حاضر نمونه های چندانی از شهرهای تمام هوشمند در جهان وجود ندارد. همان طوری که تصور وجود شهری که به طور کامل از وجود رایانه و خدمات الکترونیک بی بهره باشد، تقریباً غیر ممکن است. همچنان که قبلاً اشاره شد اکنون شهرها بر حسب میزان استفاده از خدمات الکترونیک طبقه بندی می شوند در برخی از مناطق دنیا مثل امریکا نمونه های موفقی از شهرهای الکترونیک وجود دارند. ایجاد شهرهای الکترونیک یکی از مهم ترین اهداف فناوری اطلاعات است. ایجاد شهرهای الکترونیک فواید زیادی به دنبال دارد که از مهم ترین آنها می توان به کاهش هزینه، افزایش درآمدها، افزایش کیفیت خدمات، کاهش زمان دسترسی به خدمات و بالا بردن میزان دسترسی به خدمات اشاره کرد. کاهش میزان آلودگی هوا و ترافیک و همچنین شفاف کردن اطلاعات و مراحل و انجام خدمات و قوانین و جلوگیری از اعمال سلیقه کارمندان از دیگر مزایای شهر الکترونیک است. اساس شهر الکترونیک بهره گیری از رسانه های الکترونیکی و بهره وری از اینترنت در جهت کمک به تسهیل امور شهروندان است.