شهر مجازی، عنوانی که در این روزها در رسانه ها زیاد شنیده می شود از جمله پیامدهای دنیای جدید مجازی است. دنیایی که با شکل گیری و گسترش وسائل جدید ارتباط جمعی و فناوری های نوین ارتباطی به وجود آمده و تحولی در عرصه های مختلف زندگی ایجاد کرده است. شبکه های ارتباطی نوین و در راس آنها شبکه جهانی اینترنت فضای یکپارچه جهانی به وجود آورده اند که می توان از آن تحت عنوان «جهان مجازی» یاد کرد.


از جمله پیامدهای شکل گیری جهان مجازی بازتعریف برخی مفاهیم جهان فیزیکی است. تقسیمات جغرافیایی هم در محیط مجازی بازتعریف شده اند که شهرهای مجازی یکی از مصداق های آن محسوب می شود. اما شهرهای مجازی فقط به تقسیمات جغرافیایی محدود نمی شوند و به طیف گسترده ای از محیط های مجازی اشاره دارد و گاه ارائه تعریف آن با سردرگمی و ابهام همراه است.


این مقاله به دنبال ارائه گونه شناسی (Typology) از انواع شهرهای مجازی است و با مرور طبقه بندی های ارائه شده از شهرهای مجازی، آنها را در دو گروه دسته بندی می کند.


طبقه بندی شهرهای مجازی


پیش از این شهرهای مجازی به شکل های مختلف تقسیم بندی شده اند که در اینجا تلاش شده ضمن اشاره به چند مورد از آنها از مجموعه این طبقه بندی ها برای رسیدن به یک گونه شناسی مناسب استفاده شود.


مارتین دوج و همکارانش در مقاله «شهرهای مجازی در شبکه اینترنت» شهرهای مجازی را به چهار گونه تقسیم بندی می کنند:


دسته اول شهرهای مجازی فهرستی (Web Listing) هستند. این شهرهای مجازی فقط شامل برخی راهنماها و اطلاعات هستند و اغلب با اهداف تبلیغاتی به خصوص در زمینه گردشگری ایجاد می شوند. نوع ▪ دوم شهرهای مجازی مسطح (Flat) را شامل می شود. در این گونه، از نقشه های مسطح شهرها و ساختمان ها برای ارائه اطلاعات به کاربران استفاده می شود.


دسته سوم شهرهای مجازی سه بعدی (۳D) هستند. در این شهرها با استفاده از تکنولوژی های واقعیت مجازی فضای شهری ساخته می شود که به فضای واقعی نزدیک است.


گروه چهارم، شهرهای مجازی ای هستند که از آنها با عنوان شهر مجازی واقعی (True) یاد شده است. در این شهرها فضای شهری به شکل نزدیک به واقع تری در محیط مجازی بازنمایی شده است. در این شهرها نسبتا همه جنبه های زندگی واقعی پوشش داده می شود.


در جایی دیگر دکتر سعیدرضا عاملی هفت نوع مختلف از شهرهای مجازی را بر اساس محتوای آنها معرفی می کند. نوع اول شهرهای مجازی تاریخی هستند. این گونه شهرها تلاشی برای نزدیک کردن تاریخ شهر و متراکم کردن موازی مقاطع مختلف تاریخی شهر در کنار یکدیگر محسوب می شوند. گوست در آلمان (شبیه سازی دو جنگ جهانی) نمونه ای از این شهرهای مجازی است. دسته دوم، شهرهای مجازی ماهواره ای هستند. این شهرها با سیستم نقشه گوگل تحقق پیدا کردند و تلاش می کنند حوزه تعامل شهروندان را با شهر بیشتر کنند.


شهرهای مجازی داده ای، نوع سوم شهرهای مجازی هستند. این شهرها امکان داده ای کردن کلیه ظرفیت های جغرافیایی را به وجود می آورند. نوع چهارم شهرهای مجازی کارگاهی هستند. در این گونه، شهرها با آزمون و خطا ساخته می شوند و کاربران در آنها می توانند شهردار باشند. سایت زانپو نمونه ای از این گونه شهرهاست.


دسته پنجم شهرهای مجازی توریستی هستند. در این شهرها که شهرمجازی نیویورک از جمله نمونه های آن است علاوه بر ارائه اطلاعات، تلاش می شود تعامل نزدیک به فضاهای شهری هم ایجاد شود.