ایران و دومین گردهمایی کمیتة تدارک مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی
اگر عضو یکی از شبکههای زیر هستید میتوانید این مطلب را به شبکهی خود ارسال کنید:
[23 Apr 2005]
[ دکتر کاظم معتمد نژاد]
جمعه ۲ ارديبهشت ۱۳۸۴
مرکز پژوهشهای ارتباطات
وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
تهران – فروردین 1384
دکتر کاظم معتمد نژاداستاد دانشکدة علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و عضو کمیسیون ملی تدارک مشارکت ایران در مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی است
مقدمه
ضرورت برگزاری « اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، نخستین بار در اجلاسیة « کنفرانس نمایندگان تام الاختیار دولت های عضو « اتحادیة بین المللی ارتباطات دور»، در سال 1998 در شهر مینیاپولیس ایالات متحدة آمریکا، بر مبنای پیشنهاد نمایندة دولت تونس، طی قطعنامة شمارة 73 این اجلاس مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. شورای اداری اتحادیة مذکور نیز در اجلاسیة سال 2001 خود، با تأیید گزارش دبیرکل این اتحادیه راجع به لزوم تشکیل چنین اجلاسی از سران جهان، به موجب قطعنامة شمارة 179 این اجلاسیه، بر تصمیم یادشده، صحه گذاشت و مقرر داشت که اجلاس عالی موردنظر، در دو مرحله، در سال های 2003 و 2005 در ژنو و تونس، برگزار شود.
تصمیم اخیر شورای اداری « اتحادیة بین المللی ارتباطات دور» ، در 21 دسامبر 2001 در جریان پنجاه و ششمین اجلاسیة مجمع عمومی ملل متحد، با تصویب قطعنامه ای (قطعنامة شمارة 183-56) ، مورد تأیید واقع شد. به موجب این قطعنامه، مجمع عمومی ملل متحد، بر ضرورت برگزاری یک اجلاس عالی جهانی دو مرحله ای در زمینة جامعة اطلاعاتی، زیرنظر دبیرکل سازمان ملل متحد و با همکاری مدیریتی و اجرایی اتحادیة بین المللی یادشده، تأکید گذاشت و دربارة آثار و نتایج آن، ابراز خرسندی و مسرت نمود. در این قطعنامنه، مجمع عمومی ملل متحد توصیه کرد که تدارک این اجلاس عالی به یک کمیتة تدارک بین الدول سپرده شود و مأموریت های مربوط به تعیین دستورکار و چگونگی مشارکت نمایندگان دولت ها و سایر دست اندرکاران آن (نمایندگان بخش خصوصی و جامعة مدنی) و همچنین تهیه و تنظیم متن های پیش نویس های « اعلامیة اصول» و « برنامة عمل» مورد نظر برای تصویب اجلاس عالی، به کمیتة مذکور واگذار گردد.
مجمع عمومی ملل متحد در دسامبر 2002 در جریان پنجاه و هفتمین اجلاسیة خود قطعنامة دیگری (قطعنامة 239-57) در حمایت از برگزاری اجلاس عالی سران دربارة جامعة اطلاعاتی به تصویب رساند و ضمن آن، از رهبران تمام کشورهای جهان تقاضا کرد که در نخستین مرحلة این اجلاس در روزهای 10 تا 12 دسامبر 2003 در ژنو حضوریابند. مجمع عمومی مذکور در جریان برگزاری پنجاه و نهمین اجلاسیة آن در پائیز 2004، هم به موجب یک قطعنامة دیگر (قطعنامة شمارة 220-59)، متن های « اعلامیة اصول» و « برنامة عمل» مصوب نخستین مرحلة اجلاس عالی ژنو را مورد تصویب قرارداد و ضمن این قطعنامه از تصمیم اجلاس یادشده برای تشکیل «کار گروه راهبری اینترنت» و « گروه مطالعاتی و عملیاتی مکانیسم های مالی» کمک به تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه، استقبال کرد.
*******
برای اطلاع بیشتر خوانندگان از محتوای تصمیمات نهایی نخستین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، در متن پیوست این گزارش، خلاصه ای از رئوس مطالب و مندرجات « اعلامیة اصول» و « برنامة عمل» مصوب 12 دسامبر 2003 این اجلاس عالی، ارائه شده است. در مورد چگونگی تدارک مقدمات اجلا س مذکور و روند برگزاری آن نیز می توان به مآخذ فارسی معرفی شده در آغاز فهرست مآخذ مندرج در پایان گزارش مراجعه کرد.(1)
1- نشست های عمومی و جلسه های فرعی دومین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس عالی تونس
در «دومین گردهمایی کمیتة تدارک مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی» (تونس: 16 تا 18 دسامبر 2005 – 25 تا 27 آ بان 1384) [Second Meeting of the Prepatory Committee for the Second Phase of the World Summit on the Information Society - WSIS]، که از 17 تا 25 فوریة 2005 (29 بهمن تا 7 اسفند 1383)، در دفتر اروپایی ملل متحد در ژنو (کاخ ملت ها و مقر سابق جامعة ملل) با حضور بیش از دو هزار نفر اعضای هیأتهای نمایندگی دولتهای حدود 150 کشور جهان، نمایندگان جامعة مدنی و نمایندگان بخش خصوصی این کشورها و نمایندگان سازمان های بین الدول وابسته و غیروابسته به ملل متحد تشکیل شد،تصمیمات مهمی دربارة چگونگی برگزاری و دستور کار این اجلاس در پائیز آینده در تونس، اتخاذ گردیدند. نخستین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس عالی مذکور،هشت ماه پیش از گردهمایی اخیر، در روزهای 24 تا 26 ژوئن 2004 (4 تا 6 تیر 1383) در شهر حمامه در تونس برگزار شده بود.
در طول هفت روز کار رسمی دومین گردهمایی کمیتة یاد شده (روزهای پنجشنبه و جمعه 17 و 18 فوریه و روزهای دوشنبه تا جمعه 21 تا 25 فوریه 2005) ، - که هر روز در دونوبت، از ساعت 10 تا 13 و از ساعت 15 تا 18 صورت می گرفت - مطابق برنامة مورد پیش بینی آن،گزارشهای متعددی مطرح گردیدند، مباحثه ها و تبادل نظرهای مختلفی صورت گرفتند و متنهای آنها در اختیار شرکت کنندگان گذاشته شدند.
این گردهمایی در جریان فعالیت هفت روزة خود، پنج نشست عمومی و چهارده نشست جانبی (در کمیتة فرعی گردهمایی مذکور) تشکیل داد . در مراسم افتتاح گردهمایی، (منتصر کوئیلی - Montasser Quaili) ، وزیر تکنولوژیهای ارتباطی تونس «موریتز لوئینبرگر»( Moritz Leuenberger) ، معاون رئیس جمهور کنفدراسیون سوئیس و سرپرست وزارت محیط زیست، حمل و نقل، انرژی و ارتباطات این کشور و «یوشیو او تسومی» (Yoshio Utsumi) ، دبیر کل «اتحادیة بین المللی ارتباطات دور » سخنرانی کردند.
الف- نشستهای عمومی
نخستین نشست عمومی شرکت کنندگان گردهمایی، به دنبال مراسم افتتاح آن، به وسیلة «جانیس کارکلینس»(Janis Karklins) ، سفیر جمهوری لتونی در دفتر اروپایی ملل متحد در ژنو، که در نخستین گردهمایی کمیتة تدارک دومین اجلاس در ماه ژوئن 2005 در تونس، به ریاست دومین گردهمایی این کمیته انتخاب شده بود، گشایش یافت. در این نشست، خانم « ایلیانادی ژیووان»( Ileana di Giovan) ، سفیر جمهوری آرژانتین در دفتر اروپایی ملل متحد در ژنو، به عنوان رئیس کمیتة فرعی گردهمایی و «جرج پاپا داتوس»(George Papadatos) نمایندة دولت یونان، به عنوان گزارشگر گردهمایی، انتخاب شدند. در نشست مذکور، دبیر کل «اتحادیة بین المللی ارتباطات دور » گزارشی راجع به فعالیت های این اتحادیه و سایر نهادهای وابسته به ملل متحد، در مورد چگونگی تهیة مقدمات برگزاری دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی، عرضه کرد و از فعالیت های مربوط به آن، ابراز خشنودی نمود. وی مخصوصاً یاد آور شد که تعدادی از تعهدهای پرداخت کمک مالی کشورهای عضو سازمان ملل متحد برای هزینه های تدارک اجلاس عالی تونس، تأیید و تأمین گردیدهاند. به طوری که تا کنون مبلغ دو میلیون و هفتصد هزار فرانک سویس، معادل 55 درصد کل مبلغ مورد پیش بینی (5 میلیون فرانک سویس) برای هزینه های یاد شده، در اختیار کمیتة تدارک قرار گرفته است و پرداخت بقیة کمک های مورد تعهد نیز ادامه دارد.
در نشستهای عمومی دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة اجلاس عالی سران در تونس، چند گزارش عرضه گردیدند.
یکی از گزارش های مهم، گزارش «گروه دوستان رئیس»* (Group of the Friends of the Chair - GFC) و به عبارت دیگر، گروه مشاوران رئیس کمیتة مذکور برای تهیه و تدوین سند نهایی اجلاس یاد شده بود که به وسیلة خود او به حضار ارائه گردید. وی در سخنان خویش، چگونگی برگزاری چهار نشست ویژه از سوی اعضای این گروه در طول ماههای سپتامبر، اکتبر و دسامبر 2004 و ژانویة 2005 برای تدارک طرح «متن مقدمة سیاسی » (Polilical Chapeau) سند نهایی مورد نظر جهت تصویب در دومین اجلاس سران جهان درباة جامعة اطلاعاتی و همچنین طرح «قسمت عملیاتی »( Operational Part) این سند را نیز تشریح کرد. کمیتة تدارک، با سپاس از کوششهای «گروه دوستان رئیس » برای آماده ساختن این دو متن، بررسی آنها را در دستور کار گردهمایی گذاشت و تصمیم گرفت متنهای مذکور را در نشستهای عمومی و جلسات کمیتة فرعی دومین گردهمایی کمیتة تدارک، به طور دقیق مورد ارزیابی قرار دهد.
- گزارش «گروه مطالعاتی و عملیاتی مکانیسمهای مالی » (Task Force on Finacial Mechanisms - TFFM) ، هم گزارش مهم دیگری بود که در دومین نشست عمومی گردهمایی، از سوی «شوجی نیشوموتو» (Shoji Nishimoto) ، معاون مدیر و رئیس دفتر سیاستهای توسعهای «برنامة ملل متحد برای توسعه » ارائه گردید. این گزارش، به تقاضای نخستین« اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی» (ژنو 10 تا 12 دسامبر 2003) و زیر نظر« کوفی انان »، دبیر کل سازمان ملل متحد و با کمک و همکاری «برنامة ملل متحد برای توسعة» تهیه و تدوین شده است و هدف آن مشخص ساختن امکان انطباق مکانیسمهای کنونی تأمین مالی کمک های مورد لزوم برای تدارک تکنولوژیهای اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه و یافتن مکانیسم های تأمین مالی جدید مکمل آن هاست.
- گزارش دیگر، گزارش مقدماتی”کار گروه مربوط به راهبری اینترنت» (Working Group on Internet Governance - WGIC) بود که در سومین نشست عمومی دومین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس سران جهانی دربارة جامعة اطلاعاتی در تونس، به نمایندگی از طرف «نیتین دسای»، رئیس این گروه، عرضه گردید. گزارش نهایی این کارگروه، قرار است تا ماه ژوئیة 2005 آماده شود و به سومین گردهمایی تهیة تدارک اجلاس عالی تونس، در ماه سپتامبر آینده ارائه گردد.
- گزارشهایی نیز راجع به برگزاری کنفرانسهای منطقهای و زیر منطقه ای و همایش ها و گردهمایی های موضوعی مورد نظر برای تدارک دومین مرحلة اجلاس سران جهان دربارة جامعة اطلاعاتی، در چهارمین نشست عمومی دومین گردهمایی کمیتة تدارک این اجلاس، مطرح شدند. کنفرانسهای منطقهای و زیر منطقه ای معرفی شده، موارد زیر را در بر میگیرند:
- کنفرانس منطقهای آسیای غربی دربارة جامعة اطلاعاتی، که در روزهای 22 و 23 نوامبر 2004، با مشارکت کشورهای عربی این منطقه و با همکاری کمیسیون اقتصادی و اجتماعی ملل متحد برای آسیای غربی، در دمشق، مرکز سوریه برگزار شد.
- کنفرانس منطقهای آفریقا در مورد جامعة اطلاعاتی،که در روزهای 2 تا 4 فوریة 2005، با کمک «کمیسیون اقتصادی آفریقا»، در شهر آکرا،مرکز جمهوری آفریقایی غنا، تشکیل گردید.
- دومین کنفرانس زیر منطقهای روسیه و آسیای مرکزی دربارة جامعة اطلاعاتی،که در روزهای 16 تا 18 نوامبر 2004 در بیشکک، مرکز جمهوری قرقیزستان، برگزار شد . این کنفرانس با همکاریهای کمیسیونهای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد در اروپا و آسیا و اقیانوسیه، «برنامة ملل متحد برای توسعه » و «گروه مطالعاتی ملل متحد درباره تکنولوژیهای اطلاعات و ارتباطات»، ترتیب یافته بود.
گردهماييهاي موضوعي مورد گزارش، چنين معرفي شدند:
- گردهمايي مربوط به پیام هاي ناخواستة اينترنتي(WSIS Thematic Meeting on Spam) ، كه در روزهاي 7 تا 9 ژوئية 2004، از سوي «اتحادية بين المللي ارتباطات دور»، در ژنو تشكيل گرديد.
- گردهمايي راجع به تكنولوژيهاي اطلاعات و حقوق (Meeting on Information Technologies and law) ، كه با همکاری دولت جمهوري بلاروس، يونسكو، سازمان ملل متحد و «برنامة ملل متحد براي توسعه»، در روزهاي 28 و 29 اكتبر 2004، در شهر مينسك، مركز جمهوري مذكور برگزار شد.
- همایش مربوط به نقش و جايگاه رسانه ها در جامعة اطلاعاتي در آفريقا و كشورهاي عربي (Meeting on Role and Place of Media in the Information Society in Africa and Arab States) ، كه با همكاري دولت پادشاهي مغرب (مراكش) و سازمان جهاني كرسي هاي دانشگاهي علوم ارتباطات يونسكو، در روزهاي 22 تا 24 نوامبر 2004 در شهر مراكش تشكيل گرديد.
- گردهمايي «كميتة دادههاي علوم و تكنولوژي شوراي بين المللي علوم» (WSIS Session - Committee on Data for Science and Technology) ، راجع به اجلاس جهاني سران دربارة جامعة اطلاعاتي، كه در روز 10 نوامبر 2004، از سوي اين كميته در برلن، مركز جمهوري فدرال آلمان برگزار شد.
- كنفرانس جهاني تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات، در مورد«شکاف ديجيتال و اقتصاد مصرفي: مسائل و راهحلها»( Global ICT Conference 2004: Digital Divide and Knowledge Economy: Problems and Solutions) ، كه با همکاري دولت جمهوري آذربايجان و «برنامة ملل متحد براي توسعه» در روزهاي 25 تا 28 نوامبر 2004 در باكو تشكيل گرديد.
- گردهمايي مربوط به «تاثيرات اقتصادي و اجتماعي تكنولوژي هاي اطلاعات و ارتباطات» (Economic and Social Implications of ICT)،كه با همکاري «سازمان همکاری و توسعة اقتصادي» و «كنفرانس ملل متحد در مورد تجارت و توسعه»، در روزهاي 17 تا 19 ژانوية 2005، به كوشش دولت گواتمالا» در شهر آنتيگا برگزار شد.
- گردهمايي راجع به «كاربردهاي تكنولوژي هاي اطلاعات و ارتباطات براي كاهش خطرات و آسيب هاي سوانح طبيعي»( ICT Applications in Natural Disaster Reduction)،كه در روز 21 ژانوية 2005، با همكاري «سازمان جهاني هواشناسي» و دولت ژاپن در شهر «كوبه» اين كشور، برگزار شد.
- «كنفرانس بين المللي آزادي بيان در فضاي سایبر»( International Conference on Freedom of Expression)، كه از سوي يونسكو، در روزهاي 3 و 4 فورية 2005 در مقر اين سازمان در پاريس تشكيل گرديد.
- همايش «سنجش جامعة اطلاعاتي»(Measuring the Information society)، كه در روزهاي 7 تا 9 فورية 2005 با همكاري «كنفرانس ملل متحد در مورد تجارت و توسعه»،«سازمان همكاري و توسعة اقتصادي»، «اتحادية بين المللي ارتباطات دور»، كميسيون هاي اقتصادي و اجتماعي منطقهاي ملل متحد، بانك جهاني، «گروه مطالعاتي ملل متحد دربارة تكنولوژي هاي اطلاعات و ارتباطات» و دولت فنلاند در ژنو برگزار شد.
- «مجمع مباحثه در مورد تكنولوژي هاي اطلاعات و ارتباطات در سال 2004 و كسب و كار الكتروني برای آمريكاي جنوبي» (ICT’s 2004 e-Business Forum for South America)، كه در ماه نوامبر 2004، از سوي دولت برزيل در شهر سائوپولوي اين كشور، تشكيل گرديد.(2)
ب- جلسات كميتة فرعي
«کمیتة فرعی» دومین گردهمایی کمیتة تدارک مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی، که در نخستین روز فعالیت این کمیته، به ریاست خانم «ایلیانادی ژیووان» تشکیل شد، در روزهای 18 تا 25 فوریة، چندین نشست برگزار کرد و طی آنها پیشنویسهای سند نهایی مورد نظر برای ارائه و تصویب در اجلاس عالی تونس را -که از سوی «گروه دوستان رئیس» تهیه و تدوین شده بود – به بحث و بررسی گذاشت.
در اولین روز برگزاری «کمیتة فرعی »، فصل دوم قسمت عملیاتی این سند، شامل «مکانیسمهای مالی»،که در آخرین روزهای پیش از تشکیل دومین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس و به دنبال برگزاری کنفرانس منطقه ای جامعة اطلاعاتی در آفریقا (2 تا 4 فوریة 2005)، به وسیلة «گروه دوستان رئیس» بازبینی گردیده بود، مورد بررسی مقدماتی قرار گرفت.
بر اساس پیشنهادهایی، که در جریان مباحثههای این نشست و نشستهای دو روز بعد کمیتة فرعی، از سوی نمایندگان دولتها و نمایندگان سایر دست اندرکاران اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی، راجع به محتوای مطالب این فصل مطرح گردیدند، تغییراتی در متن آن پدید آمدند و به دنبال این تغییرات، اعضای «گروه دوستان رئیس » با همکاری دبیرخانة اجرایی کمیتة تدارک، متن تجدید نظر شدهای حاوی مجموعة پیشنهادهای مطرح شده آماده کردند و برای طرح و بررسی مجدد آن در نشستهای بعدی «کمیتة فرعی »، به رئیس این کمیتة تسلیم نمودند.
کمیتة فرعی در روز 21 فوریه، بررسی مقدماتی فصل یکم قسمت عملیاتی متن مورد نظر را که به «مکانیسمهای اجرایی » (Implemenation Mechanisms) اختصاص یافته بود، نیز به پایان رساند و متن جدیدی شامل مجموعة پیشنهادهای اجلاس مربوط به آن را در اختیار شرکت کنندگان در این کمیته قرار داد.
در نشست روز 23 فوریة «کمیتة فرعی»، که به ریاست «جانیس کارکلینس» تشکیل گردید، بررسی اولیة مقدمة سیاسی و همچنین فصل چهارم قسمت عملیاتی سند نهایی مورد نظر برای ارائه به اجلاس جهانی سران در تونس، صورت پذیرفت و تصمیم گرفته شد که متن های اصلاحی آنها حاوی پیشنهادهای نمایندگان شرکت کننده در این نشست، به نشست عمومی کمیته عرضه گردند . در همین نشست، چهار کار گروه به سرپرستی نمایندگان کشورهای «السالوادور»، «آفریقای جنوبی » و «بارابادوس» (مسئول سرپرستی دوکار گروه)، مأموریت یافتند که بندهای 18، 23، 14 و 21 و زیر بند الف بند 26 فصل دوم قسمت عملیاتی سند نهایی را به طور دقیق بازبینی کنند و پیشنهادهای اصلاحی مربوط به آن ها را به رئیس کمیتة فرعی عرضه نمایند.
رئیس کمیتة فرعی در روز 24 فوریه، بر اساس بررسیها و پیشنهادهای چهار گروه مذکور، متن جدیدی از فصل دوم قسمت عملیاتی سند نهایی مورد نظر، به نمایندگان شرکت کننده در نشستهای آن ارائه داد و بر مبنای مباحثه ها و تبادل نظرهای مربوط به آنها، در روز 25 فوریه، متن نهایی این فصل مورد توافق نمایندگان قرار گرفت . در عین حال، تصمیم گرفته شد که تا زمان تشکیل سومین گردهمایی کمیتة تدارک مرحلة دوم اجلاس جهانی دربارة جامعة اطلاعاتی در ماه سپتامبر 2005، سندهای این فصل، غیر قطعی و قابل تجدید نظر باقی بمانند و تنها در برابر بخشهایی از متن که در کمیتة فرعی نسبت به آنها، اجماع حاصل شده است،کلمة «مورد توافق »، گذاشته شود . بر این اساس، در همان روز، متن نهایی تدوین شده در کمیتة فرعی، در آخرین نشست عمومی دومین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس عالی تونس مطرح گردید و تصمیم گرفته شد برای عرضة آن به سومین گردهمایی کمیتة مذکور در سپتامبر 2005، کوشش های بیشتری صورت گیرند و پیشنهادهای جدید دولتها و سایر دست اندرکاران اجلاس سران جهان در تونس راجع به آن، مورد توجه واقع شوند. (3)
2- چگونگی مشارکت هیأت نمایندگی ایران در دومین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس عالی تونس **
هیأت نمایندگی دولت جمهوری اسلامی ایران،در مباحثه های نشستهای عمومی و جلسات کمیتة فرعی دومین گردهمایی کمیتة تدارک برگزاری دومین مرحلة اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی، نقش مهمی ایفا کرد و موفق شد در تبادل نظرهای مربوط به تدارک برنامه های تأمین مالی تکنولوژیهای اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه، اصلاح متن پیش نویس سند نهایی اجلاس جهانی سران در تونس و فعالیت های «کار گروه راهبری اینترنت»، مشارکت فعال داشته باشد.
الف. جلب توجه نمایندگان به واقعیتهای تأمین مالی تکنولوژیها
در نخستین نشست عمومی گردهمایی یاد شده، که در اولین روز برگزاری آن در 17 فوریة 2005 تشکیل شد، هیأت نمایندگی ایران در جریان مباحثة مقدماتی راجع به گزارش «گروه مطالعاتی و عملیاتی تأمین مالی تکنولوژیهای اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه »، دیدگاههای خود را در زمینة چگونگی تأمین مالی مورد نظر، بیان داشت و با اشاره به فریبکاریهای رایج و سوء تفاهمهای موجود در این زمینه، خطاب به نمایندگان دولتها و سازمانهای بخش خصوصی و جامعة مدنی شرکت کننده در این نشست، خاطر نشان ساخت،که برای جلب توجه سرمایه گذاران به تأمین مالی برنامههای کشورهای جنوب دربارة توسعة فناوریهای اطلاعات و ارتباطات، اقدام به آزاد سازی اقتصادی این کشورها در جهت تدارک شرایط مساعد سرمایه گذاریهای کشورهای شمال،کافی نیست . زیرا واقعیت آن است که مؤسسات تجارتی کشورهای صنعتی، راجع به اختصاص سرمایه در مورد طرح های اقتصادی پرمخاطره و با بازدهی مالی کم در کشورهای در حال توسعه، علاقهای نشان نمی دهند و باید راه حلهای دیگری برای تأمین سرمایههای مورد نیاز کشورهای اخیر در این زمینه، جست و جو کرد .
در این میان، برخی از کشورهای در حال توسعه، مانند غنا و نیجریه نیز از دیدگاههای هیأتنمایندگی ایران پشتیبانی نمودند. دو کشور آفریقایی مذکور، به ویژه ضرورت توجه بیشتر به «صندوق همبستگی دیجیتال» را که کشورهای آفریقایی از آن حمایت می کنند، خواستار شدند. در همین نشست،هیأت نمایندگی دولت ایالات متحدة آمریکا اظهار داشت که در مباحثة مربوط به تأمین مالی تدارک فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه، موضوع «راهبری صحیح» نیز باید طرف توجه قرار گیرد و کشورهایی که به دموکراتیک سازی بیاعتنا باشند، با بیاعتنایی سرمایه گذاران و مؤسسات خصوصی روبرو خواهند شد . نمایندگان دولت آرژانتین و چند کشور در حال توسعة دیگر هم تأکید کردند که در زمینة مورد بحث، تدارک زیرساختهای اطلاعاتی و ارتباطی و دسترسی به آنها کافی نیست و برای جلب سرمایه گذاریها و تضمین تداوم آن ها و برای اجرای طرحهای مربوط به توسعة فناوری های اطلاعات و ارتباطات، باید به تقویت توانمندی های مهارتی و تخصصی و تربیت نیروی انسانی ضروری برای ادارة فناوری ها نیز توجه خاص مبذول داشت. (4)
ب- پیشنهادهای مربوط به اصلاح مقدمة سیاسی پیشنویس سند نهایی اجلاس عالی تونس
در مباحثههای مربوط به متن مقدمة سیاسی پیش نویس سند نهایی مورد نظر برای ارائه به دومین مرحلة اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی، که قرار است در جلسات این اجلاس در ماه نوامبر آینده در تونس، به تصویب برسد نیز هیأت نمایندگی ایران، بر مبنای مطالعات و بررسیهایی که در هفتههای قبل از برگزاری دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة اجلاس یاد شده، در شورای عالی اطلاع رسانی در تهران صورت گرفته بودند***،پیشنهادهایی مطرح کرد. در این مباحثهها که در روز 23 فوریه در نشست عمومی گردهمایی صورت گرفتند، هیأت نمایندگی ایران، نکات زیر را برای اصلاح متن مذکور پیشنهاد نمود:
- در مورد بند یکم مقدمة سیاسی پیش نویس مذکور، دو پیشنهاد ارائه گردیدند. بر اساس این پیشنهادها تقاضا شد، اولاً در پایان عبارت «... علاقه و تعهد خود برای ایجاد یک جامعة اطلاعاتی مردم مدار، فراگیر و توسعه محور، منطبق با هدفها و اصول مندرج در منشور ملل متحد، حقوق بین الملل ... و احترام کامل به اعلامیة جهانی حقوق بشر ... را مورد تأکید مجدد قرار میدهیم ...»، بعد از منشور ملل متحد، کلمات «حاکمیت ملی »، اضافه شود و ثانیاً در دنبالة همین عبارت، پس از «اعلامیة جهانی حقوق بشر»، «اعلامیة مربوط به حق توسعه»، که در دسامبر سال 1986 از سوی مجمع عمومی ملل متحد به تصویب رسیده است نیز اشاره گردد. پیشنهاد نخست، از طرف هیأت های نمایندگی دولتهای فدراسیون روسیه و آذربایجان نیز مورد پشتیبانی قرار گرفت و پیشنهاد دوم ظاهراً از پشتیبانی تمام دولتها برخوردار شد.
- دربارة بند ششم متن مقدمة سیاسی پیش نویس یاد شده، که مقرر داشته است «... وقوف کامل داریم که معرفت برای وجود انسانی دارای جنبة حیاتی است و تقویت انتشار و مبادلة معرفت به توسعة اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی کمک میکند و به همة کشورها مساعدت مینماید که به هدفهای توسعهای مورد توافق بینالمللی و از جمله، هدفهای مندرج در «اعلامیة هزاره» (اعلامیة مصوب سران کشورهای جهان در مجمع عمومی ملل متحد – 8 سپتامبر 2000) نائل گردند...»، بعد از کلمة تقویت و قبل از کلمة انتشار، کلمة «تولید» و بعد از انتشار، کلمة «دسترسی» اضافه شود .
- در مورد بند نهم متن مقدمة سیاسی پیش نویس مذکور، که پیشبینی کرده است «... ما تعهد خود را برای از میان بردن موانع ترمیم شکاف دیجیتال و به ویژه آن چه به تحقق کامل توسعة اقتصادی و اجتماعی کشورها و رفاه شهروندان آنان به ویژه در کشورهای در حال توسعه آسیب میرساند، مجدداً مورد تأکید قرار میدهیم... »، پیشنهاد شد که به ترکیب مفهومی «توسعة اقتصادی و اجتماعی »، کلمه و صفت «فرهنگی» نیز اضافه شود و مجموعة سه گانه «توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی » ملحوظ گردد.
- دربارة بند دوازدهم متن مقدمة سیاسی پیش نویس یاد شده،که بر «... اعتقاد راسخ کشورها به تحقق هدفهای مورد نظر از طریق مشارکت و همکاری تمام دولتها و سایر دستاندرکاران اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی و ضرورت برخورداری آنها از همکاری بینالمللی در تمام سطوح ...» تأکید کرده است و «...تقسیم و توزیع منصفانة ثمرات جامعة اطلاعاتی برای همگان ...» را از شرایط اساسی نیل به این هدفها شناخته است، هیأت نمایندگی ایرانی پیشنهاد کرد که به جای کلمة «منصفانه»، کلمة «برابرانه» به کار رود و عبارت «تقسیم و توزیع برابرانه» ، جانشین عبارت «تقسیم و توزیع منصفانه» شود.(5)
پ.همکاری در فعالیت های «کار گروه راهبری اینترنت»
هیأت نمایندگی ایران در دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، موفق شد در فرایند بررسیها و تبادل نظرهای «کار گروه راهبری اینترنت»، که نماینده ایران**** هم با انتخاب مستقیم کوفی انان دبیر کل سازمان ملل متحد در آن عضویت دارد و در بررسی ها و تبادل نظرهای این کار گروه برای ارائة گزارش به گردهمایی مذکور مشارکت داشته است، نیز نقش فعالی ایفاکند.
باید در نظر داشت که موضوع راهبری جهانی اینترنت، که برای نخستین بار در سطح بینالمللی در کنفرانسهای منطقهای تدارک نخستین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعةاطلاعاتی» و به ویژه در کنفرانس منطقهای آسیا و اقیانوسیه در ژانویة 2003 در توکیو مطرح شد و چند ماه بعد در مباحثههای اجلاس جهانی مذکور در ژنو،به عنوان یک مسألة مهم جهانی مورد مناقشة کشورهای عضو سازمان ملل متحد، خودنمایی کرد، در «اعلامیة اصول» و «برنامة عمل» مصوب این اجلاس،مورد توجه خاص قرار گرفت و بر مبنای آنها برای حصول توافق کشورها دربارة آن،تشکیل یک کار گروه مخصوص پیشبینی گردید.
بر اساس بندهای 48، 49 و50 «اعلامیة اصول» و بند ب – 13 «برنامةعمل» مصوب نخستین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، اینترنت به عنوان یکی از تسهیلات جهانی در جهت گذار به «جامعةاطلاعاتی » شناخته شده است و راهبری آن یکی از موضوعهای کلیدی این جامعه، معرفی گردیده است. به همین جهت در دو سند مذکور، از دبیر کل سازمان ملل متحد خواسته شده است تا با توجه به ضرورت راهبری چند جانبه،شفاف و دموکراتیک اینترنت و حرکت در مسیر توزیع متناسب منابع تسهیل و دسترسی و تعیین عملکرد با ثبات و همراه با اطمینان و امنیت آن و به ویژه با در نظر گرفتن تنوع زبانی اینترنت،از طریق مشورت با دولتها و بخش خصوصی و جامعة مدنی، یک کار گروه مخصوص تشکیل دهد و گزارش فعالیتها و تصمیمهای آن را برای ارائه به دومین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی» در نوامبر 2005 در تونس آماده سازد.
I- از نخستین نشست مشورتی تا تهیه و تدوین گزارش مقدماتی
بر این مبنا، نخستین نشست مشورتی برای تعیین اعضای «کار گروه راهبری اینترنت» در روزهای 20 و 21 سپتامبر 2004 (30 و31 شهریور 1383 )، به ریاست آقای « نیتین دسای»( Nitin Desai)، معاون هندی تبار دبیرکل سازمان ملل متحد و با شرکت نمایندگان 74 کشور و 114 نفر نمایندگان بخش خصوصی و جامعة مدنی و سازمانهای بینالمللی و وسایل ارتباط جمعی جهان،در ژنو تشکیل گردید و پس از مشورتها و تبادل نظرهای مقدماتی، تصمیم گرفته شد تا از دبیر کل سازمان ملل متحد تقاضا شود ترکیب کار گروه مورد نظر را مشخص کند و به دنبال اعلام اسامی اعضای آن، فعالیت این کار گروه، هر چه زودترآغاز گردد.
در نخستین نشست اعضای «کار گروه راهبری اینترنت»، که در روزهای 23 تا 25 ماه نوامبر 2004 (3 تا 5 آذر 1383) در ژنو تشکیل شد، موضوعهایی شامل تهیة پیشطرح ساختار گزارش طرف توجه برای ارائه به دومین مرحلة«اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، در تونس،تعریف راهبری اینترنت، تعیین مسائل مربوط به منافع عمومی استفاده از اینترنت و زمانهای برگزاری نشستهای بعدی آن در سال 2005 ، جهت تدوین گزارش نهایی برای ارائه به اجلاس عالی تونس، طرف توجه قرار گرفتند.
نشست دوم «کار گروه راهبری اینترنت»،که تقریباً به طور همزمان با تشکیل دومین گردهمایی کمیتة تدارک اجلاس عالی تونس، در روزهای 14 تا 18 فوریة در ژنو برگزار شد، گزارش مقدماتی مربوط به چگونگی راهبری اینترنت برای ارائه به گردهمایی اخیر را آماده کرد و در روز 21 فوریه به رئیس این کمیته عرضه نمود.
در گزارش مقدماتی مذکور، بر اساس ساختار خاص آن، به تعریف عملیاتی راهبری اینترنت، تعیین مسائل منافع عمومی مربوط به این راهبری (توزیع منصفانة منابع، دسترسی همگانی، ثبات و امنیت عملکرد اینترنت، تنوع محتوایی و کثرت گرایی زبانی، حصول وحدت نظر دربارة نقشها و زمینههای مسئولیتهای خاص دولتها، سازمانهای بینالمللی دولتی و غیر دولتی و همچنین بخش خصوصی و جامعة مدنی)، چه در کشورهای در حال توسعه و چه در کشورهای توسعه یافته در زمینة راهبری اینترنت پرداخته شده است و بر تحقق شفافیت فعالیتهای آن در بررسی و تصمیمگیری راجع به موضوعهای مذکور و انجام مشورتهای متعدد و متنوع مربوط به آنها، با گردانندگان و همکاران کنفرانسها و همایشهای منطقهای و موضوعی مربوط به تدارک برگزاری دومین مرحلة « اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، تأکید گردیده است. در این گزارش، تاریخهای برگزاری دو نشست بعدی «کار گروه راهبری اینترنت»، برای روزهای 18 تا 20 آوریل 2005 (29 تا 31 فروردین 1384) و روزهای 14 تا 17 ژوئن 2005 (24 تا 27 خرداد 1384) تعیین شدهاند و پیش بینی گردیده است که گزارش نهایی مورد نظر، در ماه ژوئیة 2005 برای ارائه به دبیر کل سازمان ملل متحد، آماده شود (6)
II.اطلاعیة تحلیلی هیأت نمایندگی ایران
در پی ارائة گزارش مقدماتی «کار گروه راهبری اینترنت»، به رئیس کمیتة تدارک دومین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، از سوی هیأت نمایندگی ایران در دومین گردهمایی این کمیته،اطلاعیهای تحلیلی راجع به گزارش مذکور صادر شد. *****
در این اطلاعیه، ضمن سپاس و قدردانی از کوششهای اعضا و رئیس کارگروه یاد شده در تهیه و تدوین و عرضة گزارش مقدماتی آن، با اشاره به ویژگی بارز مأموریت این کار گروه برای تدارک زمینههای مذاکرات آتی مربوط به راهبری اینترنت در دومین مرحلة «اجلاس جهانی سران» در تونس و معرفی این موضوع به عنوان مهمترین و حساسترین دستور کار این اجلاس و همچنین تأکید بر ضرورت فراهم ساختن شرایط لازم برای شفافتر شدن، دموکراتیکتر شدن و چند جانبهای تر شدن راهبری اینترنت،چند نکتة خاص خاطر نشان گردیدهاند.(7)
در اطلاعیة هیأت نمایندگی ایران، گفته شده است که بر خلاف آنچه در بند 26 گزارش مقدماتی آمده است، به عقیدة این هیأت، تعریف های واژههای مورد اشاره در این بند، روشناند و نیازی نیست که «کارگروه راهبری اینترنت»، قسمت زیادی از وقت خود را برای تعریف مجدد آنها صرف کند.
همچنین در این اطلاعیه تأکید گردیده است که از نظر هیأت نمایندگی ایران،اینترنت باید به عنوان یکی از اموال عمومی منحصر به فرد و زمینهای برای سیاستهای عمومی شناخته شود و با تکیهبر آنها، جنبههای فنی راهبری آن نیز مورد توجه قرار گیرند. در این باره، مخصوصاً یادآوری گردیده است که اینترنت زندگیهای اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی ملتهای فراوان در کشورهای سراسر جهان را، به طور مستقیم یا غیر مستقیم،تحت تأثیر قرار میدهد، در حالی که هیچ گونه نظام حقوقی یا طرز رسیدگی قضایی مورد توافق بینالمللی دربارة آن وجود ندارد. به عبارت دیگر و طبق متن اطلاعیه، پدیدة اینترنت در یک خلاء حقوقی و قضایی توسعه پیدا کرده و اکنون زمان آن فرا رسیده است که برای از میان بردن این خلاء از طریق راهبری اینترنت، چاره جویی شود.
در اطلاعیة هیأت نمایندگی ایران، مطالب زیر مورد تأکید خاص قرار گرفتهاند:
«... ما معتقدیم که هدفهای طرف توجه در راهبری اینترنت، برای شهروندان کشورهای ما جنبههای پیچیده و غیر قابل درک ندارند و نباید این جنبه ها را دارا باشند. دولتها و خلقهای ما به طور عام و جمعیت جوان ما، به طور خاص، بیش از پیش به توانمندیهای بالقوة فناوریهای اطلاعات و ارتباطات و شیوههای به کار گیری آنها برای دگرگونی چشماندازهای زندگی خود،وقوف یافتهاند. آنان مشخص ساختهاند که جلوگیری از دسترسی یک ملت به تکنولوژیهای اطلاعات و ارتباطات برای آموزش، تحت هر عنوان که باشد، به توسعة آکادمیک و علمی لطمه می زند و آثار و عوارض نامطلوبی در زمینههای اجتماعی و اقتصادی پدید می آورد.
بدون دسترسی به اطلاعات و معرفتها و فناوریهای اطلاعات و ارتباطات، شکاف دیجیتال و توسعهای کنونی بین کشورهای شمال و جنوب، عمیقتر و وسیعتر خواهد شد. بنابراین، هنگامی که مردم پرداخت هزینههای اینترنتی کمتر و برخورداری از سخت افزارها و نرم افزارهای ارزان قیمتتر وکدهای اداری ملی و کشوری دارای دامنههای بالاتر را خواستارند، حقوق مشروع خود برای توسعه و برای ارتباطات را مطرح میکنند. به این گونه، نفی این حقوق بدون هر گونه توجیه منطقی، جنبةغیر دموکراتیک دارد. موقعی که اتصال اینترنتی مورد نیاز برای آموزش یا برخورداری از علوم و اطلاعات نفی شود، عملکرد آن شفافیت ندارد. همچنین هنگامی که تصمیمها به شیوههای بینالمللی یا به گونهای میان دولتی، اتخاذ نمیشوند، نمیتوان آنها را چند جانبهای تلقی کرد. ملتهای ما انتظار دارند که دولتهای آنان این خدمات را تدارک دهند و تسهیل کنند و ما انتظار داریم که «کار گروه راهبری اینترنت» موفق شود برای نیل به اهداف مورد نظر، راه حلهای مؤثر پیدا کند.
ما باچهار مقولة مهم مندرج در بند 26 گزارش مقدماتی، که از اسناد نهایی مصوب اجلاس جهانی سران در ژنو الهام گرفتهاند و توزیع منصفانة منابع اینترنتی، دسترسی برای همگان، عملکرد با ثبات و امینت اینترنت و کثرتگرایی زبانی و گوناگونی فرهنگی در اینترنت را شامل می شوند، با برخی اصلاحات مربوط به آنها،موافقیم.
«کار گروه راهبری اینترنت» میتواند کوششهای خود را بر چند موضوع مهم طرف توجه در سطحهای عالی تصمیمگیری، مانند مدیریت منابع اینترنتی، سیستم اساسی دامنهها، نشانیهای پروتکلهای اینترنتی و طرز ادارة سیستمهای مسیریابی اصلی و موضوعهای خاص کاربری اینترنت، مانند پیامهای ناخواسته، امنیت شبکهای و جرایم در فضای سایبر، که به همکاری بینالمللی نیاز دارند و همچنین موضوعهای دارای خصوصیات محیطی، همچون جنبههای حقوقی و قضایی راهبری اینترنت و ایجاد توانمندی و مهارت در کشورهای در حال توسعه،متمرکز سازد و برای مشارکت فعال تمام دست اندرکاران در توسعة جنبههای فنی اینترنت نیز کوشش نماید...»
در پایان اطلاعیه، هیأت نمایندگی ایران، بر اصول مهم مورد نظر «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی» راجع به «کار گروه راهبری اینترنت»، تأکید گذاشته است.
«... کار گروه، باید اصول کلیدی «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی » را راهنمای خود قرار دهد. حاصل کار و گزارش نهایی «کار گروه راهبری اینترنت» باید به طورکامل با هدفهای عالی طرف توجه در فرایند جهانی اجلاس عالی مذکور، که مخصوصاً به ایجاد یک جامعةاطلاعاتی مردم مدار، فراگیر و توسعه محور معطوفاند، همآهنگ باشد. چنین دستآوردی تنها از طریق امکانات مشارکتی، دموکراتیک، شفاف و چند جانبه قابل حصول است. زیرا یک نظام یک جانبه،در یک جامعة اطلاعاتی حقیقی، آیندهای ندارد و ایران آماده است در این فرایند، سهم خود را به عهده داشته باشد و نقش خویش را ایفا نماید...»(8)
ت – ایران و گزارش مربوط به مکانیسم های تأمین مالی تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات
در بررسی گزارش « گروه مطالعاتی مکانیسم های تأمین مالی تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه»، که در دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة « اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، جایگاه برجسته ای پیدا کرده بود، هیأت نمایندگی ایران نتوانست نقش فعالی به عهده گیرد.
گروه مطالعاتی مذکور، در اجرای توصیة « برنامة عمل» نخستین اجلاس جهانی سران (ژنو – 10 تا 12 دسامبر 2003) و با کوشش « کوفی انان» دبیر کل سازمان ملل متحد، زیر نظر « مارک مالوک براون» (Mark Malloch Brown) مدیر « برنامة ملل متحد برای توسعه» و همکاری بخش اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل و کمک «بانک جهانی» و «سازمان همکاری و توسعة اقتصادی»، در اکتبر 2004 در نیویورک شروع به کار کرده بود و پس از مدتی نسبتاً کوتاه، گزارش مفصل 130 صفحه ای خود را در دسامبر 2004 به دبیرکل سازمان ملل متحد ارائه داده بود تا به « اتحادیة بین المللی ارتباطات دور» ارجاع شود و در دستور کار گردهمایی اخیر کمیتة تدارک دومین مرحلة اجلاس عالی در تونس، قرار گیرد.
باید درنظر داشت که ایران در کارهای این گروه مطالعاتی، برخلاف برنامه های طرف توجه « گروه دوستان رئیس» و « کار گروه راهبری اینترنت»، که نمایندگان آن در آن ها عضویت و مشارکت داشتند، مسئولیت مستقیم به عهده نگرفته بود و به همین جهت، در این گردهمایی، به پی گیری تبادل نظرهای هیأت های نمایندگی کشورها در نشست های عمومی و جلسات کمیتة فرعی گردهمایی در مورد گزارش مذکور و اظهارنظر دربارة توهم ها و واقعیت های مربوط به کمک های توسعه ای کشورهای صنعتی و شرکت های تجارتی فرا ملی – که در صفحات پیش به آن اشاره شد - اکتفا کرد. بدون تردید اگر ضرورت مشارکت فعال ایران در مباحثه های راجع به این گزارش، از قبل طرف توجه قرار می گرفت و تجزیه و تحلیل دقیقی در مورد آن به عمل می آمد، می توانست مفید و مؤثر واقع شود. همچنان که برخی از کشورهای بزرگ در حال توسعه، مانند چین، آفریقای جنوبی، هند و برزیل در بررسی های مربوط به مکانسیم های تأمین مالی تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات، جهت گیری های جالب توجهی داشتند. به عنوان مثال، هیأت نمایندگی چین در یکی از اظهار نظرهای خود، از ضرورت تجدید فعالیت های دهه های گذشته برای برقراری « نظم نوین جهانی اطلاعات و ارتباطات»، سخن به میان آورد و نمایندة آفریقای جنوبی بر کافی نبودن کمک های ساختاری و ضرورت کمک به توانمندی نیروی انسانی متخصص و توسعة آموزش مهارتی، تأکید گذاشت.
در این زمینه، دیدگاه های نمایندگان جامعة مدنی دربارة «مکانیسم های تأمین مالی تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه»، به ویژه پراهمیت بودند. این نمایندگان بیشتر به ضرورت تدارک این تکنولوژی ها بر اساس مفهوم « اموال عمومی جهانی»( Global Common Good)، تکیه می کردند و جامعة بین المللی را موظف می شناختند که نظام خاصی برای افزایش و گسترش دسترسی و بهره برداری تمام کشورهای دنیا در زمینة تکنولوژی های مذکور پدیدآورد و با وضع مالیات های جهانی و فراهم آوردن تسهیلات بین المللی، کمبودها و شکاف های ارتباطی و اطلاعاتی موجود بین کشورهای پیشرفته و غیر پیشرفته را از میان بردارد.
در چارچوب همین دیدگاه ها، در آستانة برگزاری دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة اجلاس عالی تونس، چند تن از صاحب نظران و محققان هوادار جامعة مدنی در مجموعه مقاله ای تحت عنوان « چه کسی برای جامعة اطلاعاتی پرداخت می کند: چالش ها و مسأله های تأمین مالی جامعة اطلاعاتی» نیز ملاحظات خود را در این باره عرضه کرده بودند.(9)
*****
مشارکت هیأت نمایندگی ایران در دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة « اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، به ویژه فرصت مناسبی فراهم ساخت تا اقدام هایی که به کوشش شورای عالی اطلاع رسانی و همکاری وزارت امور خارجه برای برگزاری دومین کنفرانس منطقه ای کشورهای آسیایی و اقیانوسیه به منظور تدارک اجلاس عالی جهانی پائیز آینده، در تهران آغاز شده بودند، از نزدیک و از طریق مذاکرة مستقیم با مقامات و مسئولان « اتحادیة بین المللی ارتباطات دور» و مخصوصاً گفت و گوی حضوری با مدیر « کمیسیون اقتصادی و اجتماعی ملل متحد در آسیا و اقیانوسیه»، که مسئولیت تشکیل این کنفرانس را به عهده دارد و در زمان برگزاری گردهمایی اخیر در ژنو به سرمی برد، ادامه پیدا کنند و به حصول توافق منتهی گردند.
به این ترتیب، ایران در زمان برگزاری این گردهمایی، موفقیت بین المللی بسیار مهمی کسب کرد و توانست امتیاز مدیریت کنفرانس منطقه ای پراهمیتی را که در زمان تدارک مرحلة اول برگزاری اجلاس جهانی سران (ژنو – دسامبر 2003) با حضور وزرای ارتباطات بیش از 50 کشور در توکیو پایتخت ژاپن تشکیل شده بود، به دست آورد و این کنفرانس را در مرحلة دوم برگزاری آن (تونس – نوامبر 2005)، در روزهای 31 مه تا 2 ژوئن 2005 (10 تا 12 خرداد 1384) در تهران میزبانی کند.
برگزاری کنفرانس منطقه ای آسیا و اقیانوسیه برای تدارک دومین مرحلة « اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی» فرصت مناسبی خواهد بود که موضوع « مکانیسم های تأمین مالی تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات در خدمت توسعه»، در کنار موضوع « راهبری اینترنت»، با کوشش های ویژة ایران، مورد بررسی و ارزیابی دقیق واقع شود و جمع بندی آن ها در اعلامیة نهایی این کنفرانس، که با عنوان «اعلامیة تهران» انتشار خواهد یافت و همچنین در « برنامة عمل» آن، که با تمرکز بر هدف « تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات برای توسعه: دیدگاه های آسیایی» تدوین و منتشر خواهد شد، انعکاس یابد و به اجلاس جهانی سران در تونس ارائه گردد.
پیوست
رئوس کلی « اعلامیة اصول» و « برنامة عمل»
مصوب نخستین مرحلة « اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»
ژنو: 10 تا 12 دسامبر 2003.
درآخرين نشست عمومي نخستین «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، که در روز 12 دسامبر 2003 در ژنو تشکیل شد، «اعلامية اصول» و «برنامة عمل» اين اجلاس، كه متنهايپيشنويسهاي آن ها در طول يك سال و نيم گذشته، چندينبار در گردهماييهاي تداركاتي این اجلاس عالی، مورد بررسي وارزيابي و بازنگري قرار گرفته بودند، به اتفاق آراء، به تصويب رسيدند. به اين ترتيب، با توافق تمام كشورهاي دنيا در زمينة چگونگي ايجاد و پيشرفت و گسترش جامعة اطلاعاتي در سطحهاي ملي و جهاني، گام بسيار بزرگي براي همكاري بينالمللي دراستفاده از تكنولوژيهاي نوين اطلاعات و ارتباطات در راه توسعة تمام جوامع، برداشته شد.
با توجه به اهميت خاص اصول اساسي مندرج در اعلامية مذكور و كاربردهاي اجرايي آن ها، به صورت مندرج در «برنامةعمل»، بررسي و ارزيابي محتواهاي اين دو سند جديد بينالمللي، بسيار ضروري است و به همين جهت، رئوس كلي وخلاصهاي از مندرجات آن ها در اين جا ارائه ميشوند:
1. اعلاميةاصول
در بالاي اين اعلاميه، عنوان «ايجاد جامعة اطلاعاتي: يك چالش جهاني براي هزارة جديد»، گذاشته شده است و مطالب متنآن در سه بخش با زيرعنوانهاي خاص آن ها، از هم تفكيك گرديدهاند.
بخش يكم اعلاميه، كه با زيرعنوان «دیدگاه مشترك ما دربارة جامعة اطلاعاتي» به ارائة هدفهاي كلي موردنظر آن، اختصاصيافته است، داراي 18 بند است. در بند يك اين اعلاميه چنين آمده است:
« ... ما نمايندگان خلقهاي جهان، كه در روزهاي 10 تا 12 دسامبر 2003، براي شركت در نخستين مرحلة «اجلاس جهانيسران دربارة جامعة اطلاعاتي» گردهم آمدهايم، اراده و عزم مشترك خويش براي ايجاد جامعهاي با ابعاد انساني، فراگير واولويتدهندة توسعه، يك جامعة اطلاعاتي كه در آن هر كس امكان تهيه، دريافت، كاربرد و تقسيم و اشتراك اطلاعات ومعرفتها را دارا باشد، جامعهاي كه در آن، افراد، جماعتها و خلقها بتوانند تمام توان بالقوة خود را در جهت پيشبرد توسعةپايدار و بهبود كيفيت زندگي خويش، مطابق با هدفها و اصول منشور ملل متحد و همچنين احترام كامل به اعلاميه جهانيحقوق بشر و اجراي اين اعلامية، تحقق بخشند، اعلام ميكنيم...»
در بند 2 اعلاميه، اهميت استفاده از تكنولوژيهاي اطلاعات و ارتباطات براي پيشبرد هدفهاي توسعهاي مندرج در«اعلامية هزاره» و كوشش در راه نيل به هدفهاي اعلامية سران جهان در ژوهانسبورگ راجع به توسعة پايدار( مصوب سپتامبر 2002)، خاطرنشان گرديده است و بند 3 آن، به تأكيد خاص بر همگاني بودن، غيرقابل تقسيم و تجزيه بودن، همبسته بودن و بههم مربوط بودن تمام حقوق بشر و تمام آزاديهاي بنيادي و از جمله، حق توسعه (مندرج در اعلامية وين) و تأكيد ويژه بردموكراسي، توسعة پايدار، احترام به حقوق بشر و آزاديهاي بنيادي و همچنين راهبری صحيح در تمام سطحها، به عنواناصول به هم پيوستهاي كه هركدام از آن ها باعث تقويت ديگري ميشوند، اختصاص داده شده است. در بند 4 اعلاميه نيز بر حقآزادي عقيده و بيان، به ترتيب مندرج در مادة 19 اعلامية جهاني حقوق بشر، به عنوان شالودة اصلي جامعة اطلاعاتي، تأكيدگرديده است. در اين بند، همچنين خاطرنشان شده است كه ارتباطات يك فرايند اجتماعي بنيادي، يك نياز اصلي انساني ومبناي هر سازمان اجتماعي است. ارتباطات، محور اساسي جامعة اطلاعاتي است و هر فرد در هر جاي دنيا كه باشد، بايد امكانمشاركت در جامعة اطلاعاتي را دارا باشد و هيچكس نبايد از مزاياي ناشي از اين جامعه، محروم گردد.
در بند 5 اعلاميه، از محدوديتهاي مندرج در مادة 29 اعلاميه جهاني حقوق بشر در مورد حقوق و آزاديهاي فردي سخنگفته شده است و بر ضرورت اعمال اين حقوق و آزاديها براساس هدفها و اصول منشور ملل متحد، در جهت كمك بهاستقرار يك جامعة اطلاعاتي احترام گذار به منزلت و حيثيت انساني، تأكيد گرديده است.
بند 6 اعلاميه، با تأكيد بر وفاداري به روح كلي اين اعلاميه، تعهد تصويبكنندگان آن، در دفاع از اصل برابري حاكميت تمامكشورها را خاطرنشان ساخته است. در بند 7، به نقش علوم در توسعة جامعة اطلاعاتي، اشاره شده است و بند 8 اعلاميه،بهاهميت آموزش، دانش و اطلاعات و ارتباطات، به عنوان مباني پيشرفت، انديشة فعاليت و مديريت اقتصادي و رفاه انساني،توجه كرده است. در بند 9 اعلاميه هم بر ضرورت توجه به تكنولوژيهاي اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزار و نه به عنوانهدف، تاكيد گرديده است و از نقش خاص آن ها در كمك به افزايش بهرهوري، تسهيل رشد اقتصادي و اشتغال و بهبود كيفيتزندگي، ياد شده است. در اين بند، به نقش مهم اين تكنولوژيها در كمك به گفتوگو در ميان افراد، ملتها و تمدنها نيز اشارهگرديده است.
در بند 10 اعلاميه، مسألة شكاف ديجيتال بين كشورهاي توسعه يافته و توسعه نيافته و در داخل تمام جوامع، مطرح شدهاست و ضرورت مقابله با اين شكاف و تبديل آن به يك فرصت ديجيتال، يادآوري گرديده است. بندهاي 11، 12، 13، 14 و 15اعلاميه، به لزوم توجه خاص به جوانان، زنان، و برابري زن و مرد، گروههاي اجتماعي محروم و به حاشيه رانده شده و مردمبومي، پرداختهاند. بندهاي 16 و 17 اعلاميه، بر ضرورت توجه ويژه به نيازهاي مردم كشورهاي در حال توسعه، در حال گذار،كشورهاي كوچك جزیرهاي و جلب همكاري جهاني براي تامين منابع مالي مربوط به آن ها، تاكيد كردهاند و بند 18 اعلاميه هم كهآخرين بند بخش نخست آن است، ضرورت مغايرنشمردن مطالب مندرج در اين اعلاميه با منشور ملل متحد و اعلامية جهانيحقوق بشر و همچنين ساير ابزارهاي بينالمللي و نيز عدم مغايرت آن ها با قانونگذاريهاي ملي را خاطرنشان كرده است.
بخش دوم اعلاميه (شامل بندهاي 19 تا 64)، كه زيرعنوان «يك جامعة اطلاعاتي براي همه: اصول بنيادي»، براي آن در نظرگرفته شده است، داراي 11 مبحث به ترتيب زير است:
1. نقش دولتها و تمام طرفهاي دستاندركار اجلاس عالي، در پيشبرد تكنولوژيهاي اطلاعات و ارتباطات براي توسعه
2. زيرساخت اطلاعات و ارتباطات، شالودة اصلي يك جامعة اطلاعاتي فراگير
3. دسترسي به اطلاعات و معرفتها
4. ايجاد و تقويت توانمنديها
5. برقراري اعتماد و امنيت در كاربرد تكنولوژيهاي اطلاعات و ارتباطات
6. ايجاد يك محيط مساعد
7. كاركردهاي تكنولوژيهاي اطلاعات و ارتباطات در تمام زمينهها
8. گوناگوني فرهنگي و هويتي، گوناگوني زباني و محتواهاي محلي
9. رسانهها
10. ابعاد اخلاقي جامعة اطلاعاتي
11. همكارهاي بينالمللي و منطقهاي
در بخش سوم اعلاميه (شامل بندهاي 65 تا 67)، كه با زيرعنوان «به سوي جامعة اطلاعاتي براي همه و مبتني بر دانش مورداشتراك»، ارائه شده است، تعهد كشورهاي تصويبكنندة اعلاميه، براي همكاري در مقابله با مسائل و چالشهاي جامعةاطلاعاتي و تحقق «برنامة عمل» مصوب اجلاس عالي سران، پيگيري و ارزيابي چگونگي اجراي اين برنامة عمل و به ويژه،كوششهاي مربوط به كاهش شكاف ديجيتال و كارآيي و ثمربخشي سرمايهگذاريهاي ضروري در اين زمينهها و اطمينان كاملآنان به پيشبرد جامعة اطلاعاتي، با كمك و همكاري تمام مردم جهان، گشودن راه ايجاد يك جامعة معرفتي واقعي، مورد تاكيدقرار گرفتهاند.
2. برنامة عمل
«برنامة عمل» مصوب «اجلاس جهاني سران دربارة جامعة اطلاعاتي»، كه مكمل «اعلامية اصول» مورد تصويب اين اجلاسو به بيان ديگر، رهنمود اجراي آن بهشمار ميرود، داراي شش بخش و 29 بند است. نخستين بخش اين سند حقوقيبينالمللي، به «مقدمه» (بندهاي 1 تا 3) اختصاص يافته است. در بخش دوم آن، «هدفها، نقطهنظرها و مقصدهاي خاصطرف توجه» برنامة عمل (بندهاي 4 تا 7) معرفي شدهاند. بخش سوم اين برنامه، به معرفي «خط مشيها» (بندهاي 8 تا26)، كه موضوعهاي يازدهگانة آن ها در متن «اعلامية اصول» ارائه گرديدهاند، پرداخته است. در بخش چهارم، «برنامة عمل»مصوب اجلاس جهاني سران، «دستوركار همبستگي ديجيتال»، به منظور معرفي اولويتها و راهبردهاي توسعهاي وتدارك و توسعة منابع مالي ضروري براي مقابله با شكاف ديجيتال، تشريح شده است. بخش پنجم «برنامة عمل»، كه فقط يكبند (بند 28) را در برميگيرد، چگونگي پيگيري و ارزيابي كمي و كيفي اجراي «برنامة عمل» و تحقق هدفها، نقطهنظرها ومقصدهاي موردنظر آن را مطرح كرده است. بخش ششم اين برنامه، با عنوان «به سوي مرحلة دوم اجلاس جهاني سران دربارةجامعة اطلاعاتي در تونس» (بند 29) هم هدفهاي برگزاري دومين اجلاسية اين گردهمايي اطلاعاتي و ارتباطي بزرگبينالمللي (تونس: 16 تا 18 نوامبر 2005) در جهت تهيه و تدوين سندهاي نهايي مناسب در زمينة ايجاد يك جامعة اطلاعاتيجهاني و ترميم شكاف ديجيتال و تبديل آن به فرصتهاي ديجيتال و همچنين پيگيري و ارزيابي چگونگي اجراي «برنامةعمل» مصوب اجلاس عالي ژنو در سطحهاي ملي، منطقهاي و بينالمللي را مورد توجه قرار داده است.
پی نویسها
* «گروه دوستان رئیس»، در جریان برگزاری نخستین گردهمایی تهیه و تدارک مرحلة دوم اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی در ماه ژوئن 2005، به نمایندگی از سوی کشورهای مناطق جغرافیایی مختلف موردنظر سازمان ملل متحد، انتخاب شدند و نمایندة دولت جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان نمایندة یک کشور از گروه کشورهای آسیایی در آن مشارکت یافت. در میان اعضای منتخب از مناطق جغرافیایی مختلف جهان، نمایندگان دولت های روسیه، رومانی و لیتوانی از سوی گروه کشورهای اروپای شرقی، نمایندگان دولت های چین، ایران، هند، ژاپن، جمهوری کره و عربستان سعودی از طرف گروه کشورهای آسیایی، نمایندگان دولت های فرانسه، یونان، هلند، لوگزامبورگ، نروژ، اسپانیا و ایالات متحدة آمریکا از طرف کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی، نمایندگان دولت های آرژانتین، باربادوس، برزیل، شیلی، کلمبیا، کوبا، جمهوری دومینیکن، السالوادور و مکزیک از سوی گروه کشورهای آمریکای لاتین و دریای کارائیب و نمایندگان دولت های الجزایر، مصر، سنگال، آفریقای جنوبی، کنیا و غنا از طرف گروه کشورهای آفریقایی برگزیده شدند. نمایندگان دولت های کانادا، نیکاراگوئه، پاکستان، صربستان و مونتنگرو و تونس نیز به عنوان هماهنگ کنندگان گروه های منطقه ای برای عضویت در گروه دوستان رئیس انتخاب گردیدند و دبیرکل های سازمان ملل متحد و « اتحادیة بین المللی ارتباطات دور» هم به مناسبت مقام آنان، به عضویت این گروه درآمدند.
** هیأت نمایندگی ایران در دومین گردهمایی کمیتة تدارک دومین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی » (تونس:16 تا 18 نوامبر 2005)، به سرپرستی آقای مهندس نصراله جهانگرد، دبیر شورای عالی اطلاع رسانی و مشاور ویژة ریاست جمهوری در زمینة فناوری اطلاعات و ارتباطات و با مشارکت آقای دکتر حسین غریبی رئیس مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، آقایان پیمان سعادت و جواد صفایی نمایندگان وزارت امور خارجه، آقای حسین ابراهیم ابادی مدیر مرکز پژوهشهای ارتباطات ، وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، آقای علی رضا کاشیان، همکار شورای عالی اطلاع رسانی و نگارندة گزارش، حضور یافته بود.
خانم ندا دهقانی خبرنگار روزنامة ایران، خانم شریف زاده خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)و آقای علی شمیرانی مدیر پایگاه خبری و اطلاعاتی الکترونی «ایتیران»و خبرنگار روزنامة ابرار اقتصادی، هیأت نمایندگی ایران را همراهی میکردند. آقای دکتر سهراب رزاقی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و آقای محمود حاجیلی همکار سازمان ملی جوانان نیز به نمایندگی سازمانهای جامعة مدنی ایران در این گردهمایی شرکت کرده بودند.
*** در جلسات شورای عالی اطلاع رسانی برای بررسی و ارزیابی متن پیشنویس سند نهایی مورد نظر جهت تصویب در اجلاس عالی تونس، آقایان مهندس نصراله جهانگرد، دکتر مهدی محسنیان راد، خانم دکتر مهدخت بروجردی، آقایان دکتر یونس شکرخواه، جواد صفایی، مهندس محمدحسن انتظاری، حسین ابراهیم ابادی، مهندس خسروسلجوقی، مهندس محسن پازری و نگارندة این گزارش، نقش فعال داشتند.
**** عضو ایرانی «کار گروه راهبری اینترنت»،آقای پیمان سعادت،دیپلمات پر تحرک هیأت نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در دفتر اروپایی ملل متحد در ژنو است. وی در سه سال گذشته در گردهماییهای جهانی و کنفرانسهای منطقهای تدارک نخستین مرحله و دومین مرحلة «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی» در ژنو و توکیو و تونس، هیأتهای نمایندگی ایران را همراهی کرده است و در این زمینه به پیشبرد هدفهای ملی در صحنة بینالمللی کمکهای شایان توجهی نموده است. آقای جواد صفایی،دیپلمات پرتلاش دیگر وزارت امور خارجة ایران هم در فعالیتهای مربوط به «کار گروه راهبری اینترنت» و دو گردهمایی اخیر کمیتة تدارک مرحلة دوم «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی»، با آقای پیمان سعادت و اعضای دیگر دو هیأت نمایندگی ایران در گردهماییهای یاد شده در تونس و ژنو، همکاریهای ارزندهای داشته است.
***** متن این اطلاعیه، به کوشش آقای جواد صفایی و با کمک آقای پیمان سعادت و مشاوره با دو تن از سایر اعضای هیأت نمایندگی ایران، تهیه و تدوین شده بود.
مآخذ
1. در مورد مبانی نظری «جامعة اطلاعاتی » و چگونگی تهیة مقدمات تشکیل نخستین «اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی » و روند برگزاری این اجلاس به کتابها و گزارشهای زیر مراجعه شود:
- کاظم معتمدنژاد. جامعة اطلاعاتی : اندیشههای بنیادی، دیدگاههای انتقادی و چشماندازهای جهانی. تهران : انتشارات مرکز پژوهشهای ارتباطات، وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، 1384
- کاظم معتمد نژاد. اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی : ژنو 2003 – تونس 2005 . تهران: انتشارات مرکز پژوهشهای ارتباطات، وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، چاپ دوم، اسفند 1382
- کاظم معتمد نژاد. «از نظم نوین جهانی اطلاعات و ارتباطات تا جامعة اطلاعاتی جهانی : گزارشی از برگزاری نخستین اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی. ژنو، 10 تا 12 دسامبر 2003 – 19 تا 21 آذر 1382». تهران : مرکز پژوهشهای ارتباطات، وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، دیماه 1382
نصرالله جهانگرد و همکاران. گزارش روند برگزاری اجلاس جهانی سران دربارة جامعة اطلاعاتی و مشارکت ایران ( ژنو 2003 ). تهران : انتشارات شورای عالی اطلاعرسانی، 1384
2. ”Final Report of the Preparatory Meeting (PrepCom – 2 of the Tunis Phase) World Summit on the Information Society “. Document WSIS-II/PC-2/DOC/12-E,25 February 2005
3. Chair of Subcommittee of PrePcom – 2:Report of the Work of the Sub-Committee”. Document: WSIS-II/PC-2/DOC/11E,25 February 2005
4. PrepCom2, Meeting Highlights, 17 February 2005:Tunis “Summit of Solutins” Takes Shape at Second Preparatory Meeting
5. Chair of the WSIS PrepCom-2, Sub-Committee Compilation of Comments on Political Chapeau”. Document WSIS – II/P C – 2/DT/4-E, 24 February 2005
6. ”Preleminary Report of the Working Group of the Internet Governance”. Document WSIS-II/PC-2/DOC/5-F,21 February 2005
7. The Comments of the Islamic Republic of Iran on the Prelemilnary Report of the Working Group of the Internet Governance (WGIG). Geneva, 24 February 2005
8. Ibid.
9. Chantal Peyer (ed). Who pays for the Information society? : challenges and issues on financing the information society. Lausanne: bread for all, 2005
مطلبهای دیگر از همین نویسنده در سایت آیندهنگری:
منبع: ايران و جامعه اطلاعاتي